Arka Plan, Giriş ve Özet

Türkiye Protestan Hristiyan toplumu, büyük çoğun­luğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üze­re, irili ufaklı yaklaşık 150’den fazla kiliseden oluş­maktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 6 vakıf, 4 vakıf temsilciliği, 37 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 30’un üzerinde temsil­cilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların yaklaşık 25 tanesi ev topluluğudur. Yaklaşık 10 kilise, tarihi kilise binalarında toplanmaktadır. Geri kalan topluluklar ise kamusal bir mekânı kullanan, ancak tüzel kişiliği olmayan topluluklardır.

Protestan toplumu, Türk Milli Eğitim sistemi içerisinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına 2018 yılı içerisinde de sahip olamamıştır. Protes­tan toplumu, din adamlarının büyük çoğun­luğunu kendi içerisinde yetiştirmekte, küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okul­larında eğitim almakta, bir kısmı da yurt için­de düzenlenen seminerler aracılığı ile toplu­luk önderliği için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. İhtiyacı karşılayacak kadar yerli Protestan din adamı olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler yapmaktadır.

Protestan Kiliseleri, hiyerarşik ve merke­zi bir yapıya sahip değildir. Her kilise kendi içinde bağımsız olarak hareket etmektedir. Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve ortak hareket etme amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kili­seler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurul­muştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

Protestan Kiliseler Derneği/Birliği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[1] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının politik amaçlara değil, bu amaca hizmet etmesini amaçlanmaktadır.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslararası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2018 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2018 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bu rapor hazırlanmıştır.[2] 2018 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak fiziksel saldırıyı içeren nefret suçlarında 2018 yılında belirgin bir azalma görülmüştür. Ancak yönelik kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak bu nefretini sözlü veya yazılı olarak belirten, kamuoyunda nefretin oluşması için kışkırtan nefret söylemlerinde ciddi bir artış söz konusudur.

• Bazı ulusal basın yayın organlarında, yerel medyada ve sosyal medyada kiliselere ve Hristiyanlara yönelik nefret söylemlerinde artış meydana gelmiştir.Daha endişe verici şekilde, herhangi bir temelden veya kanıttan yoksun olarak ve kiliselerin veya kilise önderlerinin aksi beyan ve açıklamalarına rağmen  kiliseler ve Hristiyanları terör örgütleri ile yan yana getirici yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle bazı kiliselerin, yerli ve yabancı kilise üyelerinin direkt haber konusu olması, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun çıkarılmış olmasına rağmen kişilerin resimlerinin, isimlerinin, işlerinin yayınlanması, hedef kişileri, kiliseleri ve üyelerini büyük endişeye sevk etmiştir.

• Hristiyan ibadetine mahsus ibadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.

• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmasına yönelik nefret söylemleri içeren billboard reklamları, afişler, sokaklarda dağıtılan nefret söylemli broşürler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmaktadır.

• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2017 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirmemektedir. 2018 yılında kilise derneklerine yönelik baskı, ibadetin engellenmesi durumu yaşanmamıştır. Bu dönemde bir kilise vakıflaşmış, bir kilisenin de vakıf başvuru süreci devam etmektedir.

• 2018 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Bazı yabancı uyruklu kilise önderleri sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izni verilmemiş ve veya oturum izni yenilememe sorunları ile karşılaşılmıştır. İzmir’de yabancı uyruklu bir kilise önderi FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olma gerekçesi ile uzun süre tutuklu kalmıştır.

Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 4 Nisan 2018 tarihinde, Diyarbakır Protestan Kilisesi Pastörü Ahmet Güvener defalarca telefon ile aranmış, küfür ve hakaret edilmiştir. Yapılan suç duyurusunun ardından savcılık, şüphelinin telefonunu başkaları da kullanması ve yaşının küçük olması gerekçesi ile soruşturma açmaya gerek görmemiştir.
• 2018 Haziran ayı içerisinde Mardin Büyükşehir Belediyesi tarafından yerleştirilen, Mardin Protestan Kilisesi’ni tarihi mekân olarak belirten ve ziyaretçiler için yön gösterici tabelalar kimliği belirsiz kişiler tarafından birçok kere kırılmış ve yerlerinden sökülmüştür. Konu ile ilgili suç duyurusunda bulunulmuştur, ancak failler yakalanmamıştır.
• 2018 Noel döneminde Diyarbakır Protestan Kilisesi yaşları küçük çocuklar tarafından defalarca taşlanmıştır. Çocukları azmettirenlere veya kışkırtanlara yönelik herhangi bir çalışma yapılmamış, çocukların da yaşları küçük olduğu için bir işlem yapılmamıştır. Bu saldırılarda Noel döneminde artan nefret söyleminin etkisi olduğu kilise tarafından belirtilmiştir.
• 2018 Noel (Doğuş) Bayramı ve yılbaşı döneminde, ülke genelinde Noel ve yılbaşı kutlama karşıtı kampanyalar yapılmıştır. Sokaklarda Noel ve yılbaşı karşıtı afişler asılması, broşürler dağıtılması, sosyal medya paylaşımları yapılması ve gazetelerde, internet sitelerinde haberler yapılması bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bu kampanyalara katılması, yoğun bir nefret iklimine yol açmış, özellikle sosyal medya ve haber sitelerindeki kullanıcı yorumlarında Hristiyanlık’a ve Hristiyanlara yönelik küfür ve hakaretlerde yoğun bir artış yaşanmıştır. Bu kampanyalar kutlamalar sırasında tedirginlik yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Bu tarz kışkırtıcı ve nefret yüklü, nefret ortamını arttıran kampanyalara Hükümet ve Devlet yetkililerin sessiz kalması Protestan toplumunda derin bir hayal kırıklığı yaratmaktadır.
• Protestan toplumu üyelerinde, nefret söylemi ve suçlarında faillerin cezasız kalması, soruşturmalardan sonuç alınmaması, çoğu zaman faillerin tespit edilememesi nedeniyle şikâyet veya rapor etme isteğinin azaldığı gözlenmektedir.

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma ve var olan ibadet yerlerinin devam ettirilmesi konusunda sorunlar, 2018 yılında da Protestan toplumu için devam etmiştir.

Protestan toplumunun kullanımında tarihi kilise mekanları çok sınırlı sayıda olması nedeni ile, Protestan toplumunun çok büyük kısmı ibadet yeri sorununu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak klasik kilise yapısında olmayan, dükkan, depo vb. yerler kiralayarak/satın alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar  kiliseler tarafından yapılan imar planı değişikliği talepleri belediyeler tarafından kabul edilmemekte, belediye meclislerinin gündemine dahi alınmamaktadır. Bu nedenle fiilen ibadethane olarak kullanılan mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. Bunun sonucunda da ibadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajlar kullanılamamaktadır. Kamuya kilise olarak tanıtılmaları durumunda, yasal olmadıkları ve kapatılması konusunda uyarı almaktadırlar. 2018 yılı içerisinde birçok kilise/kilise derneği kolluk güçleri tarafından ziyaret edilmiştir. Çalışmalar hakkında bilgi verilmiş ancak herhangi bir olumsuz durum ile karşılaşılmamıştır.

• 2018 yılında da Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin hukuki sorunları devam etmiştir. Özet: Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan diğer kiliseler ve başka 6300 parsel ile birlikte 25 Mart 2016’da Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırılmıştır. Bu karara karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Mevcut kilise binası ile ilgili sorun çözülmüştür. Ancak Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin daha sonradan edindiği binaya bitişik ve bahçe olarak kullanılan 3 parsel ile ilgili endişeler ve hukuki süreç devam etmektedir. 15 Şubat 2017 tarihinde Danıştay 6. Dairesi kilise binasının kamulaştırılması ile ilgili yürütmenin durdurulması kararını vermiştir. Kilisenin müştemilatını ve bahçesini oluşturan 3 parselin yürütmesinin durdurulması talebini reddetmiştir. Bu karar büyük hayal kırıklığına yol açmıştır. Diyarbakır Protestan toplumu kilise binasının kullanımına ve ibadete devam etmektedir. Ancak mülkiyet sorununun çözüme kavuşmaması kilisenin kaybedilmesi endişelerine neden olmaktadır.

İbadet yeri sorunu ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. 150’nin üzerindeki Protestan kilisesi, büyük çoğunluğu tarihi bina olmak üzere sadece 10 resmi kilise binasına sahiptir.

Dini Yayma Hakkı

2018 yılı içerisinde Üsküdar Yaşam Kilisesi, İstanbul Üsküdar Belediyesi’nden tanıtım standı açma izni alamaması dışında bir olumsuz durum yaşanmamıştır.

Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi

2018 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili tarafımıza herhangi bir olumsuz durum bildirilmemiştir. Bazı yabancı uyruklu çocukların pasaport veya kimliklerinde din hanesi bulunmadığından dolayı muafiyet ile ilgili tereddüt oluşmuş ancak kısa sürede çözülmüştür.

Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır. Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi’nin inanç özgürlüğü, laiklik ve bilimsel eğitime aykırı olduğu yerel mahkemeler ve AHİM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) kararları ile belirlenmesine ve dersin zorunluluğunun kaldırılması gerektiği belirtilmesine rağmen uygulanmaya devam etmektedir.[3]

İlköğretim 8. Sınıf  ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının,[4] Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı, başta Anayasal bir hak olmak üzere, ceza kanununda herhangi bir suç olarak nitelendirilmemesine ve inanç yayma hakkının ulusal ve uluslararası yasalar ile koruma altında olmasına rağmen, inanç yayma hakkı ulusal tehdit olarak yer almaya devam etmektedir. Bu ders ile bağlantılı yardımcı kitaplarda ve kazanım testlerinde de açıkça konu işlenmeye devam etmektedir.[5]

Din Görevlisi Yetiştirememe ve Yabancı Uyruklu Protestanların Sorunu

2018 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışına öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din adamlarının ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaya devam etmektedir.

2018 yılında da yabancı uyruklu din adamlarına ve topluluk üyelerine karşı sınır dışı edilme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni veya vize vermeme vakaları yaşanmıştır.

• David Byle, ailesi ile birlikte yaklaşık 19 yıldır ülkemizde yaşayan yabancı uyruklu bir Protestan toplumu üyesidir. Bu süreç içinde “misyonerlik” yaptığı gerekçesi ile 2009 yılında sınır dışı edilmek için gözaltına alınmış, ancak mahkemenin engellemesi ile serbest bırakılmıştır. 2015 yılında tekrar sınır dışı edilmek istenmiş ancak başlayan hukuki süreç neticesinde 2017 yılında Anayasa Mahkemesi dava süreci bitene kadar yürütmenin durdurulmasına karar vermiştir. 14 Ekim 2018 tarihinde Ankara’da seyahatteyken gözaltına alınmış ve 2 gün sonra serbest bırakılmıştır. 15 gün içinde Türkiye’yi terk etmesi gerektiği, yoksa zorla sınır dışı edileceği belirtilmiştir. Aynı zamanda sözlü olarak kendisine daha sonra vize alarak Türkiye’ye girebileceği belirtilmiştir. 15 gün içinde çıkış yapan David Byle, çıkış yaptıktan 3 hafta sonra Türkiye’ye giriş yapmak istemiş, ancak havaalanından geri gönderilmiş, girişine izin verilmemiştir. Konu ile ilgili hukuki süreç başlamıştır.   

2018 yılında pastör olmamakla birlikte İstanbul, İzmir, Mersin vb. şehirlerde birçok yabancı uyruklu Protestan toplumu üyesi oturum izni yenileyememe gerekçesi ile Türkiye’yi terk etmek zorunda kalmıştır. Son yıllarda benzer uygulamalar neticesinde tam sayı bilinmemekle birlikte 50’nin üzerinde yabancı uyruklu Protestan aile ülkemizden ayrılmak zorunda kalmıştır.

Andrew Brunson Davası

Özet: 23 yıldır Türkiye’de yaşayan ve İzmir Diriliş Kilisesi ruhani önderliğini yapan Pastör Andrew Brunson ve eşi 07 Ekim 2016 tarihinde polis tarafından evlerine bırakılan karakola çağrı kâğıdı üzerine uzun süreli oturum izni başvurularının sonuçlandığını düşünerek karakola gitmiş ve burada eşi Norin Brunson ile birlikte sınır dışı edilmek üzere gözaltına alınıp geri gönderme merkezine gönderilmişlerdir. Eşi yaklaşık iki hafta sonra serbest bırakılmış, ancak Andrew Brunson idari gözetim süreleri uzatılarak merkezde tutulmaya devam edilmiştir. Bu süreç boyunca kendisine gözaltında tutulma gerekçesi söylenmemiş ve avukatı ile görüştürülmemiştir. 9 Aralık 2016 tarihinde ani bir karar ile ifadesi alınmış ve gizli bir tanığın iddiaları ile FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olmak iddiası ile tutuklanmıştır. Dosyada gizlilik kararı verilerek gerek kendisinin, gerek avukatının gerekse de kamuoyunun suçlamalar hakkında bilgi edinmesi engellenmiştir.

Ağustos 2017 tarihinde cezaevindeyken bir kez daha mahkemeye çıkartılarak, “Devletin gizli kalması gereken bilgilerini siyasi veya askeri casusluk amacıyla temin etme”, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek”, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek” ve “Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlarından tekrar tutuklanmıştır. Pastör Brunson en başından beri suçlamaları reddederek masum olduğunu vurgulamıştır. Göz altına alınmasından yaklaşık 18 ay sonra iddianame hazırlanmış ve mahkeme açılmıştır.

Pastör Brunson ve avukatının görüşüne göre suçlamalar kanıttan yoksun, kendisini hiç tanımayan bir kısım gizli ve açık tanıkların iftiraları ve Diriliş Kilisesi’nden sorunlu ayrılmış, Pastör Brunson’a karşı kişisel husumet besleyen kişilerin kanıttan yoksun ifadeleri ile mahkeme başlamıştır. Bu gizli ve açık tanıklar Protestan toplumu ve özellikle Diriliş Kilisesi üyesi birçok kişiyi suçlamış ve dosya kapsamında neredeyse kilisenin tamamı şüpheli hale getirilmiştir. Daha sonra bu yalan tanıklıklara karşı kilise içinden konulara hâkim, gizli tanıkların yalan söylediğini ispat edecek ve suçlamalara karşı Pastör Brunson lehine tanıklık yapacak kişiler mahkeme tarafından şüpheli oldukları gerekçesi ile tanıklık yapmaları engellenmiştir.

Pastör Brunson, müjdeleme (Tebliğ), mültecilere yardım, farklı dillerde ibadet, inancı konusunda öğretişlerde bulunma gibi her kilisenin yaptığı/yapabileceği alanlarda çalışmalardan dolayı suçlamalara maruz kalmıştır. Bu çalışmaları terör örgütlerine yardım ve casusluk faaliyeti kapsamında yaptığı iddia edilmiştir.

Kanıtlardan yoksun bu ciddi suçlamalar neticesinde tahliye talepleri reddedilmiş ve konu uluslararası bir sorun haline dönüşmüştür. Dava hukuk alanından çıkmış ve uluslararası bir mücadele alanı olmuştur. Bu durum davaya büyük zarar vermiştir.

25 Temmuz 2018 tarihinde sağlık sorunları gerekçe gösterilerek tutukluluğu ev hapsine çevrilen Pastör Brunson, 12 Ekim tarihinde izleyicilerin alınmadığı duruşmada, yargılama sonlandırılarak, terör örgütleri amaçları çerçevesinde hareket ettiği iddiası ile 3 yıl 1 ay hapis cezasına çarptırıldı. Tutuklu kaldığı süre göz önüne alınarak serbest bırakıldı ve yurt dışı yasağı kaldırıldı. Bu gelişmelerin ardından Pastör Brunson ülkesine döndü. Hukuki süreç ve cezaya itiraz devam etmektedir.

Sonuç olarak; Pastör Brunson davası Protestan toplumu açısından büyük üzüntü ve endişe ile takip edilmiştir. Yaklaşık 25 yıl ülkemizde yaşayan hiçbir suç kaydı olmayan, yasadışı hiçbir faaliyet içinde bulunmayan, bütün hayatı ve faaliyetleri kilise çevresinde geçmiş birinin böyle büyük suçlamalar ve yalancı tanık iddiaları ile uzun süre tutuklu kalması Protestan toplumunu şoke etmiştir. Bu süreçte kiliseler ve birçok Hristiyan birey hedef gösterilmiştir (Ayrıntılar Basın ve Nefret Söylemi başlığı altındadır). Birçok yabancı Protestan aile endişe etmeleri nedeni ile ülkemizi terk etmiştir. Bu dava sayısı zaten çok az olan Protestan toplumunda güvensizlik ikliminin egemen olmasına neden olmuştur.

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık gruplar olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2018 yılında da olumlu gelişmeler olmakla birlikte devam etmektedir. Protestan toplumu ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaya devam etmektedir. 2018 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 6 vakıf, 5 vakıf temsilciliği, 37 kilise derneği ve bunlara bağlı 30’un üzerinde temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Ancak dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır. Mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Bu sorun daha çok var olan bir kilise derneğinin veya vakfın temsilciliğini alarak çözülmeye çalışılmaktadır.

2018 yılında bir Protestan kilisesi 2000 yılından sonra ilk defa vakıflaşmış. Bir diğer Protestan kilisesinin de vakıflaşma süreci devam etmektedir. Bu kilisenin vakıflaşması gerçekleşirse Protestan toplumunda vakıflaşma eğilimi hız kazanacaktır. 2018 yılında Kilise dernekleri ile ilgili olumsuz bir durum tarafımıza bildirilmemiştir.

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2017 yılında dağıtılmaya başlanan yeni kimliklerde, din hanesinin kimliğin görünen bölümünde değil de çip içinde olması bu riski azaltacağından çok olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması talep edilmektedir. Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinden muaf olmak için kimlik beyanı/fotokopisi yeterli görülürken, yeni kimliklerle bu muafiyetin nasıl sağlanacağı konusunda bir belirsizlik bulunmaktadır. Ayrıca zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinden muafiyet için kişinin inancını açıklamak, hatta ispat etmek zorunda kalması hak ihlali olarak devam etmektedir. Bu konunun çözülmesi için AHİM ve yerel mahkeme kararlarının uygulanması gerekmektedir.[6]

Ayrımcılık

2018 yılında İzmir’de bir kilise üyesi kadının mobing şikâyeti dışında bir hak ihlali bildirilmemiştir.

Basın ve Nefret Söylemi

2018 yılında kiliseler ve üyelerine karşı özellikle Pastör Andrew Brunson davası üzerinden nefret söylemleri içeren yayınlarda büyük artış görülmüştür. Bu yayınlar 2007 yılında yaşanan Malatya Zirve Yayınevi Katliamı öncesi yayınlara benzediği için Protestan toplumunda ve özellikle adı geçen topluluklarda ve kişilerde ciddi bir endişeye neden olmaktadır. Ulusal ve yerel yayınlarda birçok kilise ya da kişinin resimlerinin yayınlanması, yalancı gizli tanık iddialarının gerçekmiş gibi kamuoyuna sunulması, anayasal bir hak olan düzeltme ve cevap hakkının bu yayın organlarında kullanımına izin verilmemesi veya ortam yaratılmaması adı geçen kilise ve kişilerde ciddi endişelere neden olmaktadır.

Van’da bir kiliseyi ibadet için ziyaret etmiş bir kilise üyesinin ulusal gazetelerde terör örgütü destekçisi olarak lanse edilerek isim ve işyeri isminin yayınlanması, birçok iş antlaşmasını kaybetmesine neden olmuştur.

Benzer şekilde Van, Diyarbakır, Mardin, İzmir, Manisa’da birçok kilise önderi gazetelerce hedef gösterilmiş, onlara yönelik kara propaganda yapılmıştır. Tüm bu yayınlara karşı hukuki yollar denenmiş ancak soruşturmaya gerek duyulmamış veya basın ve ifade özgürlüğü gerekçe gösterilerek cezasız bırakılmışlardır. Bu cezasızlık hali her geçen gün bu tarz yayınların dilini daha nefret dolu hale getirmektedir. Bu tarz nefret ve kışkırtıcı söylemlerin çoğunluk dini, ibadethaneleri, liderleri veya üyelerine yönelik gerçekleşmesi durumunda soruşturma makamlarının ve kararlarının tavırları ile azınlıklar söz konusu olduğunda farklılık göstermektedir. Yargının bu tarafsızlıktan uzak ve ayrımcılık endişesi yaratan tavrı, Protestan toplumunun adalete olan güvenini zedelemektedir.

Diyalog

2018 yılında da Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Bu da var olan Türk Protestan Toplumu’nun yok sayılma, görmezden gelme eğiliminin devam ettiğini göstermekte ve dini tüzel kişilik ihtiyacının önemini ortaya koymaktadır.

2018 yılında da kiliseler en iyi iletişimi Emniyet güçleri ile gerçekleştirmiştir. Emniyet güçlerinin güvenlik konularında kiliselerle diyalog halinde olması, güvenlik önlemlerinin topluluğu rahatsız edecek veya taciz edecek şekilde uygulanmaması ve güven artırıcı önlemler neticesinde Protestan toplumu ibadet ve kutlamalarına sorunsuz devam edebilmiştir.

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret söylemlerinin 2018 yılında artarak devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda cezasızlık ciddi bir endişe ve güvensizlik kaynağıdır. Var olan yasaların yoruma açık olmayacak şekilde güncellenmesi ve nefret söylemi ve nefret suçları ile ilgili yine yoruma açık olmayacak şekilde net ifadeler içeren yasal düzenleme yapılması sorunun çözümü için önemli bir adım olacak, nefret söylemi ve nefret suçu ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirici, farkındalığı artırıcı KAMU SPOTLARI hazırlanarak yayınlanmak ise halkın eğitiminde ve kültür düzeyinde paradigma değişikliğinin önünü açacaktır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulmamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri (şapel) kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır. Bu konuda ilgili bakanlıkların genelge yayınlaması yeterli olacaktır. İlgili bakanlıkları bu yönde adım atmaya çağırıyoruz.

• Kilise derneklerinin yaşadığı sorunlar göz önüne alınarak, özellikle dini yayma ve ibadet konusunda haklarının güvence altına alınması gerekmektedir.

• Diğer bir tüzel kişilik olarak kiliselerin vakıflaşmasının önü açılmalıdır.

• İnsan hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden Muafiyet Hakkı için kişinin beyanı esas alınmalıdır.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• İfade ve basın özgürlüğüne saygı çerçevesinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe, nefret söylemine, kışkırtmaya ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır.

                                                                               Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

---

[1]  2009 Yılından önce “Birlik” ifadesi kullanılmaktaydı. http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[2]  Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[3] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

[4] MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” ders kitabı, Devlet Kitapları Yayınları. ISBN: 978975-11-3073-0 

[5] MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” Atatürk’ten Sonra Türkiye-2 Kazanım Kavrama Testleri 31.-32. testler 9. ve 10. sorular

[6] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

Giriş ve Özet

Türkiye Protestan Hristiyan toplumu, büyük çoğun­luğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üze­re, irili ufaklı yaklaşık 150’den fazla topluluktan oluş­maktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 36 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 30’un üzerinde temsil­cilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların yaklaşık 25 tanesi ev topluluğudur. Yaklaşık 10 kilise tarihi kilise binalarında toplanmaktadır. Geri kalan topluluklar ise kamusal bir mekânı kullanan, ancak tüzel kişiliği olmayan topluluklardır.

Protestan toplumu, Türk Milli Eğitim sistemi içerisinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına sahip değildir. Protes­tan toplumu, din adamlarının büyük çoğun­luğunu kendi içerisinde yetiştirmekte, küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okul­larında eğitim almakta, bir kısmı da yurt için­de düzenlenen seminerler aracılığı ile toplu­luk önderliği için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. Yeterli yerli Protestan din adamı olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler yapmaktadır.

Protestan toplumu, hiyerarşik ve merke­zi bir yapıya sahip değildir. Her topluluk kendi içinde bağımsız olarak hareket etmektedir. Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve ortak hareket etme amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kili­seler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurul­muştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

Protestan Kiliseler Derneği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[1] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının politik amaçlara değil, bu amaca hizmet etmesini amaçlanmaktadır.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslararası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2017 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2017 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bu rapor hazırlanmıştır.[2] 2017 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

 

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2017 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür.
• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmasına yönelik nefret söylemleri içeren billboard reklamları, afişler, sokaklarda dağıtılan nefret söylemli broşürler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmaktadır.
• Bazı ulusal basın yayın organlarında, yerel medyada ve sosyal medyada kiliselere ve Hristiyanlara yönelik nefret söylemlerinde artış meydana gelmiş, kilise ve terör örgütlerini yan yana getirici yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle bazı kiliselerin direkt haber konusu olması o kiliseleri ve üyelerini endişeye sevk etmiştir.
• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2017 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirmemektedir. 2017 yılında kilise derneklerine yönelik baskılarda artış gözlenmiştir.
• 2017 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Bazı yabancı uyruklu kilise önderleri sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izin verilmemiş ve veya oturum izni yenilenmeme sorunları ile karşılaşılmıştır. İzmir’de yabancı uyruklu bir kilise önderi FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olma gerekçesi ile tutuklu kalmaya devam etmektedir.

 

 Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 27 Mart 2017 tarihinde Ankara’da Hristiyanlık içerikli yayınlar yapan Radyo Shema adlı radyo kanalına tehdit içerikli mektup gönderilmiştir. Konu emniyet güçlerine bildirilmiş ve radyo sorumlusu ve radyonun koruma tedbirleri artırılmıştır.
• 20 Temmuz 2017 tarihinde İzmir Yeni Doğuş Kilisesi’nin önünde İncil yakılmış ve yakılan İncil kilisenin kapısının önüne bırakılmıştır. Olay emniyet güçlerine bildirilmiş ancak kamera sistemi arızalı olduğu için saldırıyı yapan kişi ya da kişiler tespit edilememiştir.
• 28 Temmuz 2017 tarihinde Balıkesir Kilisesi’nin duvarına geceleyin İslam dini içerikli slogan yazılmıştır. Durumun polise bildirilmesi üzerine şüpheli şahıslar kısa sürede yakalanmıştır. Tutuksuz yargılanan şahıslar 5 Aralık 2017 tarihli mahkemede pişman olduklarını ve özür dilediklerini beyan etmeleri üzerine kilise şikâyetinden vazgeçmiştir.
• 06 Ağustos 2017 tarihinde Balıkesir Kilisesi’nin tabelası geceleyin, Balıkesir’de bir sivil toplum örgütünün liderliğini yapan şahıs tarafından sökülmek istenmiştir. Kişi ile görüşülmesi ve özür dilenmesi üzerine şikâyetten vazgeçilmiştir.
• 23 Kasım 2017 tarihinde Malatya Kurtuluş Kilisesi ofisinin camları bir şahıs tarafından kırılmıştır. Konunun emniyet güçlerine bildirilmesi ile zanlı kısa sürede yakalanmıştır. Şahsın ailesinin özür dilemesi, camı tamir etmeleri ve şahsın akli dengesinin yerinde olmadığına dair raporu olması nedeni ile şikâyetten vazgeçilmiştir.
• 27 Kasım 2017 tarihinde Bahçelievler Lütuf Kilisesi’nin tabelası yerinden sökülmüş ve çalınmıştır. Konu emniyet güçlerine bildirilmiştir. Hukuki süreç devam etmektedir.
• 05 Aralık 2017 tarihinde İstanbul Kadıköy Uluslararası Kilisesi’nin camları gece bir şahıs tarafından kırılmıştır. Konunun emniyet güçlerine bildirilmesi ile zanlı kısa sürede yakalanmıştır. Saldırgan savcılık tarafından serbest bırakılmıştır, hukuki süreç devam etmektedir.
• 07 Aralık 2017 tarihinde, Balıkesir Kilisesi’nin kapısının altından kilise önderi ve bir kilise görevlisinin ismi yazılı ölüm tehdidi içerikli bir kâğıt bırakılmıştır. Konu emniyet güçlerine ve savcılığa iletilmiştir. Yazının ardında, kilise görevlisinin evinin camları kırılmıştır. Emniyet güçleri güvenlik tedbirlerini artırmıştır. Soruşturma devam etmektedir.
• 2017 Noel (Doğuş) Bayramı ve yılbaşı döneminde, Noel ve yılbaşı kutlama karşıtı kampanyalar yapılmıştır. Sokaklarda karşıt afişler asılması, broşürler dağıtılması, bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bu kampanyalara katılması, yoğun bir nefret iklimine yol açmıştır. Bu kampanyalar kutlamalar sırasında tedirginlik yaşanmasına sebebiyet vermektedir.

 

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma ve var olan ibadet yerlerinin devam ettirilmesi konusunda sorunlar, 2017 yılında da geçmiş yıllara göre artan şekilde Protestan toplumu için devam etmiştir.

Protestan toplumunun önemli bir kısmı ibadet yeri sorununu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

 

• 25 Ağustos 2017 tarihinde İstanbul Bahçelievler Lütuf Kilisesi, ek toplantı salonu kiralayıp tadilatına devam ederken Bahçelievler Belediyesi tarafından gerekçe gösterilmeden, tutanaksız şekilde mühürlenmiştir. Yapılan görüşmelerde Belediye yetkilileri orada bir kilise veya kilise derneğine müsaade etmeyeceklerini, eğer kilise kurma amacından vazgeçilirse mührün kaldırılacağını sözlü olarak belirtmişlerdir. Yaklaşık bir ay mühürlü kalan toplantı yeri, mal sahibini mağdur etmemek amacıyla kilisenin toplantı yeri olmayacağını beyan etmesi neticesinde belediye ekiplerince açılmıştır. Yeni toplantı yeri oluşturma ve kilise derneği kurma fikrinden vazgeçilmiştir.
• 05 Eylül 2017 tarihinde İsevi Topluluklar Derneği bünyesinde bulunan İzmir Çiğli Kilisesi hakkında çıkan olumsuz gazete haberleri ve tabelasında ‘kilise’ yazması nedeni ile Çiğli Belediyesi tarafından tabelası sökülerek mühürlenip kapatılmıştır. Belediye ile yapılan görüşmeler neticesinde bir hafta kapalı kalan kilise, yerinin dernek olması ve tabelanın indirilmesi neticesinde açılmıştır. Kilise faaliyetlerine devam etmektedir.
• 25 Ekim 2017 tarihinde İsevi Topluluklar Derneği bünyesinde bulunan İzmir Karataş Kilisesi hakkında çıkan olumsuz haberler ve tabelasında ‘kilise’ yazması nedeni ile Konak Belediyesince kapatılmak istenmiş, ancak yerin dernek olması ve ‘kilise’ tabelasının indirilmesi neticesinde kapatma işlemi olmamış, herhangi bir olumsuz durum yaşanmamıştır.
• 3 Kasım 2017 tarihinde Samsun Protestan Kilisesi’nin yeni hizmet binası ruhsata uygun yapıldığı halde açılışından hemen önce Atakum Belediyesi tarafından mühürlenmiştir. Yapılan görüşmeler neticesinde binanın mührü kaldırılmış, resmi işlemler tamamlanarak Samsun Protestan toplumunun kullanımına açılmıştır.
• Diyarbakır Protestan Kilisesi, Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan diğer kiliseler ve başka 6300 parsel ile birlikte 25 Mart 2016’da Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırılmıştır. Bu karara karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Bu süreçte resmi yetkililer tarafından kiliselerin asli sahiplerine iade edileceği belirtilmiştir. Ancak Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin daha sonradan edindiği binaya bitişik ve bahçe olarak kullanılan 3 parsel ile ilgili endişeler ve hukuki süreç devam etmektedir. 15 Şubat 2017 tarihinde Danıştay 6. Dairesi kilise binasının kamulaştırması ile ilgili yürütmenin durdurulması kararını vermiştir. Kilisenin müştemilatını ve bahçesini oluşturan 3 parselin yürütmesinin durdurulması talebini reddetmiştir. Bu karar büyük hayal kırıklığına yol açmıştır. Diyarbakır Protestan toplumu kilise binasının kullanımına ve ibadete devam etmektedir.

 

İbadet yeri sorunu ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. 150’nin üzerindeki Protestan toplumu, sadece büyük çoğunluğu tarihi bina olmak üzere 10 resmi kilise binasına sahiptir.

 

Dini Yayma Hakkı

15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra Protestan Kiliseler Derneği tüm Protestan topluluklara bir mektup göndermiştir. Ülkemizin bu hassas döneminde provokasyona ve provokatörlere fırsat vermemek için halka açık alanlarda müjdeleme (tebliğ), broşür dağıtımı vb. çalışmaların yapılmamasının uygun ve yararlı olacağı belirtilmiştir. Birkaç istisna dışında Protestan toplulukların bu tavsiyeye uymaya devam ettiği gözlemlenmiştir.

 

Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi

2017 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili tarafımıza herhangi bir olumsuz durum bildirilmemiştir. Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır.

2017 yılında İzmir, Ankara ve İstanbul’da bazı Protestan çocukları “akran zorbalığı” diyebileceğimiz okul arkadaşları tarafından inançlarından dolayı tacize uğradıkları rapor edilmiştir. Okul yönetimleri ve veliler ile yapılan görüşmelerle sorunlar çözülmüştür.

 

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2017 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışına öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din adamlarının ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

2017 yılında da yabancı uyruklu din adamlarına ve topluluk üyelerine karşı sınır dışı edilme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni veya vize vermeme vakaları yaşanmıştır.

 

• 25 Mart 2017 tarihinde Güney Kore uyruklu İzmir Karşıyaka Protestan Kilisesi Pastörü Shinhyung KANG, kaçak olarak din adamlığı yaptığı gerekçesi ile para cezası kesilip sınır dışı edilmiştir. Pastör Shinhyung KANG dokuz yıla yakındır ülkemizde ikamet etmekte ve pastörlük yapmaktaydı.

 

2017 yılında pastör olmamakla birlikte İstanbul, Mersin, Gaziantep, Trabzon, İzmir, Erzurum, Bursa vb. şehirlerde birçok yabancı uyruklu Protestan toplumu üyesi sınır dışı edilmiş veya ikametgâhları yenilenmeyerek 10 gün içinde ülkemizi terk etmeleri istenmiştir. Yukarıdaki durumlara benzer birkaç vakalar daha yaşanmış, ancak bu raporda yer almak istemedikleri ya da sağlıklı bilgiye ulaşamadığımız için yer verilmemiştir. Son yıllarda benzer uygulamalarla çok sık karşılaşılmaktadır.

2016 Ekim ayından beri FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olmak iddiası ile tutuklu olan İzmir Diriliş Kilisesi Pastörü Andrew Brunson’un tutukluluğu devam etmektedir. Henüz iddianame hazırlanmamıştır ve dosya üzerinde gizlilik kararı devam etmektedir.

Bu yaşanan olaylar özellikle yabancı uyruklu kilise üyeleri ve önderleri arasında büyük endişe yaratmıştır. Bu nedenle bazı kişiler aileleri ile birlikte kendi istekleri ile Türkiye’den ayrılmaya devam etmektedir.

 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık gruplar olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2017 yılında da ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaya devam etmektedir. 2017 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 36 kilise derneği ve bunlara bağlı 30’un üzerinde temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Ancak dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Bu sorun daha çok var olan bir kilise derneğinin temsilciliğini alarak çözülmeye çalışılmaktadır.

2017 yılında kiliselerde vakıflaşma tartışmaları başlamış ve iki kilise vakıf olmak için başvuruda bulunmuştur. Bu başvuruların olumlu sonuçlanması durumunda vakıflaşma konusunda artış beklenmektedir.

 

• İzmir Bornova Protestan Kiliseleri Derneği’ne, derneğin İzmir Karşıyaka temsilcisi olarak gönüllü hizmet eden Güney Kore uyruklu Shinhyung KANG’ı kaçak çalıştırdığı iddiası ile 03 Mart 2017 tarihinde kaçak işçi çalıştırma cezası kesilmiştir. Cezaya itiraz edilmiştir. Hukuki süreç devam etmektedir.
• İstanbul Yeşil Çayır Kardeşliği isminde faaliyet sürdüren Kilise Derneği’ne Dernekler Müdürlüğü’nce yapılan olağan denetimler neticesinde derneğin bazı diğer eksikliklerle birlikte, “Pazar günleri ibadet toplantıları yaptığı, dernek merkezinde Türkçe, Korece İnciller bulunduğu vb. nedenlerle bu faaliyetlerin durdurulması, aksi taktirde derneğin faaliyetten men edileceği” içerikli resmi yazı tebliğ edilmiştir. Bu yazı Protestan toplumunda büyük endişeye neden olmuştur. Denetleme sonrası adı geçen dernek diğer eksikliklerini tamamlayarak yasal süresi içerisinde Dernekler Müdürlüğü’ne başvurmuştur. Süreç devam etmektedir.

 

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2017 yılında dağıtılmaya başlanan yeni kimliklerde, din hanesinin kimliğin görünen bölümünde değil de çip içinde olması bu riski azaltacağından çok olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması talep edilmektedir. Zorunlu din derslerinden muaf olmak için kimlik beyanı/fotokopisi yeterli görülürken, yeni kimliklerle bu muafiyetin nasıl sağlanacağı konusunda bir belirsizlik bulunmaktadır.

 

Ayrımcılık

2017 yılında İzmir, İstanbul ve Diyarbakır’da içlerinde bazı kamu görevlilerinin de bulunduğu bazı Protestan toplumu üyeleri, Hristiyan oldukları, misyoner oldukları vb. gerekçelerle iş sözleşmelerinin yenilenmediğini bildirmişlerdir. Bazıları için hukuki süreç başlatılmıştır. Raporda isimlerinin yer almasını istemediklerinden dolayı detay verilmemiştir.

 

Basın

2017 yılında kiliseler ve üyelerine karşı özellikle yerel gazete yayınlarında ciddi artış gözlenmektedir. Bu yayınlar 2007 yılında yaşanan Malatya Zirve Yayınevi Katliamı öncesi yayınlara benzediği için Protestan toplumunda ve özellikle adı geçen topluluklarda ciddi bir endişeye neden olmaktadır.

Özellikle İzmir, Balıkesir, Samsun ve Van’da kiliseleri terör örgütleri veya bazı yabancı ülkeler ile ilişkili gösteren, toplumu kışkırtan yayınlar gözlenmektedir. Bazılarına karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Ancak tekzip talepleri mahkemelerce basın özgürlüğü gerekçesi ile reddedilmektedir.

Kışkırtıcı haberlerin yapıldığı yerlerde kiliselere saldırılarda ve idari yaptırımlarda artış gözlenmektedir. Ayrıca bazı kamu yetkilileri basın haberlerinden dolayı harekete geçtiklerini sözlü olarak ifade etmiştir.

 

Diyalog

2017 yılında da Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir.

2017 yılında da emniyet güçlerinin güvenlik konularında kiliselerle diyalog halinde olması, güvenlik önlemlerinin topluluğu rahatsız edecek veya taciz edecek şekilde uygulanmaması ve güven artırıcı önlemler neticesinde Protestan toplumu ibadet ve kutlamalarına sorunsuz devam edebilmiştir.

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

 

Tavsiyeler

Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.

 

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2017 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda, süreç hakkında mağdurların ve toplumun bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.
• Kilise derneklerinin yaşadığı sorunlar göz önüne alınarak, özellikle dini yayma ve ibadet konusunda haklarının güvence altına alınması gerekmektedir.
• Diğer bir tüzel kişilik olarak kiliselerin vakıflaşmasının önü açılmalıdır.
• İnsan hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.
• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.
• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.
• İfade ve basın özgürlüğüne saygı çerçevesinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe, nefret söylemine, kışkırtmaya ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır.

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

[1]  http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[2]  Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

 

Giriş ve Özet

Türkiye Protestan toplumu, büyük çoğun­luğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üze­re, irili ufaklı yaklaşık 140’dan fazla topluluktan oluş­maktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 34 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 30’un üzerinde temsil­cilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların yaklaşık 25 tanesi ev topluluğudur, geri kalan ise kamusal bir mekânı kullanan, ancak tüzel kişiliği olmayan topluluklardır.

Protestan toplumu, Türk Milli Eğitim sistemi içerisinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına sahip değildir. Protes­tan toplumu, din adamlarının büyük çoğun­luğunu kendi içerisinde yetiştirmekte, küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okul­larında eğitim almakta, bir kısmı da yurt için­de düzenlenen seminerler aracılığı ile toplu­luk önderliği için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. Yeterli yerli Protestan din adamı olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler yapmaktadır.

Protestan toplumu, hiyerarşik ve merke­zi bir yapıya sahip değildir. Her topluluk kendi içinde bağımsız olarak hareket etmektedir. Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve ortak hareket etme amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kili­seler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurul­muştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

Protestan Kiliseler Derneği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[1] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının bu amaca hizmet etmesini amaçlamaktadır.

2016 yılında Türkiye her yönden bir terör ve şiddet dalgasıyla karşı karşıya kalmış, 15 Temmuz’da vahim bir darbe girişimi yaşamış, tüm bu nedenler ile OHAL ilan edilmiş ve hâlâ bu durum devam etmektedir. Protestan toplumu, toplumun geri kalanı ile birlikte bu zorlu süreçten etkilenmektedir. Ancak Protestan toplumu ilk günden itibaren terör ve darbe girişiminin karşısında, demokrasinin yanında yer almıştır ve almaya devam etmektedir.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslararası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2016 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2016 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bir rapor hazırlanmıştır.[2] 2016 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2016 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür. 2016 yılında kiliseler ciddi bir terör tehdidi ile karşı karşıya kalmış, yoğun güvenlik önlemleri alınmıştır.

• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.

• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmasına yönelik nefret söylemleri içeren billboard reklamları, afişler, sokaklarda dağıtılan nefret söylemli broşürler ve özellikle Noel Baba’nın başına silah dayanması mizansenleri, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmuştur. Noel kutlamaları tüm bu söylemler ve terör tehdidi nedeniyle yoğun güvenlik önlemleri altında gerçekleştirilmiştir.

• Bazı ulusal basın yayın organlarında, yerel medyada ve sosyal medyada kiliselere ve Hristiyanlara yönelik nefret söylemlerinde artış meydana gelmiş, kilise ve terör örgütlerini yan yana getirici yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle bazı kiliselerin direkt haber konusu olması o kiliseleri ve üyelerini endişeye sevk etmiştir.

• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2016 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirmemektedir.

• Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersleri çerçevesinde sorunlar ve muafiyet hakkının kullanımının zorlaştırılması gibi sorunlar yaşanmaya devam etmektedir.

• Hristiyan öğrenciler için okullarda seçmeli olarak öğretilmesi düşünülen Temel Dini Bilgiler dersine ait ders kitabı hazırlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı onayına sunulmuştur. Ders kitabının onaylandığı bildirilmesine rağmen bu konuda bir ilerleme olmamıştır.

• 2016 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Bazı yabancı uyruklu kilise önderleri sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izin verilmemiş ve veya oturum izni yenilenmeme sorunları ile karşılaşılmıştır. İzmir’de bir kilise önderi Fetö/PDY terör örgütü üyesi olma gerekçesi ile tutuklanmıştır.

• Kimliklerde bulunan din hanesi 2016 yılında da yerini korumuş ve ayrımcılık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.

• Malatya’da üç Hristiyan’ın 2007 yılında öldürülmesi ile ilgili davanın ilk mahkemesi sonuçlanmıştır.

• 2016 yılında başta Doğuş Bayramı (Noel) ve Diriliş (Paskalya) kutlamaları olmak üzere kamuya açık alanda kutlama yapılması güvenlik nedeniyle gerçekleştirilmemiştir.

 

Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 14 Şubat 2016 tarihinde Adana Yüreğir’de “Sevgililer Günü” vesilesi ile kilise üyeleri kilisenin önünde komşulara ve yoldan geçenlere çiçek dağıtımı yapmışlardır. Kilise üyeleri kiliseden ayrıldıktan sonra bir grup kilise önüne gelerek protesto ve tehditlerde bulunmuştur. Pazar günü tekrar geleceklerini belirterek oradan ayrılmışlardır. Konu emniyet güçlerine bildirilmiş, o günden sonra emniyet güçleri düzenli olarak güvenlik önlemi almış ve olumsuz bir olay yaşanmamıştır.
• 23 Şubat 2016 tarihinde Diyarbakır Protestan Kilisesi önderi Ahmet Güvener ve ailesine yönelik radikal dini örgütlerden saldırı tehdidi olduğu ve güvenlik önlemlerinin artırılacağı ve kendisinin de güvenlik konularında dikkatli olması yönünde Diyarbakır İl Emniyet Müdürlüğü tarafından resmi yazı tebliğ edilmiştir.
• 25 Şubat 2016 tarihinde bir grup, geceleyin Samsun Protestan Kilisesi’nin güvenlik kamerasını kırarak ve kapıyı tekmeleyerek içeri girmek istemiş ancak başarılı olamamıştır. Yapılan şikâyet üzerine şahıslar 4 gün sonra yakalanmış ve alkollü olduklarını belirtmişlerdir. Şahıslara mala zarar verme ve ibadethaneye zarar verme suçlarından dava açılmıştır. Kilise mala zarar verme suçundan şikâyetini geri çekmiştir. İbadethaneye zarar verme davası devam etmektedir.
• 31 Mart 2016 tarihinde, Genelkurmay Başkalığına ait olduğu iddia edilen ve İŞİD terör örgütününAnkara’da kiliselere saldıracağını belirten bir yazı basında ve sosyal medyada yer almıştır. Bu belge 2015 yılındaki benzer tehditler ile beraber Protestan toplumunda ciddi kaygı ve korku yaratmıştır. Bu yazının ardından emniyet güçleri Ankara’daki Protestan Kiliseleri ve Hristiyanlık içerikli radyo yayını yapan Radyo Shema başta olmak üzere tüm Türkiye’de kiliselere ve Protestan kurumlarına yönelik koruma önlemlerini çok ciddi oranda artırmış, birçok kilisede kilise üyeleri dahil aranarak ibadete alınmış, ibadet, toplantı ve kurumların çalışma saatlerinde ciddi fiziki önlemler alınmıştır. Bu süreç emniyet güçleri ile iletişim halinde atlatılmıştır. Bazı kiliselerde koruma önlemleri ve bazı Kilise önderlerinin yakın polis koruması devam etmektedir.
• 16 Temmuz 2016 tarihinde Malatya’da geceleyin darbe girişiminin yarattığı kaostan yararlanıp provokasyon çıkarmak isteyen birkaç kişi Malatya Kilisesi’nin camlarını kırmıştır. Komşuların müdahalesi ile polis olay yerine gelmiş ve bu kişiler içeri giremeden kaçmışlardır.
• 22 Kasım 2016 tarihinde Çanakkale Esenlik Kilisesi Pastörü telefon ile tehdit edilmiş ve konu adli makamlara iletilmiştir.
• 2016 yılında özellikle bazı ulusal medya, yerel medya ve sosyal medyada kiliseleri ve Hristiyanları karalayıcı, aşağılayıcı ve toplumu provoke edici tarzda yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle Kutsal Kitabımız İncil’in bazı terörist sığınaklarında bulunması ve örgütsel bir materyal gibi sergilenmesi, resmi açıklamalara konu edilmesi ve bunun basın yayın kuruluşlarında yer bulması toplumumuzda derin bir üzüntüye yol açmıştır. Bu yayınların bazılarına karşı hukuki süreç başlatılmıştır.
• 2016 Noel Bayramı ve yılbaşı döneminde, geçen yıllara göre artan oranda bir Noel ve yılbaşı kutlama karşıtı kampanyalar yapılmıştır: Özellikle temsili Noel Baba’nın başına silah dayanması, sünnet edilmesi, sokaklarda afişler asılması, broşürler dağıtılması gibi… Bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bu kampanyalara katılması, yoğun bir nefret iklimine yol açmıştır. Bu nefret kampanyalarına karşı adli makamlardan ve kamu otoritelerinden yeterli tepki görülmemektedir.

2015 yılında artış gösteren sosyal medya kaynaklı tehditler, 2016 yılında azalmıştır. 2015 yılındaki tehditlerle ilgili hukuki süreç başlamış, bazı zanlılar yakalanmış, bir kısmı ceza almış bir kısmının da mahkemesi devam etmektedir. Bu zanlılar örgütlü bir yapıdan daha çok basın yayından ve ülkemizin bulunduğu coğrafyanın yaşadığı acılardan etkilenmiş gençler görünümü vermektedir. Bu nedenle mağdurlar bazı şikâyetlerden vazgeçmiştir.

 

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma konusunda sorunlar, 2016 yılında da geçmiş yıllara benzer şekilde Protestanlar için devam etmiştir.

Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin ‘kilise yapılmasını onaylayan kişi’ olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Geçmiş yıllarda yapılan başvuruların olumsuzlukla sonuçlanması veya hâlâ sonuçlanmaması bu durumun belirgin kanıtıdır.

Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların tasarrufunda bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından, bazı istisnalar hariç,[3] pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir. Protestan toplumunun önemli bir kısmı bu sorunu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

• Bursa’da bulunan, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait tarihi “Fransız Kilisesi Kültür Evi” Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne tahsisi ve Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin protokolü ile Katolik, Protestan ve Ortodoks cemaatlerince 2004 yılından beri kullanılmaktaydı. Ancak 2015 yılının sonunda Bursa Büyükşehir Belediyesi kiliselerin bilgisi dışında Vakıflar ile tahsisi kapatması sonucunda  ibadet yeri sorunuyla karşılaşıldı. Yapılan görüşmeler sonucunda ibadet için kullanıma engele oluşturmayacak çözüm sürecine girilmiştir.  Katolik, Ortodoks ve Protestan cemaatlerinin kiliseyi kullanması kesintiye uğramadan devam etmektedir.
• Yalova ilinde yaklaşık 1000 Hristiyan yaşamaktadır ve resmi bir kilise binasına sahip değillerdir. Yıllardır Yalova Belediyesi’nden ibadet yeri talep edilmektedir. Yalova Belediyesi Meclisi 06 Ocak 2016 tarihinde Yalova Işık Kilisesi Derneği’ne ait arazi ve taşınmazı oy çokluğu ile ibadet yeri olarak onaylamıştır, bu karar büyük sevinç yaratmıştır. Ancak bir aylık itiraz süresinin son gününde bir meclis üyesi karara itiraz etmiş ve tekrar oylama yapılarak bu sefer oy çokluğu ile önceki karar iptal edilmiştir. Bu karar Protestan toplumunda büyük üzüntüye neden olmuştur. Yalova Belediyesi ile görüşmeler devam etmektedir. İnanıyoruz ki yakın gelecekte bu sorunun çözümü için olumlu adımlar atılacaktır. Yalova Işık Kilisesi ibadetlerini mevcut dernek binasında sürdürmektedir.

Yalova Protestan toplumunun uzun süredir talep ettiği Hristiyan Mezarlığı Yalova Belediyesi tarafından 27.10.2016 tarihinde açılmıştır.

• Ordu ilinde yaşayan yaklaşık 250 Hristiyan’ı temsilen Protestan Kilisesi, kültür merkezi olarak kullanılan tarihi Taşbaşı Kilisesi’nin haftada bir gün ibadete açılması için başvuruda bulunmuş, ancak Ordu İl Turizm Müdürlüğü tarafından kilisenin arkeoloji müzesi olacağı gerekçesi ile talep reddedilmiştir.
• Diyarbakır Protestan Kilisesi, Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan diğer kiliseler ve başka 6300 parsel ile birlikte 25 Mart 2016’da Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırılmıştır. Bu karara karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Bu süreçte resmi yetkililer tarafından kiliselerin asli sahiplerine iade edileceği belirtilmiştir. Ancak Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin daha sonradan edindiği binaya bitişik ve bahçe olarak kullanılan 3 parsel ile ilgili endişeler ve hukuki süreç devam etmektedir. Diyarbakır Protestan toplumu kilise binasının kullanımına ve ibadete devam etmektedir.

İbadet yeri sorunu ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. 140’ın üzerindeki Protestan toplumu sadece 10 resmi kilise binasına sahiptir. Bunların 3 tanesi hariç diğerleri tarihi binalardır.

 

Dini Yayma Hakkı

2016 yılı içinde bu hakkın yasal olarak kullanılmasında çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Çoğunluğun inancı haricinde inanca sahip grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam etmektedir.

• 7 Nisan 2016 tarihinde Yalova’da Diriliş (Paskalya) Bayramı kutlaması nedeniyle tüm izinler alınarak stant kurulmuş ve insanlara davetiye dağıtılmıştır. Davetiye dağıtılması sırasında bir grup standın yanına gelerek küfür, tehdit ve hakaretlerde bulunmuş davetiyeleri yırtarak yerlere atmıştır. Polisin gelmesi üzerine saldırganlar uzaklaşmıştır. Polis koruma önlemleri almıştır. Polisin korumasına ve dağıtım izni olmasına rağmen olumsuz olaylara sebebiyet vermemek için davetiye dağıtımı iptal edilmiştir. Kişiler hakkında şikâyetçi olunmamıştır.

• Antep ve Çanakkale’de kamuya açık yerlerde inancını paylaşan bazı yerli ve yabancı uyruklu kişiler engelleme ve gözaltı ile karşılaşmıştır, daha sonra bu kişiler serbest bırakılmıştır.

15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra Protestan Kiliseler Derneği tüm Protestan topluluklara bir mektup göndermiştir. Ülkemizin bu hassas döneminde provokasyona ve provokatörlere fırsat vermemek için halka açık alanlarda müjdeleme (tebliğ), broşür dağıtımı vb. çalışmaların yapılmamasının uygun ve yararlı olacağı belirtilmiştir. Birkaç istisna dışında Protestan toplulukların bu tavsiyeye uyduğu gözlemlenmiştir.

 

 Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi

2016 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili sorunlar yaşanmaya devam etmiştir. Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın 3 Şubat 2015 tarihli il valiliklerine gönderilen yazısında, kimliğinde sadece Hristiyan ve Musevi yazanların DKAB dersinden muaf olacağının belirtilmesi, kimlik kartında din hanesi boş olanların veya Hristiyan mültecilerin bu derse girmek zorunda olmasına ve muafiyet hakkından yararlanamamasına neden olmuştur.[4]

2016 yılında kimliklerinde din hanesi kısmında Hristiyan yazmasına rağmen, bazı okul yönetimleri ve İl, İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri yukarıdaki kararlara ek olarak  “Hristiyanlık ya da Musevilik (Yahudilik) dinlerinden birine mensup olduklarını bağlı bulundukları dini merkezden belgelendirmeleri gerekmektedir” talebinde bulunmuşlardır.

İzmir’de 3 okulda, İstanbul ve Ankara’da en az bir okulda benzer talep iletilmiştir. Hatta bir okulda sözlü olarak vaftiz belgesi talep edilmiştir. Milli Eğitim Müdürlükleri veya okullar ile yapılan görüşmeler neticesinde sorunlar çözülmüştür, ancak tüm bu veriler göstermektedir ki, muafiyet hakkının kullanımı giderek zorlaştırılmaktadır. Bu konuda Milli Eğitim Bakanlığı’nın muafiyet hakkının korunması ve kolaylaştırılması konusunda sorumluluk alıp okul yönetimlerini ve Milli Eğitim Müdürlükleri’ni bu konuda bilgilendirmesi, olası hak ihlallerinin yaşanmasının önüne geçecektir.

2016 yılında birden çok vakada muafiyet hakkını kullanan Hristiyan çocuklar bu ders saatinde sınıfı terk ettikleri için, inançlarını açıklamak zorunda bırakıldıkları, öğrencilerin arkadaşları tarafından taciz edildiği, Müslüman olmaları telkini yapıldığı tarafımıza bildirilmiştir. Okul yönetimlerinin ve özellikle DKAB dersi öğretmenlerinin sorumluluk alması ve dini çoğulculuğun ve farklılığın normalliğinin tüm çocuklarca anlaşılabilmesinin çalışmaları, bu sorunların çözülmesinde önemli bir adım olacaktır.

Okullarda 5. ve 6. sınıf Hristiyan öğrencilerin kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli dersin müfredatı ve kitabının hazırlanması çalışmaları 2014 yılında tamamlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuş olmasına rağmen, 2016 yılında da bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır.

 

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2016 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışına öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din adamlarının ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

2016 yılında özellikle yabancı uyruklu din adamlarına ve üyelerine karşı sınır dışı edilme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni veya vize vermeme vakaları yaşanmıştır.

• Gaziantep Kilisesi önderi Patric Jansen 26 Ağustos 2016 tarihinde Türkiye’ye girmek isterken ülkeye “Milli Güvenliğe Tehdit” nedeni ile sokulmamış ve geri gönderilmiştir. Patric Jansen önceki yıllarda sınır dışı edilmek istenmiş, ancak açtığı mahkemeyi kazanmasına rağmen OHAL kararnameleri gerekçe gösterilmiştir.
• İzmir Diriliş Kilisesi önderi Andrew Craig Brunson 7 Ekim 2016 tarihinde karakolun evlerine bıraktığı çağrı kâğıdı üzerine eşi Norine Brunson ile birlikte gittikleri karakolda “Milli Güvenliğe Tehdit” nedeni ile sınır dışı edilmek üzere gözaltına alınmış ve geri gönderme merkezine gönderilmiştir. Norine Brunson yaklaşık 2 hafta sonra serbest bırakılmıştır. Andrew Craig Brunson 64 gün boyunca geri gönderme merkezinde tutulmuş, gönüllü olarak ülkeyi terk etme isteği kabul edilmemiş ve 09 Aralık 2016 tarihinde çıkarıldığı mahkemece FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olması gerekçesi ile tutuklanmış ve ceza evine gönderilmiştir. Hâlâ tutukluluğu ve mahkeme süreci devam etmektedir. Dosya üzerinde gizlilik ve kısıtlama kararı olduğu için suçlama gerekçelerine ve bilgilere ulaşma olasılığı şimdilik bulunmamaktadır.
• Ankara Kurtuluş Kilisesi üyesi Ryan Keating 8 Ekim 2016 tarihinde bir konferans için yurt dışına çıkarken ikamet izninin “Milli Güvenliğe Tehdit” nedeni ile iptal edildiği ve geri dönemeyeceği kendisine bildirilmiştir. Ailesi ve çocukları Türkiye’de olduğu için 17 Ekim 2016 tarihinde yeni vize alarak Türkiye’ye girmek istemiş, ancak ülkeye sokulmamış ve geri gönderilmiştir.

Yukarıdaki durumlara benzer birkaç vakalar daha yaşanmış, ancak bu raporda yer almak istemedikleri ya da sağlıklı bilgiye ulaşamadığımız için yer verilmemiştir. Son yıllarda benzer uygulamalarla karşılaşılmıştır, ancak elimizde sağlıklı bir istatistik bulunmamaktadır.

Bu yaşanan olaylar özellikle yabancı uyruklu kilise üyeleri ve önderleri arasında büyük endişe yaratmıştır. Bu nedenle bazı kişiler kendi istekleri ile Türkiye’den ayrılmaya başlamıştır ve bu süreç devam etmektedir.

 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık grupları olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2016 yılında da ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır. 2016 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 34 kilise derneği ve bunlara bağlı 30’un üzerinde temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Ancak dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Bu sorun daha çok var olan bir kilise derneğinin temsilciliğini alarak çözülmeye çalışılmaktadır.

• İstanbul Yaşam Aile Kilisesi Derneği Üsküdar Temsilciliği, yerel ve bazı ulusal basında çıkan olumsuz ve karalayıcı haberlerin ardından Üsküdar Kaymakamlığı ve Emniyet güçleri tarafından mesai saatleri dışında iki kez Dernekler Kanunu’na aykırı şekilde denetlenmiştir.[5] Konu İç İşleri Bakanlığı Dernekler Genel Müdürlüğü’ne iletilmiştir.[6]

 

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2016 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlamakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. 2017’de dağıtılmaya başlanacak yeni kimliklerde, din hanesinin kimliğin görünen bölümde değil de çip içinde olması bu riski azaltacağından çok olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması talep edilmektedir.

 

Malatya Davası

18 Nisan 2007 tarihinde Malatya’da üç Hristiyan’ın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 9 yıl geçtikten sonra davanın ilk mahkeme aşaması 115. duruşmada sonuçlandı. Olay yerinde suçüstü yakalanan ve 2 yıldan uzun zamandır tutuksuz yargılanan 5 sanık, üçer kez ağırlaştırılmış ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Büyük çoğunluğu kamu görevlisi olan 14 sanık beraat etti ve 2 askeri komutan yasadışı telefon dinlemeleri nedeni ile 6 yıl hapis cezası aldı. Mahkeme, 5 katil sanığa üçer kez ömür boyu hapis cezası vermesine rağmen, sanıkların yüksek mahkeme aşaması bitene kadar tutuksuz kalmalarına karar verdi. Bu karar mağdur yakınlarında ve toplumda büyük bir üzüntüye ve tepkiye neden oldu. Karara yapılan itirazdan bir gün sonra beş sanık kaçma şüphesi nedeniyle başka bir mahkeme tarafından tutuklanarak cezaevine gönderildi. Ayrıca mahkeme kararında bu beş kişinin kendiliğinden bu suçu işleyemeyecekleri ve arkalarında bir örgütün olduğu düşüncesi belirtilmesine rağmen, örgütle ilgili kanıt bulunamadığından, sanıklara terör örgütü üyeliğinden ceza verilmediği belirtildi.

Genel olarak kararın 9 yıl sonra olsa da çıkması memnuniyetle karşılanmış, ancak eylemin terör eylemi olarak nitelendirilmesi mağdur yakınlarını tatmin etmemiş ve kamu vicdanını yaralamıştır. Ancak mahkeme sonraki aşamalarda devam etmektedir. Bölge idare mahkemesi ve ardından Yargıtay aşaması olacaktır. Anayasa Mahkemesi’ne ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gitme olasılığı devam etmektedir.

 

Diyalog

2016 yılında Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Bursa Protestan Kilisesi’nin ibadet yeri ile ilgili Vakıflar Müdürlüğü’nün ve vakıflardan sorumlu Devlet Bakanı’nın sorunun çözümüyle ilgili diyalog kurması ve olumlu adımların atılması kilise tarafından memnuniyetle karşılanmıştır.

Kiliseler açısından büyük terör riski yaşanan 2016 yılında emniyet güçlerinin güvenlik konularında kiliselerle diyalog halinde olması, güvenlik önlemlerinin topluluğu rahatsız edecek veya taciz edecek şekilde uygulanmaması ve güven artırıcı önlemler neticesinde Protestan toplumu ibadet ve kutlamalarına sorunsuz devam edebilmiştir.

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

 

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2016 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda, süreç hakkında mağdurların ve toplumun bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.

• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• İfade özgürlüğü sınırları içinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır.

 

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

 

[1]  http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[2]  Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[3] Yılda bir kez bazı tarihi kiliselerde Ortodoks cemaatlere izin verilmektedir. Sümela Manastırı, Ahtamar Kilisesi vb.

[4] Ülkemizde Protestan toplumunun büyük kısmının kimliklerinde İslam yazmakta veya boş bırakılmaktadır. Muafiyet hakkının daraltılması birçok aileyi çok yakından etkilemektedir. Hristiyan mültecilerin bu dersi almaya zorlanması ayrıca dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

[5] 5253 Sayılı Dernekler Kanunu’nun ilgili maddesi şöyledir: Madde 19-  …Gerekli görülen hallerde, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kayıtlarını mevzuata uygun olarak tutup tutmadıkları İçişleri Bakanı veya mülkî idare amiri tarafından denetlenebilir. Bu denetimlerde kolluk kuvveti mensupları görevlendirilemez. İçişleri Bakanlığı ve mülkî idare amirlerinin yapacağı denetimler mesai saatleri içerisinde yapılır. Bu denetimler en az yirmidört saat önce derneklere bildirilir.

[6] Rapor yazım sürecinde yapılan faaliyetler tüzükte açıkça belirtilmesine ve kanunlara uygun olduğu halde,  İstanbul Valiliği’nden Derneğin ve temsilciliğin faaliyetlerinin mevzuata uygun olmadığı ve yaptırım uygulanacağını belirten bir yazı derneğe tebliğ edilmiştir.

Giriş ve Özet
Protestan Kiliseler Derneği[1], 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[2] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının bu amaca hizmet etmesini amaçlamaktadır. Özellikle yeni Anayasa tartışmalarının başladığı bu dönemde Anayasa tartışmalarına katkı sağlamasını ümit ediyoruz.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslar arası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2015 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2015 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bir rapor hazırlanmıştır.[3] 2015 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2015 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür. İnternet ve sosyal medya kaynaklı ciddi ve yoğun tehditler ile karşı karşıya kalınmıştır.
• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2015 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirememiştir.
• Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) derslerine katılmaya zorlama, müfredata yeni konan İslam Dini içerikli seçmeli dersler çerçevesinde halen bazı sorunlar yaşanmaktadır.
• TEOG sınavlarında DKAB derslerinden muaf olan öğrencilerin puanları yanlış hesaplanmıştır. Daha sonra düzeltilmekle birlikte aileler ve çocuklar stres yaşamış, okul seçmede önemli bir zaman kaybetmişlerdir.
• Hristiyan öğrenciler için okullarda seçmeli olarak öğretilmesi düşünülen Temel Dini Bilgiler dersine ait ders kitabı hazırlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı onayına sunulmuştur. Ders kitabının onaylandığı bildirilmesine rağmen bu konuda bir ilerleme olmamıştır.
• 2015 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır.
• Kimliklerde bulunan din hanesi 2015 yılında da varlığını sürdürmeye ve ayrımcılık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.
• Malatya’da üç Hristiyanın 2007 yılında öldürülmesi ile ilgili dava belirsiz şekilde devam etmektedir.
• 2015 yılında bazı Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarının kamuya açık alanda ve toplum içinde yapılması talebine karşılık izin konusunda sorunlar yaşanmıştır. Önceki yıl izin verilen birçok etkinliğe güvenlik vb. nedenlerle izin verilmemiştir.
• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmaması ile ilgili nefret söylemleri içeren bilbort reklamları, afişler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmuştur. Ancak kapalı alan kutlamaları sırasında herhangi bir taciz veya engelleme ile karşılaşılmamıştır.

 

Nefret Suçları, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar
30 Mart 2015 tarihinde Balıkesir Protestan Kilisesi kapısına ‘’TÜRK İSLAM BİRLİĞİ’’ yazılı bir kağıt asılmıştır. Kilise kapısının tam karşısında kullanılmayan binanın duvarına boya ile harf büyüklüğü yaklaşık 25 cm olacak şekilde ‘’ALLAH BİRDİR’’ ibaresi yazılmıştır. Konu ile ilgili Emniyet Müdürlüğü’ne bilgi verilmiş, polisler kağıt ve yazıyı incelemiş, ancak faillerin yakalanması ile ilgili bir gelişme olmamıştır.

• 16 Mayıs 2015 tarihinde, eli sopalı erkek bir şahıs Samsun Agape Kilisesi’nin kapısına gelerek küfür ve hakaretlerde bulunmuştur. Kapı zilinin çalınması üzerine polise haber verilmiştir. Polis gelip şahsın elindeki sopayı alıp kendisini gözaltına almamıştır. Şahıs bir süre sonra tekrar kapıya gelmiş ve sonra uzaklaşmıştır. Kilise şikayetçi olmamıştır. Konu ile ilgili idari bir işlem yapılıp yapılmadığı bilinmemektedir.
• 27 Haziran 2015 tarihinde, İskenderun İncil Kilisesi’nde kilise faaliyetlerini ve Hristiyanlığı tanıtıcı broşürlerin koyulduğu posta kutusuna benzer tanıtım kutusu, kimliği belirsiz kişiler tarafından kırılmış, broşürler yırtılmıştır. Saldırı ile ilgili bir şikayette bulunulmamıştır.
• 3 Eylül 2015 tarihinde, İzmir Torbalı Baptist Kilisesi önderi, kendisine ait tarlada ailesi ile birlikte çalışırken, kendilerine doğru orman içinden birkaç defa av silahı ile ateş edilmiştir. 21 Ağustos tarihinde, tarlanın bulunduğu köyün camiinde cuma hutbesi sırasında hoparlörden kilise önderinin de duyacağı şekilde Hristiyanlara yönelik nefret söylemine varan ifadelerin kullanılması nedeni ile kilise önderi bu atışların bilinçli yapıldığını düşünerek jandarma kuvvetlerine haber vermiştir. Yapılan araştırmada herhangi bir sonuç çıkmamıştır. Kilise önderine olay tekrarlanırsa jandarmanın tekrar aranması tavsiyesi verilmiştir. Olay tekrarlanmamıştır.
• 10 Eylül 2015 tarihinde, Ankara Batıkent Bereket Kilisesi’ne gelen bir kişi küfür ve hakaretler ederek kilise önderine darp girişiminde bulunmuştur. Emniyet kuvvetlerine haber verilmesi üzerine polis gelip bu şahsı karakola götürmüş ve sonra bu şahıs işlem yapılmadan serbest bırakılmıştır. Bu şahıs karakoldan çıktıktan sonra tekrar kiliseye gelmiş kilise önderini kiliseyi kapatması için tehdit etmiştir. Tekrar polis aranmış ancak ekipler gelmemiştir. Bunun üzerine kilise önderi kiliseyi kapatıp karakola gitmiş ve olayı anlatmıştır. Ancak bu şahıs ile ilgili bir işlem yapılmamıştır. Daha sonra olay tekrarlanmamıştır.
• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmaması ile ilgili nefret söylemleri, bilbort reklamları, afişler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmuştur. Ancak kapalı alan kutlamaları sırasında herhangi bir taciz veya engelleme ile karşılaşılmamıştır.
• Ağustos ayının ikinci yarısında başlamak üzere, Protestan Kiliselerine yönelik birçok tehdit mesajı alınmıştır. Bu tehdit mesajları SMS, e-mail, internet sitesi ve sosyal medya kaynaklarından gelmiştir.

Türkiye genelinde aşağıda listesi bulunan 15 kilise ve 20’ye yakın kilise önderi bu tehditlere maruz kalmıştır:

• Kadıköy Uluslararası Protestan Kilisesi (KUT), İstanbul: 3 farklı dönemde SMS, e-mail, Facebook ve Youtube video yolu ile tehdide maruz kalmıştır. Gerekli tüm şikayetler yapılmıştır.
• Zeytinburnu İsa Mesih Kilisesi, İstanbul: Facebook üzerinden tehdit almış ve yumurtalı saldırıya maruz kalmıştır. Zaman zaman cemaat içerideyken dışarıdan “tekbir” sesleri duyulmuştur. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Diri Su Protestan Kilisesi, İstanbul: Facebook üzerinden tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Antalya İncil Kilisesi: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Bursa Protestan Kilisesi: E-mail yolu ile tehdit almıştır.
• Kayseri Protestan Kilisesi: Telefon ve SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• İstanbul Yeni Umut Kilisesi: E-mail, Facebook ve SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Ankara Umut Kilisesi: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Sözlü olarak emniyet güçlerine bildirilmiştir.
• İzmir Diriliş Kilisesi: Facebook aracılığı ile tehdit almıştır. Şikayette bulunmamıştır.
• Bakırköy Baptist Kilisesi, İstanbul: Facebook, e-mail ve SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Ümraniye Kilisesi, İstanbul: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Tanrı Evi Baptist Kilisesi, İstanbul: Facebook aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Harikalar ve Belirtiler Kilisesi, İstanbul: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Şikayette bulunulmamıştır.
• Son Buyruk Kilisesi, İstanbul: Facebook aracılığı ile tehdit almıştır. Şikayette bulunulmamıştır.
• Müjde Kilisesi, İstanbul: SMS, E-mail ve Facebook aracılığı ile tehditler almıştır. Şikayette bulunulmamıştır.

Tehdit içerikleri, tehdidin geldiği telefon numarası, e-mail adresleri, Facebook profilleri ve Youtube video linkleri şikayet dilekçelerinde belirtilmelerine, konu ile ilgili 7 Eylül tarihinde TBMM’de basın açıklaması yapılmış ve soru önergesinde bulunulmasına[4] rağmen bugüne kadar faillerin ortaya çıkartılması ile ilgili bir gelişme olmamıştır. Tehdit içeren Youtube videosuna erişim hala mümkündür.

Tehdit içeriklerine örnekler:

• Date: Tue, 25 Aug 2015 20:38:11 +0000
  Subject: Sonunuz yakın sapkın kafirler gerçekleri inkar edenler
  From: cihadagidenler@gmail.com
  To: ……
• Date: Wed, 26 Aug 2015 16:52:19 +0000
  Subject: Sapık kafirler sizlerin boynunu vuracagımız zaman yakındır. Allah cc. And olsun ki.
  From: ihvangrubu@gmail.com

• From: cihadagidenler@hotmail.com
  To:
  Subject: Allah’ın gazabını bizim elimizle göreceksiniz kafir mürtetler…
  Date: Thu, 27 Aug 2015 20:10:48 +0000
• SMS 05……. ‘Kendi sapkınlıklarınızla gençlerimizde kandırdınız. Allah’a and olsun ki Allah’ın emri ile biz size gazab olacağız.’
• Facebook: 19 Eylül 21:36
  Sonunuz yakın sonunuz ey mürted kafirler…
  Nisa: 76 İman edenler Allah yolunda cenk ederler, küfredenler ise Tağut (=azgın şeytan) yolunda çarpışırlar. O halde şeytanın taraftarlarını öldürmeye bakın! Her zaman şeytanın hilesi çürüktür[5].

Tehdit içerikleri, kullanılan görseller, marşlar ve kullanılan hesap isimleri bu tehditlerin radikal dini terör örgütleri (IŞİD) kaynaklı olduğunu göstermektedir. Tehditlerden sonra yaşanan 10 Ekim 2015 tarihli 102 kişinin öldüğü Ankara saldırısından sonra, basına yansıyan haberlere göre ve 30 Aralık günü Ankara’da yakalanan IŞİD üyesi iki canlı bombanın ifadelerinde kiliselerde keşif yaptıkları ortaya çıkmıştır[6]. Bu durumun kendisi bile bu tehditlerin hafife alınamayacağını, önemle üzerine gidilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

 

İbadet Yeri Kurma Hakkına İlişkin Sorunlar[7]
Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma konusunda sorunlar, 2015 yılında da geçmiş yıllara benzer şekilde Protestanlar için devam etmiştir. 2003 yılında Avrupa Birliği 6. Uyum Paketi çerçevesinde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nda yapılan değişikliklerde, ‘cami’ kelimesi yerine kullanılan ‘ibadet yeri’ sözcüğü ile gayrimüslim vatandaşlarımızın ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanabilmesi hedeflenmiştir. Ancak, Türkiye’deki Protestan toplumunun ibadet yeri edinmedeki olumsuz tecrübeleri, bu olumlu yasal gelişmelerin yorum ve uygulanmasında Protestan toplumunun ciddi engeller ve hak ihlalleri ile karşılaştığını ve yasal haklarını kullanamadığını ortaya koymaktadır.

Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri de, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin ‘kilise yapılmasını onaylayan kişi’ olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Geçmiş yıllarda yapılan başvuruların olumsuzlukla sonuçlanması veya hala sonuçlanmaması bu durumun belirgin kanıtıdır. Ayrıca kilise kurulması veya onaylanması taleplerinin, başvurunun yapıldığı kurumlar tarafından, sadece İslam inancının temsilcisi olduğunu belirten ve bu konuda çalışmalar yürüten Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirilmesi veya Başkanlıktan görüş istenmesi de dikkat çekmektedir.

Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların tasarrufunda bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından, bazı istisnalar hariç[8], pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir. Protestan toplumunun önemli bir kısmı bu sorunu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

• Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nin kullanımında olan ve geçmişte spor salonu olarak kullanılan tarihi Meryem Ana Kilisesi’nin, Kayseri’de yaşayan Hristiyan vatandaşların ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanması için kendilerine tahsis edilmesi konusunda İstanbul Protestan Kilisesi Vakfı’nın başvurusuna henüz bir yanıt verilmemiştir. Ancak Büyükşehir Belediyesi ile yapılan görüşmelerde, resmi bir cevap olmamakla birlikte, kilisenin müze olacağı veya camiye çevrileceği belirtilmiştir. Kilisenin bu konudaki çabaları 2015 yılında da sürmüştür.
• Ankara Kurtuluş Kilisesi’nin yıllardır ibadet yeri edinme mücadelesi 2015 yılında da olumsuz sonuçlanmıştır. Çankaya Belediyesi’nin olumlu görüş bildirmesine ve yer göstermesine rağmen Çankaya Kaymakamlığı talebe olumsuz yaklaşmıştır ve Milli Emlak Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kilise yapılmak istenen yere cami inşa etme görüşünü dikkate alarak o yerin cami yapılmasına karar vermiştir. Kurtuluş Kilisesi’nin kilise yeri edinme ile ilgili hukuki süreci AİHM’de devam etmektedir.
• İstanbul Pendik Protestan Kilisesi’nin, Pendik ilçesinde bulunan tarihi kiliseyi ibadete açma ve kullanma isteği 2015 yılında da olumlu sonuçlanmamıştır. Kilisenin çabası devam etmektedir.
• Bursa’nın İnegöl ilçesinde bulunan alışveriş merkezi içindeki kilise (şapel) yoğun baskılar nedeni ile alışveriş merkezi tarafından kapatıldı.

Uzun yıllardır yaşanan benzer tecrübeler, Protestan toplumunda, hukuki prosedürü izleyerek kilise kurma veya inşa etme hakkının pratikte mümkün olmadığı, bu hakkın sadece kağıt üzerinde kaldığı inancını kökleştirmiştir. Bu nedenle prosedüre uygun ibadet yeri edinme çabaları azalmıştır. Bunun yerine dernek vb. ara çözümler yoğunluk kazanmıştır.

 

Dini Yayma Hakkı
2015 yılı içinde bu hakkın yasal olarak kullanılmasında çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Çoğunluğun inancı haricinde inanca sahip grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam edilmektedir. İlköğretim 8. Sınıf  ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının[9], Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı, inanç yaymanın ulusal tehdit olarak yer almaya devam ettiğini göstermektedir.

• 16 Mart 2015 tarihinde, İzmir Işık Kilisesi’nin isteyenlere ve merak edenlere inançlarını anlatmak ve broşür vermek için stant talebi Karşıyaka Belediyesi tarafından önceki yıllarda izin verilmesine rağmen reddedilmiştir.
• 27 Haziran 2015 tarihinde, İskenderun İncil Kilisesi’nde kilise faaliyetlerini ve Hristiyanlığı tanıtıcı broşürlerin koyulduğu posta kutusu benzeri tanıtım kutusu kimliği belirsiz kişiler tarafından kırılmış, broşürler yırtılmıştır.
• 12 Kasım 2015 tarihinde, Noel döneminde İzmir Işık Kilisesi üyelerine ve misafirlerine yönelik kutlama yapmak için Bornova Belediyesi’ne bildirilen yer talebi uygun yer olmadığı gerekçesi ile reddedilmiştir.

2015 yılında, geçmiş yıllarda izin verilen birçok stant izni veya açık alan kutlama izni özellikle güvenlik gerekçesi ve çeşitli gerekçeler ile uygun görülmemiştir.

 

Eğitimde Karşılaşılan Problemler Ve Zorunlu Din Dersi
2015 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili sorunlar yaşanmaya devam etmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın 3 Şubat 2015 tarihli il valiliklerine gönderilen yazısında, kimliğinde sadece Hristiyan ve Musevi yazanların DKAB dersinden muaf olacağının belirtilmesi, kimlik kartında din hanesi boş olanların veya Hristiyan mültecilerin bu derse girmek zorunda olmasına ve muafiyet hakkından yararlanamamasına neden olmuştur[10].

2015 yılı başında DKAB dersinden muaf bazı öğrenciler önceki yıldan sınıfını geçtiği halde DKAB dersini almadıkları için sistemde sınıf tekrarı gözükmüştür. Sistemsel hata karnelerin Milli Eğitim Bakanlığı’na gönderilmesi ile çözülmüştür.

2015 yılında birden çok vakada Hristiyan çocukların muafiyet hakkını kullanmada zorluk çıkarma, aileyi çocuğun DKAB dersine katılması konusunda teşvik etme, muafiyet hakkında okul yönetimlerin bilgisizliği vb. şikayetler aileler tarafından tarafımıza bildirilmiştir. Ailelerin ve Derneğimizin okul yönetimleri ile görüşmeleri neticesinde sorunlar çözülmüştür.

2015 yılında da ortaöğretim (TEOG) ve yükseköğretim giriş sınavlarında DKAB dersi içeriğinden soru geleceği ve muafiyet hakkını kullanan öğrencilerin bu durumdan olumsuz etkileneceği endişeleri aileler tarafından bildirilmeye devam etmiştir.

TEOG sınavlarında DKAB derslerinden muaf olan öğrencilerin puanları yanlış hesaplanmıştır. Daha sonra düzeltilmekle birlikte aileler ve çocuklar stres yaşamış, okul seçmede önemli bir zaman kaybetmişlerdir.

2015 yılında da öğretmen olmadığı, sınıf olmadığı, yeterli öğrencinin başka dersleri seçmediği gerekçesi ile Hristiyan öğrencilerin seçmeli İslam dini içerikli dersi seçmeye zorlandığı birden çok vakada tarafımıza bildirilmiştir. Bazı vakalarda okul yönetiminin inisiyatifi ile çocuk bu seçmeli dersi pratikte almasa da, alacak başka ders olmadığı için dersi almış ve sınıfı geçmiş gösterilmektedir[11].

Okullarda 5. ve 6. sınıf Hristiyan öğrencilerin kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli dersin müfredatı ve kitabının hazırlanması çalışmaları 2014 yılında tamamlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuş olmasına rağmen 2015 yılında bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır.

 

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu
2015 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemektedir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler ve yurt dışına öğrenci gönderme gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı
Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık grupları olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2015 yılında da ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır. 2015 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 1 vakıf, 35 kilise derneği ve bunlara bağlı 18 temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler.

 

İnancı Açıklama Zorunluluğu
2015 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlamakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. İnancın kimliğe yazılmasının seçmeli olması sorunu çözmemektedir. Örneğin, din derslerinden muafiyet hakkını kullanmak isteyenler bu haneyi boş bırakma olanağına sahip değildir, çünkü bu kişiler çocuklarının din derslerinden muaf olması için Hristiyan olduklarını kanıtlamak zorundadırlar. Yeni oluşturulacak kimliklerde din hanesinin bulunmaya devam edeceğinin belirtilmesi büyük hayal kırıklığına neden olmuştur.

 

Malatya Davası
2007 yılında Malatya’da üç Hristiyanın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 9 yıl, davanın başlamasının üzerinden 8 yıl geçmiştir. Rapor dönemi itibari ile 109 duruşma yapılmıştır.

Mart 2014’te çıkarılan, tutukluluğu beş yıl ile sınırlayan yasayla, olay yerinde suç üstü ve suç aletleri ile yakalanan beş zanlı başta olmak üzere tüm sanıklar tutuksuz yargılanmaya devam etmektedir[12]. Protestan toplumu dava sürecinin uzatılarak davanın sonuçsuzluğa gitme endişesi yaşamaktadır. Ayrıca bu tür davalarda görülen cezasızlık hali benzer acı olayların yaşanması ve faillere cesaret verme endişesine neden olmaktadır. Süren davanın maddi gerçeği ortaya çıkararak kısa sürede sonuçlanmasını, gerek aileler, gerekse Protestan toplumu beklemektedir.

 

Diyalog
2015 yılında Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

 

Tavsiyeler
Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuz ile diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2015 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikayet konusu olan suçlarda, süreç hakkında mağdurların ve toplumun bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışavurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yeri kurulabilmesinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.Her zaman ayrımcılık riski oluşturan, kimlik kartlarındaki ve kayıtlardaki din hanesi kaldırılmalıdır.
• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.
• Okul kitaplarında, özellikle “misyonerlik” başlıkları altında yer alan ayrımcı ifadelerle dolu, Hristiyanlara karşı nefret ve önyargı oluşturan bütün veri ve açıklamalar kaldırılmalı, bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.
• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikayet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir.
• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.
• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.
• İfade özgürlüğü sınırları içinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir.

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

[1]  Ocak 2009 tarihinden itibaren, 1989’da kurulan ‘Türkiye Protestan Kiliseler Birliği (TeK)’, bir dernek olarak ‘Protestan Kiliseler Derneği’ adı altında faaliyetini sürdürmektedir.

[2]  http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[3]  Raporun Protestan toplumu ile sınırlı olmasının nedeni, kaynaklarımızın kısıtlı oluşu ve en iyi bu toplumu tanımamızdır. Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[4] http://www.hurriyet.com.tr/tehdit-var-onlem-yok-30012630

[5] Tehdit mesajlarında kullanılan Kuran ayetlerinin Arapça ve İngilizcesi de mesajın içeriğinde bulunmaktadır. Ayrıca Youtube video linki videonun daha fazla yaygınlaşmaması için verilmemiştir.

[6] http://www.haberler.com/isid-den-turkiye-ye-karsi-intikam-operasyonu-8018347-haberi/

[7] Protestan cemaatinin ibadet yeri sorununa ilişkin uzun rapora  http://www.protestankiliseler.org/?p=802 adresinden ulaşabilirsiniz.

[8] Bazı tarihi kiliselerde yılda bir kez Ortodoks cemaatlere izin verilmektedir. Sümela Manastırı, Ahtamar Kilisesi vb.

[9]  MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” ders kitabı, sayfa 205, Devlet Kitapları Yayınları. ISBN: 978-975-11-3073-0

[10] Ülkemizde Protestan toplumunun büyük kısmının kimliklerinde İslam yazmakta veya boş bırakılmaktadır. Muafiyet hakkının daraltılması birçok aileyi çok yakından etkilemektedir. Hristiyan Mültecilerin bu dersi almaya zorlanması ayrıca dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

[11] Okul yönetiminin, çocuğun ve ailelerin olumsuz sonuçlarla karşılaşmaması için detay verilmemektedir.

[12] Sanıklardan Bülent Varol Aral’ın tutukluluk hali devam etmektedir. Ancak tutukluluk nedeni dava dosyası değil, mahkeme heyetine tehdit ve hakarettir.

İbadet Yeri Raporu dosyasını okumak için tıklayın

Giriş ve Özet

Protestan Kiliseler Derneği,[1] 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[2] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bunun için çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının bu amaca hizmet etmesini istemektedir.

Ulusal ve uluslararası yasalarda, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, genel olarak ülkemizde uluslararası insan hakları ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2014 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2014 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bir rapor hazırlanmıştır.[3] 2014 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2014 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür.
• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
• Dernekleşme, Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına kısmi bir yarar sağlamış olsa da tam olarak istenilen çözümü getirememiştir. Ancak Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2014 yılında da sürmüştür.
• Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersleri ve özellikle müfredata yeni konan İslam Dini içerikli seçmeli dersler çerçevesinde halen bazı sorunlar yaşanmaktadır.
• Hristiyan öğrenciler için okullarda seçmeli olarak öğretilmesi düşünülen Temel Dini Bilgiler dersine ait ders kitabı hazırlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı onayına sunulmuştur. Ders kitabının onaylandığı bildirilmesine rağmen bu konuda bir ilerleme olmamıştır.
• 2014 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır.
• Bazı yabancı uyruklu Protestan din adamları ve cemaat üyeleri, vize alamamaları nedeni ile Türkiye’yi terk etmek zorunda bırakılmışlardır. Bu konuda bazı mahkemeler açılmış ve bir kısmı kazanılmıştır.
• Kimliklerde bulunan din hanesi 2014 yılında da varlığını sürdürmeye ve ayrımcılık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.
• Malatya’da üç Hristiyan’ın 2007 yılında öldürülmesi ile ilgili dava belirsiz şekilde devam etmektedir. Olay yerinde, suçüstü yakalanan beş fail sanığın uzun tutukluluk nedeni ile denetimli serbestlik çerçevesinde serbest bırakılması Protestan toplumunda travma etkisi yapmış ve adalete olan inancı sarsmıştır.

2014 yılında bazı Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarının kamuya açık alanda ve toplum içinde yapılması talebine karşılık izin konusunda sorun yaşanmamıştır. Kutlamalar sırasında herhangi bir taciz veya engelleme ile karşılaşılmamış olması ve bayram kutlamalarının halkla iç içe gerçekleştirilmiş olması son derece sevindiricidir. Bazı belediyelerin bu kutlamalara destek vermesi, büyük toplantı salonlarını ücretsiz tahsis etmeleri ve bu toplantılara katılım göstermeleri Protestan toplumu açısından olumlu gelişmeler olarak bildirilmiştir.

Nefret Suçları, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 19 Ocak 2014 tarihinde, İstanbul Ataşehir Yeni Umut Kilisesinin üyelerinin toplantı yaptığı evin kapısına tehdit notu asılmıştır. Yıl içinde kilise binasının tabelası üç defa kırılmış ve yenilenmek zorunda kalmıştır.
• 09 Mart 2014 tarihinde, İstanbul Kadıköy Uluslararası Kilisesi’nin(KUT) camları kırılmıştır. Olay Malatya Zirve Yayınevi Davası cinayet sanıklarının tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmasının hemen ardından gerçekleşmiş ve tedirginliğe neden olmuş. Ancak zanlı daha sonra kamera kayıtları aracılığı ile yakalanmış ve sarhoş olduğu anlaşıldığından hakkında şikayetçi olunmamıştır.
• 28 Nisan 2014 tarihinde, Mardin Artuklu Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan bir kişi, kardeşinin Hristiyanlığı seçmesi nedeni ile Mardin’deki Protestan Kilise Önderine küfür ve hakaretlerde bulunarak tehdit etmiştir. Söz konusu şahıs kilise önderinin uyarılarına rağmen hakaret ve tehditlere devam etmiş; bunun üzerine hakkında suç duyurusunda bulunulmuştur. Şahsın birkaç hafta sonra özür dilemesi üzerine kilise önderi şikayetini geri çekmiştir.
• 23 Mayıs 2014 tarihinde, sosyal medya aracılığıyla İstanbul Bahçelievler Presbiteryen Lütuf Kilisesi’ne saldırı yapılacağı tehdidinde bulunulmuştur. Konu emniyet yetkililerine bildirilmiş ancak tehdidin kaynağı ortaya çıkarılamamıştır.
• 28 Mayıs 2014 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) bir milletvekilimiz Diyarbakır Kilisesi’nin internet sitesine girmek istemiş ancak girememiştir. Sebebini araştırdığında TBMM internet ağında Diyarbakır Kilisesi ve birkaç daha kilise internet sitesinin “pornografik” içerik nedeni ile sansürlendiği ortaya çıkmıştır. Kilise sitesinin sansürlenmesi ve yanı sıra böyle bir niteleme, Protestan toplumunu incitmiştir. Gösterilen tepki üzerine TBMM sistemsel bir sorun olduğunu belirtmiş ve sorun düzeltilmiştir.
• 15 Haziran 2014 tarihinde, Kayseri Erciyes Üniversitesi’nde bir Hristiyan erkek öğrenci, sosyal paylaşım sitelerinde yazdıkları ve Hristiyanlık propagandası yaptığı gerekçesi ile bir kısım okul öğrencisi ve öğrenci olmayan başka kişilerce tehdit edilmiştir. Söz konusu kişiler öğrenciyi bir arabaya bindirmeye çalışmış ve tehdit etmişlerdir. Konu savcılığa bildirilmiş ancak bir gelişme olmamıştır. Söz konusu öğrenci, tehditler ve okula adapte olamaması nedeni ile okulu bırakmıştır.
• 07 Aralık 2014 tarihinde Kadıköy Uluslararası Kilisesi(KUT) ve Kutsal Kitap Bilgilendirme Derneği’nin bulunduğu binada akşam saatlerinde yangın çıkmış; yangının yavaş ilerlemesi sayesinde itfaiye yangına zamanında müdahale edebilmiştir. Yangının çıktığı katta büyük maddi hasar oluşmuştur. İtfaiye yangının kaza sonucu çıktığını belirtse de, daha sonra izlenen kamera görüntülerinde şüpheli bir şahsın görünmesi ve daire kapısının zorlanmış olması kundaklama şüphesini güçlendirmiş ve suç duyurusunda bulunulmuştur. Ancak şüpheli şahıs hala yakalanamamıştır.
• 2014 yılı içerisinde, Mardin’de Diyarbakır Protestan Kilisesi, Mardin Temsilciliğini gösteren tabelalar kimliği belirsiz kişilerce beş kez kırılmış, yenisi ile değiştirilmiştir. Bu durumun önüne geçebilmek için güvenlik kameraları yerleştirilmiştir. Aynı kilisenin Ağustos, Eylül aylarında bir sinemada “İsa Mesih’in Yaşamı” adlı filmin tanıtımı için astıkları afişlerin büyük kısmı yerlerinden sökülerek yırtılmıştır[4].
• 2014 yılı içerisinde Samsun’da bulunan Agape Kilisesi’nde kimliklerini gizleyerek, kendilerini Hristiyan olarak tanıtan bazı kişiler, topluluk üyesi kişilerin görüntülerini ve kimlik bilgilerini almışlar ve bu bilgileri, topluluk üyelerinin aileleri ve işyerleri ile paylaşarak üzerlerinde baskı oluşturmuşlardır.[5]
• 2014 yılı Temmuz ayında Mardin’de biri 4 yıl, diğeri 6 yıldır kiliseye katılan iki kişinin Jitem tarafından Kiliseye yerleştirildikleri ve istihbarat faaliyetlerinde bulundukları, kişilerden birinin itirafı üzerine ortaya çıkmıştır. Kişiler bu durumu itiraf edip topluluktan ayrılmıştır. Bu kişilerin verdikleri yanlış bilgiler ile cemaat üyelerinin fişlendiği, bazı yabancı uyruklu kilise üyelerinin sınır dışı edildiği anlaşılmıştır.
• Kamuya yansımış yukarıdaki ihlaller dışında İstanbul’da tehdit, taciz ve saldırı haberleri tarafımıza iletilmiş, adli birimlere ve kolluk güçlerine resmi olarak yansıtılmadığından rapor içinde ayrıntısına yer verilmemiştir.

İbadet Yeri Kurma Hakkına İlişkin Sorunlar[6]

Din ve İnanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma konusunda sorunlar 2014 yılında da geçmiş yıllara benze şekilde Protestanlar için devam etmiştir. 2003 yılında Avrupa Birliği 6. Uyum Paketi çerçevesinde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nda yapılan değişikliklerde, ‘cami’ kelimesi yerine kullanılan ‘ibadet yeri’ sözcüğü ile gayrimüslim vatandaşlarımızın ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanabilmesi hedeflenmiştir. Ancak, Türkiye’deki Protestan toplumunun ibadet yeri edinmedeki olumsuz tecrübeleri, bu olumlu yasal gelişmelerin yorum ve uygulanmasında Protestan toplumunun ciddi engeller ve hak ihlalleri ile karşılaştığını ve yasal haklarını kullanamadığını ortaya koymaktadır. Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri de, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin ‘kilise yapılmasını onaylayan kişi’ olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Geçmiş yıllarda yapılan başvuruların olumsuzlukla sonuçlanması veya hala sonuçlanmaması bu durumun belirgin kanıtıdır. Ayrıca kilise kurulması veya onaylanması taleplerinin, başvurunun yapıldığı kurumlar tarafından, sadece İslam inancının temsilcisi olduğunu belirten ve bu konuda çalışmalar yürüten Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirilmesi veya Başkanlıktan görüş istenmesi de dikkat çekmektedir. Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların tasarrufunda bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir. Protestan toplumunun önemli bir kısmı bu sorunu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

• Kayseri Büyükşehir Belediyesi kullanımında olan ve geçmişte spor salonu olarak kullanılan tarihi Meryem Ana Kilisesi’nin, Kayseri’de yaşayan Hristiyan vatandaşların ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanması için kendilerine tahsis edilmesi konusunda İstanbul Protestan Kilisesi Vakfı’nın başvurusuna henüz bir yanıt verilmemiştir. Ancak Büyükşehir Belediyesi ile yapılan görüşmelerde, resmi bir cevap olmamakla birlikte, kilisenin müze olacağı veya camiye çevrileceği belirtilmiştir.
• İstanbul Üsküdar Son Buyruk Kilisesi’nin toplandığı binanın ibadet için uygun olmadığı, başvurulması durumunda ibadet yeri için kolaylık sağlanacağı Üsküdar Kaymakamlığı tarafından Üsküdar Son Buyruk Kilisesi’ne resmi yazı ile bildirilmiştir. Kilise binayı boşaltmak zorunda kalınca Üsküdar Belediye’sine yazı eki ile başvuruda bulunmuştur. Üsküdar Belediyesi bütün ibadet yerlerinin kullanılmakta olduğunu ve bu nedenle İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne başvurulması gerektiği bildirmiştir. Kilise Büyükşehir’e başvurmuş ancak herhangi bir cevap alamamıştır. Kilise halen toplantı yeri sorunları yaşamaktadır.
• 25 Ağustos 2014 tarihinde, Gaziantep Yeni Yaşam Kilisesi’nin yabancı uyruklu önderine, kilisede çalışmadığı halde, vaaz verdiği ve kiliseye önderlik ettiği gerekçesi ile kaçak çalışma cezası verilmiş ve kendisi sınır dışı edilmek istenmiştir. Kilise binası da Gaziantep Büyükşehir Belediyesi görevlileri tarafından kaçak işyeri tutanağı tutularak mühürlenmiş ve kapatılmıştır. Kaçak çalışma ve sınır dışı kararına mahkeme aracılığı ile itiraz edilmiş ve kazanılmıştır. Ancak Kilise kapalı tutulmaya devam edilmiştir.

Uzun yıllardır yaşanan benzer tecrübeler, Protestan toplumunda, hukuki prosedürü izleyerek kilise kurma veya inşa etme hakkının pratikte mümkün olmadığı, bu hakkın sadece kağıt üzerinde kaldığı inancını kökleştirmiştir.

Dini Yayma Hakkı

2014 yılı içerisinde bu hakkın yasal olarak kullanılmasında çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Çoğunluğun inancı dışındaki grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam edilmektedir. İlköğretim 8. Sınıf ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının[7], Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı İnanç yaymanın ulusal tehdit olarak yer almaya devam ettiğini göstermektedir. Bu bölümün kaldırılması ile ilgili 2010 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile yazışmalar yapılmıştır. Bu ve benzeri bölümlerin toplumda Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlüğü arttırdığının, çeşitli saldırılara yol açtığının ifade edilmesine rağmen talebimizle ilgili olumsuz yanıt alınmıştır[8].

• 4 Ekim 2014 tarihinde, İzmir’de inancını paylaşan yabancı uyruklu bir grup “misyonerlik” yapıldığı gerekçesi ile gözaltına alınmıştır. Gözaltında iken inançlarını paylaşmamaları aksi halde sınır dışı edilecekleri belirtilerek serbest bırakılmışlardır.
• 22 Aralık 2014 tarihinde, İstanbul Ataşehir Yeni umut Kilisesi önünde bulunan Hristiyanlık içerikli kitapların bulunduğu kitap standı kimliği belirsiz kişilerce yerinden sökülüp atılmıştır.
• 24 Aralık 2014 tarihinde, Antalya İncil Kilisesinin gerekli izinleri alarak halka açık alanda kutladıkları Noel Bayramı etkinliği sırasında bir İncil standına, dağıtım yapıldığı gerekçesi ile polis ve zabıta ekipleri tarafından müdahale edilmiş ve stand kaldırılmıştır. Etkinliğin devamına izin verilmiştir.

Zorunlu Din Dersi

2014 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili muafiyet hakkını kullanma konusunda bildirilen şikâyetlerde geçen yıla göre artış gözlemlenmiştir.

İstanbul, İzmir, Antalya’da birden çok vakada Hristiyan çocukların muafiyet hakkını kullanmada zorluk çıkarma, aileyi çocuğun DKAB dersine katılması konusunda zorlama, DKAB dersine giren öğrenciye Kelime-i Şahadet getirtme vb. şikayetler aileler tarafından tarafımıza bildirilmiştir. Ailelerin ve Derneğimizin okul yönetimleri ile görüşmeleri neticesinde sorunların büyük kısmı çözülmüştür.

İstanbul Sancaktepe ilçesinde bir İlköğretim okulunda 5. Sınıfa giden bir Hristiyan kız öğrenci DKAB dersine katılmak istememiştir. Okul yönetimi mevzuatta olmamasına rağmen ailesinden dilekçe istemiştir. Ailesi 18 Eylül’de dilekçeyi okul yönetimine vermiştir. Okul yönetimi bu konuda kendilerinin karar veremeyeceğini konuyu ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne taşıyacaklarını belirtmiştir. Cevap gelene kadar öğrencinin derse girmesi gerektiği aileye bildirilmiştir. Aile sürekli gelişmeler hakkında okuldan bilgi almaya çalışmış ancak ilgili Müdür yardımcısı sürekli şekilde “cevap gelmedi, isterseniz bir dilekçe daha yazın, kızımız da derse girmeye devam etsin” cevabını vermiştir. Sınavların başlaması ve karne dönemine yaklaşılması nedeni ile dilekçe tarihinden yaklaşık 2,5 ay sonra veli İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne gidip dilekçenin durumunu öğrenmek istemiştir. Cevap olarak dilekçe tarihinden bir gün sonra ilgili okula muafiyet hakkının sağlanması gerektiği ile ilgili cevap yazıldığı bildirilmiştir. Bunun üzerine yapılan araştırmada ilgili okulun Müdür Yardımcısının kendi insiyatifi ile yazıyı işleme koymayıp öğrenciyi DKAB dersine girmeye zorladığı anlaşılmış ve müdür muavini hakkında şikayette bulunulmuştur. Okul Müdürü aileden özür dilemiş ve muafiyet hakkı sağlanmıştır.

2014 yılında da Ortaöğretim(TEOG) ve Yükseköğretim giriş sınavlarında DKAB dersi içeriğinden soru geleceği ve muafiyet hakkını kullanan öğrencilerin bu durumdan olumsuz etkileneceği endişeleri aileler tarafından sıklıkla bildirilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı ve ÖSYM bu konuda tatmin edici ve net açıklamalar yapmalıdır.

2014 yılında seçmeli İslam dini içerikli derslerin öğretmen olmadığı, sınıf olmadığı, yeterli öğrencinin başka dersleri seçmediği gerekçesi ile Hristiyan öğrencilerin bu dersi seçmeye zorlandığı İzmir, Kayseri, Van, Diyarbakır da birden çok vakada tarafımıza bildirilmiştir.

Okullarda 5. ve 6. sınıf Hristiyan öğrencilerin, kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli ders çalışmalarının başlanmış, dersin müfredatı ve kitabının hazırlanması çalışmaları 2014 yılında tamamlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuştur. Ancak bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır. Bu projenin en kısa zamanda uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir.

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2014 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemektedir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler ve yurt dışına öğrenci gönderme gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık grupları olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır. 2014 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 1 vakıf 32 kilise derneği ve bunlara bağlı 16 temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Ancak kilise kurmak için tüzel kişiliğe sahip olma zorunluluğunun olduğu, 2004 yılında dönemin Adalet Bakanı Cemil Çiçek tarafından belirtilmiştir.[9] Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler.

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2014 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlamakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. İnancın kimliğe yazılmasının seçmeli olması da sorunu çözmemektedir. Örneğin, din derslerinden muafiyet hakkını kullanmak isteyenler bu haneyi boş bırakma olanağına sahip değildir, çünkü bu kişiler çocuklarının din derslerinden muaf olması için Hristiyan olduklarını kanıtlamak zorundadırlar. Yeni oluşturulacak kimliklerde din hanesinin olmamasını beklemekte ve talep etmekteyiz.

Ayrımcılık

Hristiyanlara yönelik ayrımcılık, hem bireysel hem de topluluk düzeyinde devam etmektedir. Kimliklerde bulunan din hanesi, gündelik yaşamda ayrımcılık riskini artıran bir unsur olmaya devam etmektedir. Ayrımcılığın Protestan toplumu tarafından içselleştirilmiş olması, kanıtlamaya dair zorluklar, bu konuda mevzuat ve uygulamanın zayıf olması, ayrımcılık konusunda şikayet ve davaların yokluğunu açıklamaktadır. Ayrımcılık ile Mücadele ve Eşitlik Kanun Tasarısı olumlu bir gelişme olarak görülmektedir. Bir an önce yasalaşması beklenmektedir. Protestan Kiliseler Derneği Türkiye Protestan toplumunun da ayrımcılık konusunda farkındalık yaratmak için 2014 yılında 6 şehirde seminerler vermiştir.

• 2014 Aralık ayında İstanbul Protestan Kiliseler Vakfı, Adapazarı’nda halka açık bir Noel Bayramı Kutlaması için başvuruda bulunmuş ve kamuya ait bir kültür merkezi kiralanmıştır. Ancak daha sonra kutlama tarihinde salonun tadilata alınacağı bildirilmiş ve kutlama iptal edilmek zorunda bırakılmıştır.
• 2014 Aralık ayında, İstanbul Aile Yaşam Kilisesi Derneği, dernek merkezlerinde Noel Bayramı kutlaması yapacaklarını yazılı dilekçe ile Sancaktepe Kaymakamlığı’na bildirmiştir. Ancak bunu yapmalarına izin vermeyecekleri, kaymakamın onaylamadığı, kendilerine sözlü olarak bildirilmiş. Kaymakam ile yapılan görüşmede konunun tekrar ele alınacağı bildirilmesine rağmen bir herhangi gelişme yaşanmamıştır.

Malatya Davası

2007 yılında Malatya’da üç Hristiyanın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 8 yıl, davanın başlamasının üzerinden 7 yıl geçmiştir. 25 Aralık 2014 itibari ile 100 duruşma yapılmıştır.

Mart 2014’de çıkarılan, tutukluluğu beş yıl ile sınırlayan yasa ile olay yerinde suçüstü ve şuç aletleri ile yakalanan beş zanlı tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmıştır. Bu durum Protestan toplumunda büyük bir travmaya neden olmuş ve adalete olan inancı sarsmıştır. Katil zanlısı sanıkların serbest bırakılması ile aynı anda mahkeme heyetinin bütünüyle değişmesi 140 bin sayfayı aşan dosya büyüklüğü düşünüldüğünde Protestan toplumu açısından dava sürecinin uzatılarak davanın sonuçsuzluğa gitme endişesi yaşanmaktadır. Süreç içinde endişeler başta Adalet Bakanlığı olmak üzere gerekli yerler ile paylaşılmıştır. Süren davanın maddi gerçeği ortaya çıkararak kısa sürede sonuçlanmasını, gerek aileler, gerekse Protestan toplumu beklemektedir.

Diyalog

İstenilen düzeyde olmamakla birlikte Protestan toplumu 2014 yılında Sivil toplum kuruluşları, Hükümet, başta belediyeler olmak kamu kuruluşları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermiştir.

2014 yılında, yurt genelinde, bazıları açık havada, kamuya açık olarak yapılan Diriliş(Paskalya), Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarında gözle görülür artış yaşanmıştır. İzin konusunda genellikle bir problem yaşanmaması ve etkinliklerin çoğunun sorunsuz geçmesi önemli ve olumlu bir gelişmedir. Birçok belediyelerin, belediyeye ait salonların ve merkezlerin ücretsiz şekilde kullanımını bayram etkinlikleri için kiliselere tahsis etmesi olumlu bir gelişme olarak görülmektedir.

Yeni Anayasa çalışmalarının durması hayal kırıklığı yaratmıştır.

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuz ile diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2014 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Nefret suçlarının (hangi topluluklara yönelik olduğu da dahil olacak şekilde) Adalet Bakanlığı’nca etkin bir şekilde kaydedilmesi ve her şeyden önce bu suçların işlenmesine zemin hazırlayan nedenlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir.

• Nefret Suçları Yasası çıkartılmalı, etkin soruşturma yapılmalı ve nefret suçlarında cezasızlık yaygın hale gelmemelidir.

• Ayrımcılığa karşı geniş kapsamlı ve etkili bir yasa çıkarılmalıdır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak, güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yeri kurulabilmesinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.

• Her zaman ayrımcılık riski oluşturan, kimlik kartlarındaki ve kayıtlardaki din hanesi kaldırılmalıdır.

• Güvenlik kuvvetleri, inanç yayma hakkı ve Müslüman olmayan vatandaşların hakları konusunda bilgilendirilmeye devam edilmeli, temel hak ve özgürlüklerin “misyonerlik yapılıyor” gerekçesiyle kamu görevlileri veya başka kişiler tarafından gasp edilmesine izin verilmemelidir.

• Yabancı uyruklu kilise üyelerine yönelik, “misyonerlik yapıyor” gerekçesiyle, vize yenilememe ve sınır dışı etme uygulamalarına son verilmelidir.

• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Okul kitaplarında, özellikle “misyonerlik” başlıkları altında yer alan ayrımcı ifadelerle dolu, Hristiyanlara karşı nefret ve önyargı oluşturan bütün veri ve açıklamalar kaldırılmalı, bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Milli Eğitimin Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikayet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir.

• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• İfade özgürlüğü sınırları içerisinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir.

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

[1]              Ocak 2009 tarihinden itibaren, 1989’da kurulan ‘Türkiye Protestan Kiliseler Birliği(TeK)’, bir dernek olarak ‘Protestan Kiliseler Derneği’ adı altında faaliyetini sürdürmektedir.

[2]           http://www.protestankiliseler.org

[3]              Raporun Protestan toplumu ile sınırlı olmasının nedeni, kaynaklarımızın kısıtlı oluşu ve en iyi bu toplumu tanımamızdır. Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[4] Norveç Helsinki Komitesi, İnanç Özgürlüğü Girişimi Temmuz 2013- Haziran 2014 Türkiye’de İnanç Özgürlüğü Hakkını İzleme Raporu s.23

[5] A.g.e s. 12

[6] Protestan cemaatinin ibadet yeri sorununa ilişkin olarak Kasım 2008 tarihli ayrıntılı raporumuza web sitemizden ulaşılabilir. Maalesef bu rapordaki sorunlar güncelliğini korumaktadır. http://protestankiliseler.org/index.php/raporlar/6-turkiye-deki-protestan-cemaati-nin-ibadet-yeri-sorunu

[7]          MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” ders kitabı, sayfa 205, Devlet Kitapları Yayınları. ISBN: 978-975-11-3073-0

[8]              Bu konu ile ilgili yazışmaları İnternet sitemizde yer alan Duyurular kısmında bulabilirsiniz. www.protestankiliseler.org

[9] Çiçek: “Kilise için dernek kurun.” 22.06.2004 http://www.milliyet.com.tr/2004/06/22/siyaset/siy05.html

PDF formatındaki bu bilgilendirmeyi okumak için tıklayın!

Giriş ve Özet
Protestan Kiliseler Derneği,[1] ulusal ve uluslararası yasalarda, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan inanç ve fikir özgürlüğünün herkes için ve her yerde hayata geçmesini temenni etmekte ve bunun için çaba sarf etmektedir. Ülkemizde din ve inanç özgürlüğü, genel olarak uluslararası insan hakları ve anayasal güvence altındadır. Son yıllarda bu konuda önemli ve bazı alanlarda olumlu gelişmeler yaşanmakla birlikte, bazı temel sorunlar varlığını sürdürmektedir. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2013 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bir rapor hazırlanmıştır.[2] 2013 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2013 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür. İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme konusunda sorunlar devam etmektedir. Dernekleşme, toplulukların tüzel kişilik kazanmasına kısmi bir yarar sağlamış olsa da tam bir çözüm getirememiştir. Bazı olumlu gelişmeler olmakla birlikte, okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersleri ve müfredata yeni koyulan seçmeli dersler çerçevesinde bazı sorunlar yaşanmaya devam etmektedir. Ayrıca, 2013 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Bazı yabancı uyruklu din adamları ve cemaat üyeleri vize alamamaları veya sınır dışı edilmeleri nedeni ile Türkiye’yi terk etmek zorunda bırakılmıştır. Kimliklerde bulunan din hanesi 2013 yılında da varlığını sürdürmeye ve ayrımcılık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir. Malatya’da üç Hristiyan’ın 2007 yılında öldürülmesi ile ilgili dava devam etmektedir.

Öte yandan umut verici bazı olumlu gelişmelere dikkat çekmek gerekir. Önceki yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı’nın okulları konuyla ilgili bilgilendirmesinin neticesinde, 2013 yılında zorunlu DKAB dersine Protestan öğrencilerin katılımının zorlanması ile ilgili şikâyetler azalmıştır. Ayrıca, 2012 yılında okullarda Hristiyan öğrencilere Hristiyanlık dersi verilmesi ile ilgili çalışmalar başlamış ve cemaatlerin katılımı ile ders kitabı ve müfredatı hazırlanmaya başlanmıştır. Ancak 2013 yılında kitap hazırlanmakla birlikte bu konuda henüz bir ilerleme olmamıştır. Protestan toplumu, diğer dini liderler ile birlikte Başbakanlığa davet edilmiş, Başbakan’a sorunlarını ve görüşlerini doğrudan ifade etme fırsatı bulmuştur. 2013 yılında, ibadet amaçlı kullanılan yerlere yönelik kapatılma girişimi olmamıştır.  2013 yılında bazı Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarının kamuya açık alanda ve toplum içinde yapılması talebine karşılık izin konusunda sorun yaşanmamıştır. Kutlamalar sırasında herhangi bir taciz veya engelleme ile karşılaşılmamış olması ve bayram kutlamalarının halkla iç içe gerçekleştirilmiş olması son derece sevindiricidir.

Nefret Suçları Kapsamında Sözlü ve Fiziksel Saldırılar
–      14 Ocak 2013 tarihinde, İstanbul Protestan Kilisesi Vakfı’na bağlı İzmit Protestan Kilisesi önderine yönelik bir suikast hazırlandığı gerekçesiyle, İzmit’te, bir kısmı kilise toplantılarına devam eden 9 kişi gözaltına alınmıştır. Daha sonra bu şüphelilerden biri tutuklanmış, ikisi adli kontrol tedbirleri uygulanarak serbest bırakılmış, diğer şüpheliler de serbest bırakılmıştır. Olayın üstünden bir yıl geçmiş olmasına rağmen iddianame hazırlanmamış ve dosyaya gizlilik kararı verilmiştir. Dosyanın durumu hakkında bilgi alınamamakla birlikte dosyanın görevsizlik kararları ile İstanbul, İzmit savcılıkları arasında gidip geldiği, anlaşmazlığın giderilmesi için dosyanın Yargıtay’a gönderildiği belirtilmiştir. Kilise önderine koruma tahsis edilmemiştir. Bu bilinmezlik ve gizlilik kararı toplulukta tedirginlik yaratmaya devam ettirmektedir.

–      27 Nisan 2013 tarihinde, Kurtuluş Kiliseleri Derneği’nin İstanbul Ataşehir temsilciliğine 30-40 kişilik bir grup taşlar ve yumurtalar ile saldırmıştır. İçeriye girmeye çalışmalarına rağmen kapı kapalı olduğu için içeri giremeyen grup, kilise tabelası, cam ve temsilcilik girişine zarar vererek uzaklaşmıştır. İçerde dernek gönüllüsü bir bayan yalnız olduğundan dolayı büyük korku ve panik yaşamıştır. Dernek temsilciliği onarım yaparak çalışmalarına devam etmekle birlikte saldırganlardan kimse yakalanmamıştır. Koruma tahsis edilmemiştir.

–      05 Kasım 2013 tarihinde, Samsun Agape Kilisesi önderi, geçmişte kilise toplantılarına katılan bir genç tarafından telefon ile tehdit edilmiştir. Daha sonra bu kişinin silah teminine çalıştığı ve kilise önderine yönelik saldırı planladığı polis tarafından tespit edilmiş ve kişi gözaltına alınmıştır. Bu durum üzerine kilise önderi şikâyette bulunmuş ama yapılan aramalarda herhangi bir suç aleti bulunamadığından kişi serbest bırakılmıştır. Kişinin e-posta yolu ile tacize devam etmesi üzerine şikâyet yenilenmiştir. Ancak henüz bir gelişme olmamıştır. Kilise önderinin koruması devam etmektedir.

–      28 Kasım 2013 tarihinde, geçmişte Malatya Zirve katliamının tanıklarından ve mağdurlarından olan Protestan toplumu üyesi bir kişiye yönelik tehdit ve taciz telefonları üzerine suç duyurusunda bulunulmuş, numaralar gizli ve ankesörlü telefonlardan yapıldığı için henüz şüpheliler tespit edilememiştir. Savcılığın soruşturması devam etmektedir.

–      28 Kasım 2013 tarihinde, Ankara Kurtuluş Kilisesi önünde bir kişi bağırıp küfür ederek kiliseye girmeye çalışmış, polise haber verilmiş, ancak polisin geç gelmesi nedeni ile kişi yakalanamamıştır. Suç duyurusunda bulunulmuştur.

–      15 Aralık 2013 tarihinde, Ankara Kurtuluş Kilisesi’ne hırsız girmiş ve güvenlik kayıtlarının tutulduğu bilgisayar çalınmıştır. Suç duyurusunda bulunulmuş, ancak şüpheliler henüz yakalanamamıştır.

–      29 Aralık 2013 tarihinde, Mardin’de Hristiyanlığı seçen 24 yaşındaki bir genç erkek, akrabaları ve Suriye uyruklu bir kişi tarafından kaçırılarak ıssız bir yere götürülmüştür. Burada darp edilmiş ve boğazına bıçak dayanarak kelime-i şahadet getirip Müslümanlığa dönmemesi durumunda öldürüleceği belirtilmiştir. Korkuya kapılan genç kelimeyi şahadet getirip tekrar Müslüman olduğunu beyan ettikten sonra ailesine teslim edilmiştir. Hristiyan olduğu bilgisi akrabalarına ailesi tarafından bildirdiği için genç ailesine tepki göstermiş ve evden ayrılmak istemiş ve Mardin’de Protestan toplumuna önderlik eden E.P.’yi aramış, durumu anlatması üzerine kilise önderi genci almak için gencin yanına gitmiştir. Genci arabaya aldıktan sonra iki araba etraflarını sarmış ve kilise önderi polisi aramıştır. Polis gelene kadar kilise önderi darp edilmiş ve darp edilirken defalarca ölümle tehdit edilmiştir. Darp eden kişiler çevredeki insanları tahrik etmeye çalışmış ve bir linç ortamı oluşturulmak istenmiştir. Polisin gelmesi üzerine kilise önderi ve genç kurtarılmış ve darp olayına karışan bazı şahıslar gözaltına alınmıştır. Kilise önderi tehditler üzerine koruma talebinde bulunmuştur. Ancak henüz bir cevap verilmemiştir.

–      Protestan topluluğunun 3 önderinin olası saldırılara karşı polis koruması 2013 yılında da devam etmiştir.

–      Yargıya yansımış yukarıdaki ihlaller dışında Ankara, İstanbul, Şanlıurfa ve Gaziantep’te tehdit, taciz ve saldırı haberleri tarafımıza iletilmiş, adli birimlere ve kolluk güçlerine resmi olarak yansıtılmadığından rapor içinde ayrıntısına yer verilmemiştir.

İbadet Yeri Kurma Hakkına İlişkin Sorunlar[3]

İnanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma konusunda sorunlar 2013 yılında da Protestanlar için devam etmiştir. 2003 yılında Avrupa Birliği 6. Uyum Paketi çerçevesinde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nda yapılan değişikliklerde, ‘cami’ kelimesi yerine kullanılan ‘ibadet yeri’ sözcüğü ile gayrimüslim vatandaşlarımızın ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanabilmesi hedeflenmiştir. Ancak, Türkiye’deki Protestan toplumunun ibadet yeri edinmedeki olumsuz tecrübeleri, bu olumlu yasal gelişmelerin yorum ve uygulanmasında Protestan toplumunun ciddi engeller ve hak ihlalleri ile karşılaştığını ve yasal haklarını kullanamadığını ortaya koymaktadır. Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri de, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin ‘kilise yapılmasını onaylayan kişi’ olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Geçmiş yıllarda yapılan başvuruların olumsuzlukla sonuçlanması veya hala sonuçlanmaması bu durumun belirgin kanıtıdır. Ayrıca kilise kurulması veya onaylanması taleplerinin, başvurunun yapıldığı kurumlar tarafından, sadece İslam inancının temsilcisi olduğunu belirten ve bu konuda çalışmalar yürüten Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirilmesi veya Başkanlıktan görüş istenmesi de dikkat çekmektedir. Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların tasarrufunda bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir. Protestan toplumunun önemli bir kısmı bu sorunu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

–      2013 yılı başında, Diyarbakır Protestan Kilisesi ve Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi, Diyarbakır’da restore edilen Ermeni Protestan Kilisesi’ni (Surp Pirgiç) kullanmak için başvurmuş, ancak başvurularına sözlü olarak olumsuz cevap verilmiştir. Kilise, kadınların el becerilerinin geliştirilmesi için Sur ilçesi kaymakamlığına kiraya verilmiştir.

–      29 Kasım 2013 tarihinde, Kayseri Büyükşehir Belediyesi kullanımında olan ve geçmişte spor salonu olarak kullanılan tarihi Meryem Ana Kilisesi’nin, Kayseri’de yaşayan Hristiyan vatandaşların ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanması için kullanım tahsisi konusunda İstanbul Protestan Kilisesi Vakfı’nın başvurusuna henüz bir yanıt verilmemiştir. Ancak basında çıkan haberlere göre yanıt olumsuz olacaktır.[4]

–      Kurtuluş Kiliseleri Derneği’nin uzun yıllardır Ankara Çankaya Belediyesi’ne yaptığı başvurular, bu yıl farklı bir mecraya doğru ilerlemiştir. Belediye, ilçe sınırları içinde ibadet için ayrılmış yerlerin listesini şifahen Kurtuluş Kiliseleri Derneği ile paylaşmıştır. Kurtuluş Kilisesi Derneği kendi ulaşım imkanlarına ve cemaatin dağılımına uygun olabilecek iki yer belirlemiştir. İlki için başvuruda bulunarak yerin tahsis edilmesini talep etmiştir, ancak daha sonra söz konusu arsanın daha önceden başka bir cami vakfına verildiği açıklaması yapılmıştır. Kurtuluş Kiliseleri Derneği bunun üzerine ikinci yer için ada parsel bilgisi vererek yeniden başvuruda bulunmuştur. Ancak ikinci yerin hazineye ait olmadığı yanıtı verilmiştir. Bunun üzerine başta Çankaya Belediyesi, Diyanet İşleri Başkanlığı, çeşitli bürokrat ve milletvekilleri ile birçok görüşmeler yapılmış, Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri ile yapılan görüşmede konu dile getirilmiştir. Ne var ki tüm bu görüşmelerden de bir sonuç alınamamıştır.

–      08 Ağustos 2012 tarihinde, İstanbul Güngören Protestan Kilisesi, ibadet yeri için Güngören Belediyesi’ne yazılı başvuruda bulunmuştur. Dilekçeyi işleme koymak istemeyen yetkililer, belediyenin siyasi bir kuruluş olduğunu ve böyle bir şeyin mümkün olamayacağını sözlü olarak kilise önderine iletmişlerdir. Kilise önderinin ısrarı üzerine dilekçe bir gün sonra işleme konmuş ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na görüş alınması için yönlendirilmiştir. 2013 yılı Mart ayında talebe olumsuz yanıt verilmiştir.

Uzun yıllardır yaşanan benzer tecrübeler, Protestan toplumunda, hukuki prosedürü izleyerek kilise kurma veya inşa etme hakkının pratikte mümkün olmadığı, bu hakkın sadece kağıt üzerinde kaldığı inancını kökleştirmiştir.

Dini Yayma Hakkı

2013 yılı içerisinde bu hakkın yasal olarak kullanılmasında geçmiş yıllara göre olumlu gelişmeler olmakla birlikte, çoğunluğun inancı dışındaki grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam edilmektedir. Bazı durumlarda bu tehdit devlet eli ile inşa edilmektedir. Bu durumu gösteren en belirgin örneklerden biri, İlköğretim 8. Sınıf  ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının[5], Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı altındadır. Burada misyonerlik faaliyetleri ulusal tehdit olarak yer almaya devam etmektedir. Bu bölümün kaldırılması ile ilgili 2010 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile yazışmalar yapılmıştır. Bu ve benzeri bölümlerin toplumda Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlüğü arttırdığının, çeşitli saldırılara yol açtığının ifade edilmesine rağmen talebimizle ilgili olumsuz yanıt alınmıştır[6].

–      28 Mart tarihinde, Yalova Işık Kilisesi, Diriliş Bayramı (Paskalya) öncesi halkı Hristiyanlık hakkında bilgilendirmek ve tanıtım yapmak için izin alarak üç günlük stant açmıştır. İlk gün sorunsuz geçmesine rağmen, ikinci gün bazı kişilerin tepki göstermesi üzerine dernek yetkilileri emniyete çağrılmış ve 30 Mart’ta Başbakan’ın Yalova’yı ziyaret edeceği ifade edilerek, provokasyonlar yaşanmaması için standın kaldırılması istenmiştir. Bu istek üzerine stant, yasal izine sahip olmasına rağmen dernek yetkilileri tarafından kaldırılmıştır.

–      12 Nisan tarihinde, Diyarbakır Protestan Kilisesi Hristiyanlık hakkında halkın bilinçaltına yerleşmiş olan önyargıları ve yanlış anlamaları gidermek için Diyarbakır, Ofis semti, Sanat Sokağı olarak bilinen yerde belediyeden izin alarak stant açmıştır. Ancak bazı kişiler tekbir getirerek orada kilise görevlilerinin üzerlerine yürüyerek, “Sizin ibadetlerinize tahammül ediyoruz ama fazla ileri gitmeyin. Size burada stant açtırtmayız. Kan dökülecek, çabuk kaldırın” gibi tehditler savurmuşlardır. Zabıtanın standın yanında duran Diyarbakır Kilisesi görevlilerine ricada bulunarak, “Evet, izin aldınız ama lütfen masanızı kaldırın, gerçekten çok kötü şeyler olacak” ifadesi üzerine standı kaldırmışlardır. Daha sonraki izin talepleri uygun görülmemiştir.

–      05 Mayıs 2013 tarihinde, Samsun Agape Kilisesi Derneği’nin önünde duran kitap standı 10 kişilik bir gençlik grubu tarafından dağıtılmış, İnciller yırtılarak kiliseye fırlatılmıştır. Güvenlik kameraları olayı tespit etmiş ve olay adli makamlara bildirilmiştir.

2013 yılında kiliselerin gerekli izinleri alarak birçok tanıtım faaliyeti yaptıkları bildirilmiştir. İzin verme konusunda bazı olumsuz yaklaşımlara rağmen kamu görevlilerinin 2013 yılında daha açık olduğu görülmüştür. Bunun yanında birçok kilise ve bireyin inancını paylaşma ve yayma hakkını kullanımında kendilerine oto sansür uyguladıkları, izin verilmeyeceğini düşündükleri ve çevrenin baskı yapmasından, bir olay çıkmasından endişe ettikleri belirtilmiştir.

Zorunlu Din Dersi

2013 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili muafiyet hakkını kullanma konusunda bildirilen şikâyetler azalmıştır.

Ortaöğretim ve Yükseköğretim giriş sınavlarında DKAB dersi içeriğinden soru geleceği ve muafiyet hakkını kullanan öğrencilerin bu durumdan olumsuz etkileneceği endişeleri aileler tarafından sıklıkla bildirilmektedir.

Okullarda 5-6 ve 9-10. sınıf Hristiyan öğrencilerin, kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli ders çalışmalarının başlaması ve dersin, müfredatın ve materyallerin hazırlanmasında cemaat temsilcilerinin görev alması önemli ve olumlu bir gelişme olarak görülmektedir. 5. ve 6. sınıflar için ders kitabı hazırlanmış olup Milli Eğitim Bakanlığı onayına sunulmuştur. Ancak bu konuda henüz bir ilerleme sağlanmamıştır. Bu projenin en kısa zamanda uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir.

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2013 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemektedir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler ve yurt dışına öğrenci gönderme gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Protestan toplumu ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır. 2013 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 1 vakıf 26 kilise derneği ve bunlara bağlı 12 temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme süreci devam etmektedir. Dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Ancak kilise kurmak için tüzel kişiliğe sahip olma zorunluluğunun olduğu, 2004 yılında dönemin Adalet Bakanı Cemil Çiçek tarafından belirtilmiştir.[7] Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Protestanlar dışındaki diğer gayrimüslim grupların da tüzel kişilik kazanmak için dernekleşme eğiliminde oldukları dikkat çekmektedir.

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2013 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlamakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. İnancın kaydettirilmesinin seçmeli olması da sorunu çözmemektedir. Örneğin, din derslerinden muafiyet hakkını kullanmak isteyenler bu haneyi boş bırakma olanağına sahip değildir, çünkü bu kişiler çocuklarının din derslerinden muaf olması için Hristiyan olduklarını kanıtlamak zorundadırlar. Yeni oluşturulacak kimliklerde din hanesinin olmamasını beklemekte ve talep etmekteyiz.

Ayrımcılık

Hristiyanlara yönelik ayrımcılık, hem bireysel hem de topluluk düzeyinde devam etmektedir. Kimliklerde bulunan din hanesi, gündelik yaşamda ayrımcılık riskini artıran bir unsur olmaya devam etmektedir. Ayrımcılığın Protestan toplumu tarafından içselleştirilmiş olması, kanıtlamaya dair zorluklar, bu konuda mevzuat ve uygulamanın zayıf olması, ayrımcılık konusunda şikayet ve davaların yokluğunu açıklamaktadır. Ayrımcılık ile Mücadele ve Eşitlik Kanun Tasarısı olumlu bir gelişme olarak görülmektedir. Bir an önce yasalaşması beklenmektedir.

–      2013 yılında da Türkiye’deki birçok yabancı uyruklu Protestan toplumu üyesi birey ve aile, oturum vizesini yenilememe veya sınır dışı etme yöntemiyle ülkeden çıkmaya zorlanmıştır. Bu kişiler yıllardır ülkemizde yaşamakta ve çoğunun burada evleri ve yatırımları bulunmaktadır. Birçoğunun çocukları eğitim hayatlarına devam ederken bu uygulamalara maruz kalmışlardır. Bu durumdaki bazı ailelerin, din görevlisi vizesi başvurularının ve vatandaşlık başvurularının reddedilmesi ve sebep gösterilmeksizin oturum izinlerinin yenilenmemesi düşünüldüğünde, bu uygulamaya sadece inançlarından dolayı maruz kaldıkları sonucu ortaya çıkmaktadır.

Medya

Ulusal medyada Hristiyanlara yönelik karalayıcı ve yanlış bilgiler içeren, objektiflikten uzak yayınların 2013 yılında yaygın olmaması olumlu karşılanmaktadır. Ancak 2013 yılında yerel medyada ve İnternet haberlerinde kışkırtıcı ve karalayıcı haberlerde artış gözlemlenmekte ve endişe ile takip edilmektedir.

Malatya Davası

2007 yılında Malatya’da üç Hristiyanın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 7 yıl, davanın başlamasının üzerinden 6 yıl geçmiştir. 2012 yılında mahkemeye sunulan yeni iddianame ve süren dava, olayı azmettirmekle suçlanan kişiler, gayrimüslimlere karşı nefret ortamının nasıl oluşturulduğunu, bu süreçte kamu görevlilerinin, medyanın ve sivil toplumun rolünün ortaya çıkarılması açısından detaylı bilgiler vermektedir. Süren davanın maddi gerçeği ortaya çıkararak kısa sürede sonuçlanmasını, gerek aileler, gerekse Protestan toplumu beklemektedir.

Diyalog

Protestan toplumunu temsilen Protestan Kiliseler Derneği’nin diğer dini liderler ile birlikte Başbakan ile doğrudan görüşmesi ve sorunlarını birinci elden iletme fırsatı bulması, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri ile görüşme, önemli ve olumlu gelişmeler olarak görülmektedir.

Yine, 2013 yılında, yurt genelinde ve bazıları açık havada kamuya açık olarak yapılan Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarında artış yaşanmıştır. İzin konusunda bir problem yaşanmaması ve etkinliklerin çoğunun sorunsuz geçmesi önemli ve olumlu bir gelişmedir.

Yeni Anayasa çalışmalarının durdurulması hayal kırıklığı yaratmıştır.

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuz ile diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2013 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Nefret suçlarının (hangi topluluklara yönelik olduğu da dahil olacak şekilde) Adalet Bakanlığı’nca etkin bir şekilde kaydedilmesi ve her şeyden önce bu suçların işlenmesine zemin hazırlayan nedenlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir.

• Nefret Suçları Yasası çıkartılmalı, etkin soruşturma yapılmalı ve nefret suçlarında cezasızlık yaygın hale gelmemelidir.

• Ayrımcılığa karşı geniş kapsamlı ve etkili bir yasa çıkarılmalıdır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak, güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yeri kurulabilmesinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.

• Her zaman ayrımcılık riski oluşturan, kimlik kartlarındaki ve kayıtlardaki din hanesi kaldırılmalıdır.

• Güvenlik kuvvetleri, inanç yayma hakkı ve Müslüman olmayan vatandaşların hakları konusunda bilgilendirilmeye devam edilmeli, temel hak ve özgürlüklerin “misyonerlik yapılıyor” gerekçesiyle kamu görevlileri veya başka kişiler tarafından gasp edilmesine izin verilmemelidir.

• Yabancı uyruklu kilise üyelerine yönelik, “misyonerlik yapıyor” gerekçesiyle, vize yenilememe ve sınır dışı etme uygulamalarına son verilmelidir.

• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Okul kitaplarında, özellikle “misyonerlik” başlıkları altında yer alan ayrımcı ifadelerle dolu, Hristiyanlara karşı nefret ve önyargı oluşturan bütün veri ve açıklamalar kaldırılmalı, bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Milli Eğitimin Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikayet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir.

• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• İfade özgürlüğü sınırları içerisinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir.

Saygılarımızla,

                    Protestan Kiliseler Derneği

                                                                

Avrupa Birliği’nin Demokrasi ve İnsan Hakları Avrupa Aracı (DİHAA) tarafından mali olarak desteklenmektedir. Kitapçıktaki görüşler herhangi bir şekilde Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.
“Protestan Kiliseler Derneği”, 1989’da kilise önderlerinin ‘Temsilciler Kurulu’ olarak bir araya gelmesi ile başlayıp ‘Türkiye Protestan Kiliseler Birliği’ne dönüşmesi ve nihayet 23.01.2009 tarihinde dernekleşmesi ile oluşmuştur.

[1]                Ocak 2009 tarihinden itibaren, 1989’da kurulan ‘Türkiye Protestan Kiliseler Birliği(TeK)’, bir dernek olarak ‘Protestan Kiliseler Derneği’ adı altında faaliyetini sürdürmektedir.

[2]                Raporun Protestan toplumu ile sınırlı olmasının nedeni, kaynaklarımızın kısıtlı oluşu ve en iyi bu toplumu tanımamızdır. Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[3]                Protestan cemaatinin ibadet yeri sorununa ilişkin olarak Kasım 2008 tarihli ayrıntılı raporumuza web sitemizden ulaşılabilir. Maalesef bu rapordaki sorunlar güncelliğini korumaktadır. http://protestankiliseler.org/index.php/raporlar/6-turkiye-deki-protestan-cemaati-nin-ibadet-yeri-sorunu

[4]           http://emlakkulisi.com/kayseri-kilisesine-protestanlar-talip/213848

[5]            MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” ders kitabı, sayfa 205, Devlet Kitapları Yayınları. ISBN: 978-975-11-3073-0

[6]                Bu konu ile ilgili yazışmaları İnternet sitemizde yer alan Duyurular kısmında bulabilirsiniz. www.protestankiliseler.org

[7] Çiçek: “Kilise için dernek kurun.” 22.06.2004 http://www.milliyet.com.tr/2004/06/22/siyaset/siy05.html

Kilise Dernekleri Rehberini okumak için tıklayın!

Nefret Suçları Kapsamında Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

– 03 Şubat 2012 tarihinde, İzmir Çeşme Lütuf Kilisesi önderi Engin Duran, eşi ve çocuğu ile evinde bulunduğu sırada, evinin kapısı sabaha karşı saat üç sularında kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce yumruklanarak ve zorlanarak açılmaya çalışılmıştır. Kısa süre önce İnternet aracılığı ile bazı radikal dini örgütlerden tehdit almış olduğu için hemen polise haber verilmiştir. Kısa sürede polislerin eve gelmesine rağmen kaçan şahıs veya şahıslar yakalanamamıştır. Savcılığa yapılan suç duyurusunun ardından, can ve mal güvenliğinde endişe eden kilise önderi ilçeden temelli olarak ayrılma kararı almıştır. İbadet için kullanılan yer kilise önderi tarafından kapatılmıştır, dolayısıyla var olan az sayıdaki Hristiyan da ibadet yerlerinden mahrum kalmış haldedir ve endişe duymaktadırlar.

– 25 Şubat 2012 tarihinde, Samsun Agape Kilisesi binasına bir kişi tarafından maddi zarar verilmiştir. Kamera görüntülerinden tespit edilen şahıs kısa sürede yakalanmıştır. Kilisenin şikayetçi olması üzerine açılan dava sürecinde, şahsın duruşmada özür dilemesi üzerine, kilise şikayetinden vazgeçmiş ve kişi serbest bırakılmıştır. Samsun’da benzer olayların sürekli tekrar etmesi dikkat çekicidir.

– 07 Mart 2012 tarihinde, Adana’da bulunan Hristiyanlık içerikli yayınlar satan Söz Kitabevi’ne gelen bir şahıs, sözlü taciz ve tehditlerde bulunmuştur. Emniyet güçlerine yapılan şikayetin ardından, kamera kayıtları incelenmiş ve üç kişinin olaya dahil olduğu belirlenmesine rağmen kimlikleri tespit edilememiştir. Olaydan sonra emniyet güçleri koruma tedbirlerini artırmıştır.

– 07 Nisan 2012 tarihinde, dört genç İstanbul Bahçelievler Lütuf Kilisesi’ne girme talebinde bulunmuşlar, ancak kilisenin önderi Semir Serkek kendilerinden, saatin geç olması ve gençlerin şüpheli davranışları nedeniyle, sabah gelmelerini rica etmiştir. Bunun üzerine, “Burası Müslüman mahallesi, burada kilisenin ne işi var, eğer kelime-i şahadet getirmezsen gebereceksin” vb. sözlerle kilise önderi Semir Serkek tehdit edilmiş ve darp edilmesinin ardından failler olay yerinden kaçmışlardır. Emniyet güçlerine haber verilmesinin ardından kısa sürede emniyet güçleri olay yerine gelmiş, sokaktaki kamera görüntülerinin incelenmesine ve görgü tanığı komşuların ifadelerine rağmen, gençlerin kimlikleri tespit edilememiş ve failler yakalanamamışlardır. Olay üzerine kilise kendi imkanlarıyla güvenlik kamera sistemi kurmuş, emniyet güçleri de güvenlik önlemlerini artırmıştır. Koruma tahsis edilmemiştir.

– 03 Haziran 2012 tarihinde, Ankara’da Hristiyanlık içerikli yayın yapan Radyo Shema’nın ofisine, ofiste kimsenin bulunmadığı akşam saatlerinde defalarca gelen şüpheli üç kişi dikkat çekmiştir. Radyonun daha önce defalarca tehdide maruz kalmasından dolayı konu emniyet güçlerine ve savcılığa bildirilmiş, yapılan inceleme neticesinde şahısların kimliği tespit edilemediğinden konuyla ilgili bir gelişme sağlanamamıştır.

– 28 Temmuz 2012’de, Denizli’de açılan kilise, kilisenin kapatılması amacıyla bir grup tarafından protesto edilmiştir. Gelen tehditler nedeniyle emniyet güçlerinin yoğun güvenlik önlemleri alması üzerine fiziksel bir saldırı yaşanmamıştır. Şu anda kilise açık olarak ibadetlerini yerine getirmektedir.

– İzmir Konak’ta bulunan ve “Dua Evi” olarak bilinen Diriliş Kiliseleri Derneği temsilciliğine, bulunduğu mahallenin 14-18 yaş arası gençleri tarafından, 2012 yılı boyunca sözlü, yumurtalı tehdit ve saldırılarda bulunulmuştur. Son olarak, silah göstererek dernek yetkilisini tehdit etmeleri üzerine konunun savcılığa ve emniyete bildirileceği mahalle büyüklerine iletilmiş, mahallenin ileri gelenleri gençleri uyarmış ve ailelerinin araya girmesi ile gençler özür dilemiştir. Dernek tarafından suç duyurusunda bulunulmasından vazgeçilmiştir.

– 12 Kasım 2012 tarihinde, Batman’da ibadet toplantılarına katılan bir bayanın, sivil polisler tarafından bu tarz toplantılara katılmaması için sözlü olarak taciz ve tehdit edilmesi ve yine bu dini toplantıların yapıldığı apartmanın kapıcısının eve gelen kişiler ve faaliyetler hakkında bilgi vermesi için sözlü olarak tehdit edilmesi üzerine, suç duyurusunda bulunulmuştur. Suç duyurusu ile ilgili bir gelişme sağlanmamıştır, ancak o günden günümüze kadar Batman’da herhangi bir taciz veya tehdit bildirilmemiştir.

– 2012 yılı içinde Denizli, Diyarbakır, Sinop ve Hatay illerinde, kendilerini sivil polis olarak tanıtan kişilerin, bazı kişileri ibadetlere katılmamaları, Hristiyanlarla görüşmemeleri veya katıldıkları toplantılar, tanıştıkları kişiler hakkında detaylı bilgi vermeleri için uyardığı, taciz ettiği ve tehdit ettiği bildirilmiştir. Ancak bu uyarı ve tehditlere maruz kalan kişiler bir sonuç alamayacaklarını düşünerek suç duyurusunda bulunmamıştır.

– 2012 yılında 5 Protestan topluluğu önderinin olası saldırılara karşı polis koruması devam etmiştir.

İbadet Yeri Kurma Hakkına İlişkin Sorunlar

Yasal olarak ibadet yeri kuramama sorunu 2012 yılında da Protestanlar için devam etmektedir. 2003 yılında Avrupa Birliği 6. Uyum Paketi çerçevesinde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nda yapılan değişikliklerde, ‘cami’ kelimesi yerine kullanılan ‘ibadet yeri’ sözcüğü ile gayrimüslim vatandaşlarımızın ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanabilmesi hedeflenmiştir. Ancak, Türkiye’deki Protestan toplumunun ibadet yeri edinmedeki olumsuz tecrübeleri, bu olumlu yasal gelişmelerin yorum ve uygulanmasında Protestan toplumunun ciddi engeller ve hak ihlalleri ile karşılaştığını ve yasal haklarını kullanamadığını ortaya koymaktadır. Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri de, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin kilise yapılmasını onaylayan kişi olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Ayrıca kilise kurulması veya onaylanması taleplerinin, başvurunun yapıldığı kurumlar tarafından, sadece İslam inancının temsilcisi olduğunu belirten ve bu konuda çalışmalar yürüten Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirilmesi veya Başkanlıktan görüş istenmesi de dikkat çekmektedir. Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların elinde bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir.

– 2012 yılında, İzmir Büyükşehir Belediyesi envanterinde bulunan ve amacı dışında birçok etkinlik için kullanılan Aya Vukla Kilisesi’nde, Işık Kilisesi Derneği’nin Diriliş Bayramı (Paskalya) kutlaması yapma talebi gerekçe gösterilmeden reddedilmiş ve bina yapılış amacı dışında birçok etkinlik için kullanılmaya devam edilmiştir.

– 15 Mayıs 2012 tarihinde, İzmir’de, Dua Evi olarak kullanılan küçük ibadet yerine İzmir Valiliği tarafından İmar Kanunu’na aykırılık iddiasıyla kapatılma yazısı tebliğ edilmiştir. Dua Evi’nin Diriliş Kiliseleri Derneği’nin temsilciliğine dönüştürülmesiyle kapatılması engellenmiştir.

– İstanbul’un Beşiktaş ilçesinde bulunan Beşiktaş Protestan Kilisesi’nin, Büyükşehir Belediyesi’ne kullandıkları binanın ibadet yeri olarak onaylanması amacıyla yapmış olduğu başvurusu 01.09.2010 tarihinde reddedilmiştir. Daha sonra 2012 yılında toplantı salonunu genişletmek amacıyla yapmış oldukları sundurma tadilatı, Beşiktaş Belediyesi tarafından hızla mühürlenmiş, para cezaları ve yıkım kararları çıkartılmış, tartışmalı alan küçük bir yer olmasına rağmen tüm binanın elektriği ve suyu kesilmeye çalışılarak kullanılamaz hale getirilmeye çalışılmıştır. Yapılan tüm izin ve plan tadilatı müracaatlarına rağmen bir gelişme olmamış ve kilise yapmış olduğu sundurmayı 17.10.2012 tarihinde yıkarak binayı eski haline getirmiştir. Çevrede birçok binada benzer durum gözleniyorken, kilisenin üzerinde bu kadar yoğunlaşılması ve ihtiyaç duyulan izinlerin reddi ve cezalarla ilgili hızlı hareket edilmesi dikkat çekmiştir.

– 08 Ağustos 2012 tarihinde, İstanbul Güngören Protestan Kilisesi, ibadet yeri için Güngören Belediyesi’ne yazılı başvuruda bulunmuştur. Dilekçeyi işleme koymak istemeyen yetkililer, belediyenin siyasi bir kuruluş olduğunu ve böyle bir şeyin mümkün olamayacağını sözlü olarak kilise önderine iletmişlerdir. Kilise önderinin ısrarı üzerine bir gün sonra dilekçe işleme konmuş ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na görüş alınması için yönlendirilmiştir. Konu ile ilgili henüz bir gelişme yaşanmamıştır.

Dini Yayma Hakkı

Ülkemizde inancını paylaşma ve yayma hakkı yasal güvence altında olmakla birlikte, çoğunluğun inancı dışındaki grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam edilmektedir. Bu durumu gösteren en belirgin örneklerden biri, İlköğretim 8. Sınıf ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının , Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı altındadır. Burada misyonerlik faaliyetleri ulusal tehdit olarak yer almaya devam etmektedir. Bu bölümün kaldırılması ile ilgili 2010 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile yazışmalar yapılmış, bu ve benzeri bölümlerin toplumda Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlüğü arttırdığını, çeşitli saldırılara yol açtığını belirtmemize rağmen talebimizle ilgili olumsuz yanıt alınmıştır . Bu bölüm 2012 yılının kitaplarında da yer almaktadır. Ayrıca yapılan incelemelerde, bu bölümden yola çıkarak hazırlanan SBS (Seviye Belirleme Sınavı) hazırlık ve yardımcı kitaplarında da birçok aykırılık tespit edilmiştir.

– 20 Aralık 2012 tarihinde, İstanbul Marmara Üniversitesi Göztepe Kampüsü’nde bir kafeteryada İlahiyat Fakültesi öğrencileri ile Hristiyan inancı hakkında konuşan iki Protestan, kendilerini “ülkücüler” olarak tanıtan on kişilik grup tarafından darp edilmiştir. Kampus güvenliğine konu bildirilmiş ve kampusun güvenlik birimi yaşanan bu olay için özür dilemiştir. Ancak saldırıyı yapanlar hakkında herhangi bir işlem yapıldığı konusunda bir bilgiye ulaşılmamıştır.

– 2012 yılı içinde Denizli, Diyarbakır, Sinop ve Hatay illerinde, kendilerini sivil polis olarak tanıtan kişiler bazı kişileri ibadetlere katılmamaları, Hristiyanlarla görüşmemeleri veya katıldıkları toplantılar, tanıştıkları kişiler hakkında detaylı bilgi vermeleri için uyardığı, taciz ettiği ve tehdit ettiği bildirilmiştir. Ancak bu illerde kişiler bir sonuç alamayacaklarını düşünerek suç duyurusunda bulunmamıştır.

Zorunlu Din Dersi

2010 yılında, zorunlu din dersi (DKAB) ve Hristiyan ailelerin çocuklarının dersten muaf olması talebiyle ilgili sorunlar hakkında Milli Eğitim Bakanlığı’yla yapılan yazışmalar ve bu yazışmaların ardından Milli Eğitim Bakanlığı’nın konu ile ilgili tüm okulları bilgilendirmesi sayesinde, 2012 yılında muafiyet ile ilgili sorunların azaldığı gözlenmiştir.

– İzmir’de ikamet eden, Hristiyan inancına bağlı lise 1. sınıf öğrencisinin ve ailesinin okul müdürü ile yaptığı zorunlu DKAB dersinden muafiyet hakkındaki görüşmelerinde, okul müdürü DKAB dersinin müfredatının değişmesinden dolayı muafiyet uygulanamayacağını belirtmiştir. Ancak ailenin kanuni haklarını belirtmeleri ve Milli Eğitim Müdürlüğü ile yapılan görüşmeler ardından sorun çözülmüştür. Benzer durum Diyarbakır’da da yaşanmış ve aynı yöntemle çözüme kavuşturulmuştur.

– Diyarbakır’da, Hristiyan inancına bağlı lise 1. sınıf öğrencisine, okulda İslam inancı içerikli üç seçmeli ders (Temel Dini Bilgiler, Kur’an ve Peygamberin Hayatı) dışında seçmeli ders açılmadığı için bunlardan birini seçmesi gerektiği, aksi taktirde gerekli ders sayısını doldurmadığı için sınıfta kalacağı bildirilmiştir. Diğer öğrenciler başka seçmeli ders seçmediği için söz konusu dersler dışında başka seçmeli ders açılmamıştır. Ailenin okul ile yapmış olduğu görüşmelerde, öğrencinin bu dersleri seçmek zorunda olmadığı, bunların seçmeli ders olduğu, ancak başka seçilecek ders açılmadığından öğrenci bunlardan birini seçmezse otomatik olarak ders kredisi yetmezliğinden sınıfta kalacağı aileye de bildirilmiştir. Ailenin seçmeli dersi yakın bir okuldan alma isteği de kabul edilmemiştir. Bunun üzerine aile, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü ile görüşmeler gerçekleştirmiş, sonuç alamayınca İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne konuyu taşımış, yapılan görüşmeler neticesinde öğrencinin okulunu değiştirmesine karar verilmiştir. Ancak birinci dönem bitmek üzere olmasına rağmen okul değişikliği daha gerçekleşmemiştir. Ayrıca öğrencinin notlarının nasıl hesaplanacağı, gideceği okula uyumu vs. konular belirsizliğini korumaktadır.
Okullarda 5-6 ve 9-10. sınıf Hristiyan öğrencilerin, kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli ders çalışmalarının başlaması ve dersin, müfredatın ve materyallerin hazırlanmasında cemaat temsilcilerinin görev alması önemli ve olumlu bir gelişme olarak görülmektedir. Bu projenin en kısa zamanda uygulamaya geçilmesi beklenmektedir.

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2012 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din adamı yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemektedir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler ve yurt dışına öğrenci gönderme gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

İmar Kanunu’nun zorluğu, toplulukların yaşadığı hukuki problemler, tüzel bir kimlik edinme isteği ve 5253 Sayılı yeni Dernekler Kanunu’nda sınırlamaların kaldırılması gibi nedenler ile 2005 yılından itibaren kiliseler, tüzel kişilik için dernekleşme yönünde adımlar atmaya başlamıştır. 2012 yılı itibariyla, Protestan toplumunun kurduğu 25 kilise derneği ve bunlara bağlı 7 temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme süreci devam etmektedir. Dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Ancak kilise kurmak için tüzel kişiliğe sahip olma zorunluluğunun olduğu, 2004 yılında dönemin Adalet Bakanı Cemil Çiçek tarafından belirtilmiştir . Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Protestanlar dışındaki diğer gayrimüslim grupların da tüzel kişilik kazanmak için dernekleşme eğiliminde oldukları dikkat çekmektedir.

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2012 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlanmakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. İnancın kaydettirilmesinin seçmeli olması sorunu çözmemektedir. Örneğin, din derslerinden muafiyet hakkını kullanmak isteyenler bu haneyi boş bırakma olanağına sahip değildir, çünkü bu kişiler çocuklarının din derslerinden muaf olması için Hristiyan olduklarını kanıtlamak zorundadırlar. Yeni oluşturulacak kimliklerde din hanesinin olmamasını beklemekte ve talep etmekteyiz.

Ayrımcılık

Hristiyanlara yönelik ayrımcılık, hem bireysel hem de topluluk düzeyinde yaygın bir şekilde devam etmektedir. Bireysel olarak eğitim hakkı kullanımı, iş yaşamında ve erkekler için askerlik görevinin yerine getirilmesi sırasında ayrımcılık yaşandığına dair duyumlar vardır. Kimliklerde bulunan din hanesi, gündelik yaşamda ayrımcılık riskini artıran bir unsur olmaya devam etmektedir. Ayrımcılığın Protestan toplumu tarafından içselleştirilmiş olması, kanıtlamaya dair zorluklar, bu konuda mevzuat ve uygulamanın zayıf olması, ayrımcılık konusunda şikayet ve davaların yokluğunu açıklamaktadır.

– 2012 yılında, İzmir’in bir ilçesinde yaşayan ve kimliklerinin açıklanmasını istemeyen, aynı kurumda çalışan dört Hristiyan kamu görevlisi, kilise toplantılarına katıldıkları, başka Hristiyanlarla görüştükleri ve diğer kamu çalışanlarına “misyonerlik” yapma tehlikesi gerekçesiyle, idarecilerine emniyet ve istihbarat kuruluşlarından gelen baskı neticesinde, görev yerlerinin değiştirildiğini belirtmişlerdir. Bu durum kendilerine idarecileri tarafından açıkça sözlü olarak ifade edilmiştir. Konu ile ilgili hukuki süreç, kişilerin sonuç alabileceklerini düşünmemeleri ve istememeleri nedeniyle başlatılmamıştır.

– 2012 yılında, Türkiye’deki birçok yabancı uyruklu Protestan toplumu üyesi birey ve aile, oturum vizesini yenilememe veya sınır dışı etme yöntemiyle ülkeden çıkmaya zorlanmıştır. Bu kişiler yıllardır ülkemizde yaşamakta ve çoğunun burada evleri ve yatırımları bulunmaktadır. Birçoğunun çocukları eğitim hayatlarına devam ederken bu uygulamalara maruz kalmıştır. Bu durumdaki bazı ailelerin vatandaşlık başvurularının reddedilmesi ve sebep gösterilmeksizin oturum izinlerinin yenilenmemesi düşünüldüğünde, bu uygulamaya sadece inançlarından dolayı maruz kaldıkları sonucu ortaya çıkmaktadır.

– İnançlarını değiştiren birçok kişi, aslında Hristiyan oldukları halde, kamu hizmetlerine erişim, iş hayatı ve gündelik hayatta ayrımcılığa uğrayacakları endişesiyle, kimliklerindeki kayıtlarını “İslam” olarak bırakmaya zorlanmış hissetmektedir.

Medya

Ulusal medyada Hristiyanlara yönelik karalayıcı ve yanlış bilgiler içeren, objektiflikten uzak yayınların 2011 yılına oranla 2012 yılında azalmaya başlaması olumlu bir gelişmedir. Ancak 2012 yılında az da olsa ulusal medyada bazı terör örgütleri ile Hristiyanlığı ve/veya sembollerini bir araya getirip Hristiyanlığı veya Hristiyan olmayı topluma olumsuz bir unsur olarak gösterilmesi, toplumumuz açısından endişeyle izlenmekte, bu yayınların Hristiyanlara karşı tehlikeli sonuçlara yol açma potansiyeli bulunmaktadır.

Yerel ve İnternet haberlerinde Hristiyanlık karşıtı yayınların devam ettiği gözlemlenmiştir.

Malatya Davası

2007 yılında Malatya’da üç Hristiyanın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 6 yıl, davanın başlamasının üzerinden 5 yıl geçmiştir. 2012 yılında mahkemeye sunulan yeni iddianame ve süren dava, olayı azmettirmekle suçlanan kişiler, gayrimüslimlere karşı nefret ortamının nasıl oluşturulduğunu, bu süreçte kamu görevlilerinin, medyanın ve sivil toplumun rolünün ortaya çıkarılması açısından detaylı bilgiler vermektedir. Süren davanın maddi gerçeği ortaya çıkararak kısa sürede sonuçlanmasını, gerek aileler, gerekse Protestan toplumu beklemektedir.

Diyalog

Protestan toplumunu temsilen Protestan Kiliseler Derneği’nin TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na davet edilmesi ve görüşlerini yazılı ve sözlü olarak aktarma fırsatı bulması, önemli ve olumlu bir gelişme olarak görülmektedir.

Yine, 2012 yılında yurt genelinde ve bazıları açık havada kamuya açık olarak yapılan Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarında izin konusunda bir problem yaşanmaması önemli ve olumlu bir gelişmedir.

Tavsiyeler

Yeni Anayasa ve Yasamaya Yönelik Tavsiyeler

• Yeni Anayasa yapım süreci, toplumun tüm kesimlerinin katılımıyla ve Türkiye’yi insan haklarına saygılı, hukukun üstünlüğünü ve demokrasinin tüm kurumlarını ve süreçlerini güvence altına alan bir şekilde gecikmeden tamamlanmalıdır. Anayasa’da din veya inanç özgürlüğü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 9. madde hükmünün aynen alınmasıyla güvence altına alınmalıdır. Devletin tüm dinler karşısında eşit bir mesafe gözeteceğinin ve tarafsızlık ilkesine saygı duyacağının ifade edilmesi, din ve inanç özgürlüğünün korunmasını ilerletecek bir adım olacaktır.

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuz ile diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır.

İç İşleri Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı’na Yönelik Tavsiyeler

• 2012 yılında da Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının devam etmiş olması üzücüdür. Nefret suçlarının (hangi topluluklara yönelik olduğu da dahil olacak şekilde) Adalet Bakanlığı’nca etkin bir şekilde kaydedilmesi ve her şeyden önce bu suçların işlenmesine zemin hazırlayan nedenlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir.

• Nefret Suçları Yasası çıkartılmalı, etkin soruşturma yapılmalı ve nefret suçlarında cezasızlık yaygın hale gelmemelidir.

• Ayrımcılığa karşı geniş kapsamlı ve etkili bir yasa çıkarılmalıdır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak, güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescid benzeri küçük ibadet yeri kurulabilmesinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan, amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.

• Her zaman ayrımcılık riski oluşturan, kimlik kartlarındaki ve kayıtlardaki din hanesi kaldırılmalıdır.

• Güvenlik Kuvvetleri, inanç yayma hakkı ve Müslüman olmayan vatandaşların hakları konusunda bilgilendirilmeli, temel hak ve özgürlüklerin “misyonerlik yapılıyor” gerekçesiyle kamu görevlileri veya başka kişiler tarafından gasp edilmesine izin verilmemelidir.

• Yabancı uyruklu kilise üyelerine yönelik, “misyonerlik yapıyor” gerekçesiyle, vize yenilememe ve sınır dışı etme uygulamalarına son verilmelidir.

• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

Milli Eğitim Bakanlığı’na Yönelik Tavsiyeler

• Okul kitaplarında, özellikle “misyonerlik” başlıkları altında yer alan ayrımcı ifadelerle dolu, Hristiyanlara karşı nefret ve önyargı oluşturan bütün veri ve açıklamalar kaldırılmalı, bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Milli Eğitimin Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikayet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir.

• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

Yazılı ve Görsel Medyaya Yönelik Tavsiyeler

• İfade özgürlüğü sınırları içerisinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir.