Giriş, Arka Plan ve Özet

Uzun yıllardır Türkiye Protestan Toplumu açısından hazırlanan Hak İhlalleri İzleme Raporu’nu bu yılda kamuoyuna saygılarımızla sunuyoruz.

Bu rapor da öncelikle şunları bulacaksınız :
– Türkiye Protestanlarını tanımayanlar için özet şekilde tarihsel ve sosyolojik bilgiler
– Topluluk içinde yapılan yüz yüze görüşmelerden elde edilen genel endişe noktaları
– Raporun Amacı
– Raporun incelediği alanlarda özet bilgiler
– Raporun incelediği alanlarda daha geniş bilgiler.

 

Arka Plan

Türkiye Protestan toplumu, büyük çoğun­luğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üze­re irili ufaklı yaklaşık 182 kilise/topluluktan oluş­maktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 10 vakıf, 12 vakıf temsilciliği, 34 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 53 temsil­cilik olmak üzere toplamda 109 topluluğun tüzel kişiliği bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların herhangi bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların yaklaşık 17 tanesi ev topluluğudur[1]. 7 topluluk ofislerde toplanmaktadır. Yaklaşık 13 Protestan Kilisesi, tarihi kilise binalarında toplanmaktadır. Diğer topluluklar ise kendilerine ait veya kiraladıkları kamuya açık bir mekânı kullanan topluluklardır.

Protestan toplumu, 2020 yılı içerisinde de Milli Eğitim sistemi içinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına sahip olamamıştır. Protes­tan toplumu, din görevlilerinin büyük çoğun­luğunu usta çırak yöntemiyle kendi içerisinde yetiştirmektedir. Din görevlilerinin küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okul­larında eğitim almakta, bir kısmı ise yurt için­de düzenlenen seminerler aracılığı ile dini önderlik için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. Henüz ihtiyacı karşılayacak kadar yerli Protestan din görevlisi olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler (Protestan ruhani önder) yapmaktadır. Ancak 2019 yılında çok yoğun şekilde başlayan ve 2020 yılında da devam eden yabancı uyruklu din görevlilerinin çeşitli nedenlerle Türkiye’ye girişine izin verilmemesi veya vize/oturum verilmeyerek Türkiye’yi terk etmeye zorlanması yabancı din görevlilerinin gönüllü ruhsal önderlik yaptığı bazı Protestan topluluklarında ciddi sorunlara yol açmıştır.

Protestan Kiliseleri, hiyerarşik ve merke­zi bir yapıya sahip değildir. Her kilise kendi içinde bağımsızdır.  Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve iş birliği amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kili­seler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurul­muştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun büyük kısmının temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

2020 yılında Protestan toplumu üyeleri ile yapılan yüz yüze görüşmelerde, “Protestan Hristiyan kimliğinizi düşündüğünüzde ülkemizde sizi en çok zorlayan, üzen, endişeye sevk eden durumlar nelerdir?” sorusuna verilen cevapları genelleyerek raporda yer verme gereği duyuldu. Bu durumlar; toplumda inançlarından dolayı yaşanılan ön yargılar, özellikle vatan haini, dış güçlerin işbirlikçisi, ajan vb. nitelendirmeler ve bu nitelendirmeler ile birlikte aşağılama, hor görme ve inançlarına saygısızlık olarak belirtilmiştir.[2]

Protestan Kiliseler Derneği/Birliği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[3] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Protestan toplumunun durumunu ortaya koymak ve kamu görevlileri, sivil toplum ve medya ile paylaşmak amacıyla her yıl hazırlanan izleme raporlarının bu amaca hizmet etmesi amaçlanmaktadır.

 

Özet

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din veya inanç özgürlüğü, ülkemizde uluslararası insan hakları hukuku, Anayasa ve ulusal mevzuatla güvence altına alınmıştır. Yasal güvencelere karşın Protestan toplumu için 2020 yılında da bazı temel sorunlar varlığını sürdürmektedir. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2020 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bu rapor hazırlanmıştır.[4] 2020 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak fiziksel saldırı içeren nefret suçlarında 2020 yılında da önceki yıllara göre ciddi bir azalma görülmüştür.
• Protestan Hristiyanlara yönelik, kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak bu nefretini sözlü veya yazılı olarak belirten, kamuoyunda nefretin oluşması için kışkırtan nefret söylemlerinde 2020 yılında önceki yıla göre ciddi bir azalma görülmüştür. Ancak bunun yanında diğer din veya inanç gruplarına yönelik nefret söylemi ve saldırılar Protestan Toplumunun endişesinin devam etmesine yol açmaktadır.
• 2020 yılında Covid-19 salgını tüm toplumu etkilediği gibi Protestan toplumunu da derinden etkilemiştir.
• Hristiyan ibadetine mahsus ibadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
• Protestan toplumunda dernek kurarak tüzel kişilik kazanma eğilimi 2020 yılında duraksamıştır. Dernekler Kanunu’nda yapılan yeni değişiklik ciddi bir endişe kaynağı olmuştur.
• 2020 yılında da kiliselerin vakıf kurma eğilimi güçlenmiştir.
• Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Çok sayıda yabancı uyruklu kilise önderi sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izni verilmemiş ve/veya oturum izinlerini yenileyememiştir.

2020 yılında Protestan toplumuna karşı sergilenen hak ihlallerinde ciddi bir azalma görülmektedir. Bu azalmanın nedeninin Covid-19 salgınının yol açtığı belirsizlik, kapanmayla birlikte Hristiyanların görünürlüğünün azalması ve iletişimsizliğin getirdiği görünmezlik olduğu düşünülmektedir. Umudumuz ve isteğimiz salgının tüm belirti ve etkilerinin insanlık üzerinden kalktıktan sonra da hoşgörü kültürünün toplumumuzca içselleştirilmesidir.  

 

Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 22 Temmuz 2020 tarihinde Antalya İncil Kiliseleri Kaleiçi Kilisesi’ne gelen, daha önceden sabıkası olan ve kiliseye de saldırıda bulunmuş bir şahıs kilise pastörlerini ölümle tehdit etmiştir. Emniyet güçlerine haber verilmesi üzerine kişi bölgeden uzaklaşmıştır. Kilisenin şikayeti üzerine bir süre sonra emniyet güçleri saldırganı yakalamıştır. Kişi, ifadesinin alınmasının ardından tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmıştır. Daha sonra dosyaya arabulucu tayin edilmiş fakat arabulucu, kişiye ulaşılamadığını bildirmiştir. Hukuki süreç devam etmektedir.

2020 yılı içerisinde Protestan toplumuna yönelik saldırılarda ciddi bir azalma meydana gelmiştir. Öte yandan 2020 yılı içerisinde diğer Hristiyan gruplara olan saldırılar, özellikle Keldani yaşlı bir çiftin kayıp olması ve ardından yaşlı kadının cansız bedeninin bulunması ve geleneksel kilise binalarına ve mezarlıklara yönelik fiziksel saldırılar Protestan toplumunda endişenin devam etmesine neden olmaktadır.[5]

2020 yılı içerisinde toplumumuzu özellikle üzen bir gelişme de kilise üyelerine yapılan muhbirlik teklifleridir.  Özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da birçok şehirde kendisini istihbarat görevlisi olarak tanıtan kişiler tarafından, yerli ve mülteci Hristiyanlara, Hristiyan olan bazı kişiler ve kiliseler hakkında bilgi almak amacıyla ajan/haber elemanı olma teklifleri yapıldığı rapor edilmiştir. Bu bilgi kendilerine muhbirlik teklifi sunulan kişilerden gelmiştir.

Protestan kiliseleri kamuya açık yapılardır, şeffaflık ve ulusal hukuki çerçeve içinde hesap verebilirlik ilkelerini gözetirler. Buna karşın, bu tip kuşkucu ve şeffaf olmayan girişimler dikkat çekicidir ve endişe yaratmaktadır.

 

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

İbadet yeri kurma ve yaşatma hakkı, din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçasıdır. Bu hakkın kullanımına yönelik kısıtlamalar devam etmektedir.

Protestan toplumuna mensup bireyler Türkiye’de bulunan tarihsel Hristiyanların sahip olduğu kültürel ve dini mirasın bir parçası olan dini yapılardan yoksundur.  Kullanılabilecek tarihi kilise binaları çok sınırlı sayıdadır. Bu nedenle Protestan toplumunun çok büyük bir kısmı ibadet yeri sorununu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakıfların temsilciliğini alarak “klasik” kilise yapısında olmayan, dükkan, depo vb. yerler kiralayarak/satın alarak aşmaya çalışmaktadır. Çok küçük bir kısmı kendi müstakil binalarını inşaa edebilmiştir. Ancak bu durumda da bu mekânların büyük kısmı ibadet yeri statüsünden yoksundur. Bu nedenle fiilen ibadethane olarak kullanılan mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamaktadır. Bunun sonucunda da ibadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajlar kullanılamamaktadır. Kamuya kilise olarak tanıtılmaları durumunda ise, yasal olmadıkları ve kapatılması konusunda uyarı almaktadırlar. Oysa ibadet herhangi bir izne bağlı olmadan gerçekleştirilebilmelidir.

2020 yılı sonu itibari ile Protestan toplumunun ibadet yeri kullanım durumu şöyledir:

• Kendilerine ait (şahıs veya tüzel kişilik) müstakil/bağımsız bina da ibadet eden topluluk sayısı 18’dir.
• Kendilerine ait (şahıs veya tüzel kişilik) müstakil/bağımsız olmayan bina da ibadet eden topluluk sayısı 32’dir.
• Geleneksel tarihi kilise binasında ibadet eden topluluk sayısı 13’tür.
• Kiralık bir mekanda ibadet eden topluluk sayısı 101’dir.
• Ev veya ofislerinde ibadet eden topluluk sayısı 17’dir.
• Şapelde (küçük dua evi) ibadet eden topluluk sayısı 1’dir.

 

Ev toplulukları ve kiralık mekanları kullanan toplulukların durumuna bakıldığında bile ibadet yeri sorununun Protestan toplumu için ne kadar önemli ve kırılganlığa sebep olan bir sorun olduğu gözükmektedir.

• 17 Kasım 2020 tarihinde İstanbul Esenyurt İlçesinde Kaymakamlığın 16/11/2020 tarih ve E-60931568-450-5962 sayılı “Yabancı uyruklu şahıslara ait ibadethanelerle ilgili yasal statüleri belirleninceye kadar ve pandemi koşulları gereğince kapatılması” yazısına istinaden Afrikalı ve Güney Koreli kişilerin ibadet ettiği ve dernek statüsündeki üç Protestan ibadet yeri belirsiz bir süreyle kapatılmıştır. Daha sonra yapılan görüşmelerde, emniyet görevlileri tarafından, pandemi koşulları geçtikten sonra faaliyetlere izin verileceği  sözlü olarak beyan edilmiştir. İlgili topluluklar ise, hukuki yollara başvurarak bir kazanım elde edebileceklerine dair inançları olmadığını belirterek hukuki süreç başlatmamışlardır ve bu yaptırımı kabul etmişlerdir.

Büyümeye devam eden Protestan toplumu için ibadet yeri sorunu 2020 yılında da ciddi bir sorun olarak devam etmektedir.

 

Dini Yayma Hakkı

2020 yılında bu hak ile ilgili bir ihlal bildirilmemiştir. Bunun en önemli nedeni, pandemi koşulları nedeniyle insanların dışarıdaki faaliyetlerinin kısıtlanmış olmasıdır.

 

Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi

2020 yılında eğitim hakkının kısıtlanmasına ilişkin bir ihlal bildirilmemiştir. Bunun en önemli nedeninin Milli Eğitim sisteminde Hristiyan öğrencilere yönelik farkındalığının artmış olması ve pandemi nedeni ile okulların büyük oranda kapalı olması olduğu düşünülmektedir.

2020 yılında zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ve muafiyet hakkı ile ilgili tarafımıza herhangi bir hak ihlali bildirilmemiştir. [6] Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi’nin inanç özgürlüğü, laiklik ve bilimsel eğitime aykırı olduğu yerel mahkemeler ve AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) kararları ile belirlenmesine ve dersin zorunluluğunun kaldırılması gerektiği belirtilmesine rağmen uygulanmaya devam etmektedir.[7]

Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi içeriğinin ve kullanılan kaynaklarının mevcut hali çoğulculuktan uzak, Hristiyanlık ile ilgili kısımları İslam dini bakış açısıyla oluşturulmuş ve Hristiyanların kendi görüşlerine yer verilmemiştir.

 

Din Görevlisi Yetiştirememe ve Yabancı Uyruklu Protestanların Sorunu

2020 yılında da Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışında eğitim almak üzere öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din görevlilerinin ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaya devam etmektedir.

2020 yılında yabancı uyruklu din görevlileri ve topluluk üyelerine yönelik sınır dışı etme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni / vize vermeme vakaları çok yoğun şekilde yaşanmaya devam etmiştir. Birçok topluluk çok zor durumda kalmıştır. Ayrıca yabancı uyruklu Protestan toplumu üyeleri haklı olarak her an Türkiye’den gönderilme endişesi yaşamaktadır.

Bu tip vakalar uzun yıllardır aralıklarla yaşanmaktaydı ancak 2019 Ocak ayından itibaren Derneğimiz tarafından  kayıt tutulmaya başlanmıştır. 2019 yılında bu duruma maruz kalan 35 yabancı uyruklu Protestan’a ek olarak 2020 yılında da pandemi koşullarına rağmen 30 kişi eklenmiştir.

2020 yılında 10 Amerika, 1 İngiltere, 4 Almanya, 3 Kore, 2 Moldava, 1 Norveç, 1 Finlandiya,1 Ermenistan ve 3 Latin Amerika, 4 diğer olmak üzere en az 30 yabancı uyruklu Protestan Türkiye’ye girememiştir. Aile üyeleri ile birlikte bu sayı 100 ün üzerindedir. Nüfusun çok küçük bir kısmını oluşturan Protestan toplumu için bu sayılar çok ciddi ve etki olarak çok büyüktür.

Bu kişiler uzun yıllardır ülkemizde yerleşik olarak aileleri ile birlikte yaşamaktadır. Haklarında hiçbir suç kaydı veya mahkumiyet bulunmamaktadır. Bu durum büyük bir insani sorunu da ortaya çıkarmıştır. Aileden birine verilen ön habersiz giriş yasağı aile birliğini bozmuş, tüm aile fertlerini büyük bir kaos ile baş başa bırakmıştır.

Bu kişilerin tamamına yakını N82 (Türkiye’ye girişi ön izne bağlı olma durumu) kodu almıştır. Yasağı koyan idari yetkililer, mahkemeye sundukları savunmalarında N82’nin bir giriş yasağı olmadığını, sadece ön izin olduğunu belirtmektedir. Ancak pratikte bu duruma maruz kaldıktan sonra vize başvurusunda bulunan kişilerin tamamının başvurusu reddedilmiştir. N82 hukuken giriş yasağı olmamakla birlikte pratikte Türkiye’ye giriş yasağı olarak uygulanmaktadır.

Bu durumlarda açılan davalarda bu kişilerin Türkiye aleyhine faaliyet sürdürdüğü, misyonerlik yaptığı ve bazılarının Derneğimiz tarafından her yıl olmak üzere yirmi yıldır organize edilen   Aile Konferansına veya tamamen yasal ve açık seminer vb. toplantılara katılmaları gerekçe gösterilmiştir. Davaların bir kısmı sonuçlanmış ve somut hiçbir gerekçe gösterilmeden bu kişilerin aleyhine karar verilmiştir. Sonuçlanan davalar için Anayasa Mahkemesi’ne itirazda bulunulmuştur. Henüz lehte hiçbir dava kazanılmamıştır. Başvurularla ilgili hukuki süreçlerin çoğunluğu devam etmektedir.

2020 yılında en az 5 vaka da eşlerden birinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olduğu karma evlilikler de bu muameleye maruz kalmıştır. Vakaların çoğunda kadın yabancı uyruklu ve Türk eşi Pastör (dini önder) konumundadır. Mağdurun çoğu vaka da Kilisede herhangi bir ruhani görevi bulunmamaktadır. Çoğu ev hanımıdır. Bu durumda  aile bütünlüğü bozularak Türkiye vatandaşı olan Protestan önder ülkeden ayrılmaya zorlanmaktadır. Yine 2020 yılı içerisinde eşinin kilise önderi olması ve aktif kilise faaliyetlerine katılması nedeni ile bir kişinin vatandaşlık başvurusu reddedilmiştir.

Derneğimiz, ülkemizin egemenlik hakkına, yani ülkemizde kimin bulunup bulunmayacağına karar verme hakkına, saygı duymakla birlikte bu kişilerin Hristiyan olmaları dışında başka neden olmaksızın bu muameleye maruz kalmasını büyük bir hak ihlali ve ayrımcılık olarak görmektedir.

Kiliselerin suç işliyormuş gibi gösterilmesi ve tamamen yasal toplantılara katılmak suçmuş gibi insanların hayatlarının alt üst edilmesi bizi derinden üzmektedir. Özellikle Türkiye vatandaşı ve vatandaş olmayan kişiler arasındaki evliliklerde ailelerin yaşadığı mağduriyet göz önüne alındığında, ülkemizde Protestan topluluğun hedef haline getirildiği izlenimi vermektedir. Bu durum yerel Protestan toplumunda derin bir endişeye neden olmaktadır.

 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık grupların olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler ve vakıflar kurarak veya kurulu bir derneğin/vakfın temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaya devam etmektedir.

2020 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 10 vakıf, 12 vakıf temsilciliği, 34 kilise derneği ve bunlara bağlı 53 temsilcilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların herhangi bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Tüzel kişilik kazanma eğilimi ve isteği devam etmektedir. Ancak dernekler ve vakıflar ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır. Mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulanması zor görünmektedir. Yine vakıfların kuruluş maliyetlerinin yüksek olması ve uzun hukuki prosedür küçük toplulukların tüzel kişilik kazanmasını zorlaştırmaktadır. Küçük Protestan toplulukları bu sorunu daha çok var olan bir kilise derneğinin veya vakfın temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır.

Vakıf kurulmasına izin verildikten sonra son yıllarda kiliselerin vakıflaşma eğilimi ağırlık kazanmaktadır.

2020 yılı içerisinde Dernekler kanununda yapılan değişiklikler[8], özellikle kayyum atama, faaliyetten men etme, derneğin ve yöneticilerinin mal varlığına el koyma, üyelerin bildirilmesi, yardım toplama usullerinde ki değişiklikler vb. dernekleşme yoluyla örgütlenme hakkının kısıtlanabilme riski ortaya çıkmaktadır. Bu nedenlerle Protestan toplulukları dernek kurmakta zorlanacaktır.

 

İnancı Açıklama Zorunluluğu

Yeni kimlik kartlarında, din hanesinin kimliğin görünen bölümünde değil de çip içinde olması inancı açıklama riskini azaltmıştır. Nitekim son yıllarda bu konuda şikayetler yok denecek kadar azalmıştır. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması insan hakları açısından gerekli olacaktır.

Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinden muafiyet için kişinin inancını açıklamak, hatta ispat etmek zorunda kalması hak ihlali olarak devam etmektedir. Bu konunun çözülmesi için AİHM ve yerel mahkeme kararlarının uygulanması gerekmektedir.[9]

 

Covid-19 Salgını, Kiliselere Etkileri ve Ayrımcılık

2020 yılında tüm dünya ile birlikte ülkemizi de etkisi altına alan Covid-19 salgını tüm toplumla birlikte Protestan toplumunu da etkisi altına almıştır. Ancak bu dönemde özellikle hafta sonu yasaklarından en çok etkilenen kesim Pazar gününün ibadet günü olması nedeni ile Hristiyan vatandaşlardır.

Kısıtlama kararları alınırken Hristiyan vatandaşlar göz ardı edilmektedir. Hiçbir genelge ve yönerge de kiliselerin toplantılarda uyması gereken kurallar belirtilmemiş, konu ile ilgili bilgi edinme talepleri cevaplanmamış ve genel bir açıklama ile geçiştirilmiştir. Bu durum kiliselerde karışıklık yaratmıştır. Bu durumda Derneğimiz, camilere uygulanan kısıtlama kurallarını referans alarak  kendi tavsiyelerimizi oluşturarak kiliseler ile paylaşmıştır.

Derneklere getirilen faaliyet yasaklarının kilise derneklerini de kapsayıp kapsamadığı uzun süre belirsiz kalmıştır. Daha sonra bilgi edinme kapsamında sorulan soruya İçişleri Bakanlığı İstanbul İl Sivil Toplumla İlişkilere Müdürlüğü’nün 24.12.2020 tarihli cevabında Kilise derneklerinin de yasak kapsamında olduğu belirtilmiştir. Ancak Camiler bu kapsam da değilken kiliselerin bu kapsama alınması eşitlik ilkesine aykırıdır ve ayrımcılık içermektedir.

Aynı şekilde İstanbul Esenyurt İlçesinde 3 kilisenin pandemi önlemleri çerçevesinde faaliyetlerinin durdurulması da endişe vericidir.

Pazar günleri kilise görevlilerinin internet yayını yapabilmesi için kısıtlı izin verilmesi olumlu bir gelişme olmakla birlikte bir bütün olarak değerlendirildiğinde zaten dezavantajlı olan Hristiyanlar pandemi döneminde daha da ağırlaşmış bir dezavantaj yaşamaktadırlar.

 

Diyalog

2020 yılında da Hükümet tarafından ve/veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Bu durum Türk Protestan Toplumunu yok sayma, görmezden gelme eğiliminin devam ettiğini göstermektedir.

2020 yılında iletişimsizlik özellikle pandemi sürecinde kiliseleri olumsuz etkilemiştir.

2020 yılında bazı belediyeler ile yakın iletişim söz konusu olmuştur. Ancak ilgili tüm kamu kurumlarını kapsayacak bir iletişimi arzulamaktayız.

 

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

 

 

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.
• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret söylemlerinin 2020 yılında ciddi oranda azalmakla birlikte devam etmiştir. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda cezasızlık ciddi bir endişe ve güvensizlik kaynağıdır. Var olan yasaların yoruma açık olmayacak şekilde güncellenmesi, nefret söylemi ve nefret suçları ile ilgili yoruma açık olmayacak şekilde net ifadeler içeren yasal düzenleme yapılması sorunun çözümü için önemli bir adım olacaktır. Nefret söylemi ve nefret suçu ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirici, farkındalığı artırıcı KAMU SPOTLARI hazırlanarak yayınlamak ise halkın eğitiminde ve kültür düzeyinde paradigma değişikliğinin önünü açacaktır.
• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulmamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri (şapel) kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır. Yeni ibadet yerleri kurulması için arsa tahsisi vb. konularda kolaylaştırıcı tutum alınmalıdır.
• Kilise derneklerinin yaşadığı sorunlar göz önüne alınarak, özellikle dini amaçla toplanma ve dini yayma, ibadet konusunda haklarının güvence altına alınması gerekmektedir.
• Pandemi sürecinde uygulanan kısıtlamalarda Hristiyan vatandaşlarında durumları göz önüne alınmalıdır.
• İnsan hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.
• Ajanlaştırma çalışmaları yerine açık iletişim kanalları açılmalıdır.
• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.
• Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden Muafiyet Hakkı için kişinin beyanı esas alınmalıdır.
• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.
• İfade ve basın özgürlüğüne saygı çerçevesinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe, nefret söylemine, kışkırtmaya ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır.
• Yerel medya mensuplarının (muhabir ve köşe yazarlarının) nefret söylemi konusunda bilinçlendirilmesi, farkındalık oluşturulması için eğitimlere tâbi tutulması için gerek basın meslek kuruluşlarının gerekse diğer sivil toplum örgütlerinin çalışma yapması gerekmektedir.
• Sosyal Medya şirketlerinin Türkiye ofislerinde veya Türkçe bölümlerinde özellikle denetleme biriminde görevli personele nefret söylemi konusunda bilinçlendirme eğitimi verilmeli ve bu yöndeki şikayetlerin daha sıkı bir şekilde denetlenmeli, bu paylaşımların yapıldığı hesapların kapatılmasının yanı sıra aynı kişilerin yeni hesap açarak daha da nefret dolu paylaşım yapılmasının önüne geçilecek mekanizma veya algoritmalar oluşturulmalıdır.
• Yabancı uyruklu Protestan Toplumu üyelerinin büyük bir şok ile ani şekilde ülkemize sokulmama uygulaması kaldırılmalıdır. Herhangi bir suç iddiası olmadan, sadece dini inançlarından dolayı insanların maruz kaldığı bu durum sonlandırılmalıdır. Ülkemizde kalması uygun görülmeyen kişilerin objektif, hukuka dayalı, herkes için geçerli uygulamalara tabi tutulması gerekmektedir.

 

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

 

[1] Ev toplulukları; herhangi bir kamusal görünülürgü olmayan, topluluk üyelerinin evlerinde düzenli olarak bir araya gelen grupları ifade etmektedir.

[2] Önümüzdeki yıl (2022) topluluk üyelerinin görüşlerini ve tecrübelerini de içeren daha geniş kapsamlı bir rapor yayınlanması planlanmaktadır.

[3]  2009 Yılından önce “Birlik” ifadesi kullanılmaktaydı. http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[4]  Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[5] https://www.hristiyanhaber.net/2020/07/29/200-gundur-kayip/ https://www.hristiyanhaber.net/2020/07/29/hac-kararina-kuran-ayetli-gerekce/

https://www.hristiyanhaber.net/2020/05/09/kilisenin-kapisini-yakmak-istedi/

https://www.hristiyanhaber.net/2020/02/14/mezarda-bile-haca-tahammul-yok/

[6] Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır.

 

[7] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

[8] https://siviltoplum.gov.tr/ankara/cok-onemli-duyuru-5253-sayili-dernekler-kanununda-bazi-degisiklikler-yapildi

https://www.siviltoplum.gov.tr/ankara/dernekler-kanunu-ve-yardim-toplama-kanununda-onemli-degisiklikler-yapildi

[9] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

 

PDF VERSION: 2020 Human Rights Violation Report

Introduction, Background and Summary
We respectfully submit to the public this year’s Human Rights Violation Report. Such reports have been prepared annually for many years from the perspective of the Protestant Community in Turkey.

This report covers:
– A summary of historical and sociological information for those not familiar with the situation of Protestants in Turkey
– General points of concern that have been obtained through face-to-face interviews within the Protestant community
– The purpose of this report
– Summaries concerning the areas focused on by the report
– More detailed information concerning the areas focused on by the report

 

Background
The Protestant community in Turkey is made up of over 182 fellowships of various sizes, the majority of which are found in Istanbul, Ankara and Izmir.

The Protestant fellowships have established 10 religious foundations, 12 representative branches of religious foundations, 34 church associations and over 53 representative branches linked to those associations. The remaining fellowships have no legal entity status. Approximately 17 of the latter are house fellowships[1]. In addition, 7 fellowships meet in offices. Approximately 13 Protestant churches meet in historical church buildings. The remaining fellowships meet for worship in their own or rented public places.

In 2020 the Protestant community did not have the opportunity to train its own religious personnel within the Turkish National Education system. In most cases, the Protestant community trains its own religious leaders through on-the-job training. A small percentage obtain education at theological schools abroad. Some gain the necessary knowledge and skills for pastoral leadership through seminars given in-country. Because there are not enough local Protestant leaders the spiritual leadership of some churches is provided by foreign pastors (Protestant spiritual leaders). But since 2019 – and continuing throughout 2020 – the frequent refusal to allow foreign clergy entry to Turkey and/or denial of visa or residence permission for various reasons created serious problems for those Protestant fellowships which were led by volunteer foreign clergy.

The Protestant community does not have a hierarchical or centralized structure. Every local church acts independently. However, church pastors began meeting together in the late 1980’s for the purpose of unity, solidarity and partnership between the Protestant churches. In the mid 90’s this unity gained structural momentum, so they formed “The Alliance of Protestant Churches”, knownas TeK (Representative Committee). Due to limitations in the previous legislation relating to associations, TeK continued to experience difficulties in being able to be a representative body before official government institutions in Turkey. As a result of the change in the Law of Associations, TeK chose to become an association and the Association of Protestant Churches was officially formed on 23 January 2009. The Association of Protestant Churches continues to act as the representative and unifying institution for most of the Protestant community in Turkey.

This report contains a compilation of the results given to the question: “When you consider your Protestant Christian identity, which situations in our country do you find difficult, sadden you or worry you?” These questions were asked in face-to-face interviews with members of the Protestant community during 2020. These situations were characterised as experiencing prejudice, in particular being considered traitors by society or collaborators with foreign powers, spies etc. simply due to their faith, along with the resulting insults and contempt suffered and disrespect towards their faith this brings.[2]

Since 2007 the Association of Protestant Churches has published these monitoring reports[3] which explain the Protestant community’s situation in Turkey. The Association of Protestant Churches attaches great importance to freedom of religion and belief and strives to ensure these freedoms become a reality for everyone, everywhere. The Association desires to prepare and distribute this annual monitoring report describing the state of affairs of the Protestant community with public officials, civil society and the pressin order to serve this purpose.

 

Summary
Freedom of religion and belief, as one of the basic rights found in national and international laws, as well as the Universal Declaration of Human Rights, is secured under national and international laws and the constitutional authority in our country. However, despite these legal protections, the Protestant community continued to experience some basic problems in 2020. With the aim of contributing to the development of freedom of belief in Turkey, this report has been prepared to present some of the problems as well as positive developments that have been experienced in 2020 by the Protestant community relating to religious freedom.[4] The situation in 2020 can be summarized as follows:

• Compared with the previous year, in 2020 there was a significant reduction in hate crimes involving physical attacks against Protestant Christians or their institutions purely due to their beliefs.
• 2020 also saw a significant decrease in hate speech directed against Protestants by provoking in society through written or verbal hate attacks on Protestants and Protestant churches on account of their beliefs. However, hate speech and attacks on other religions or faith groups caused concern to the Protestant Community.
• In 2020 the Covid-19 pandemic seriously affected the Protestant community, as it did the whole of society.
• Problems continued to be faced with requests to establish a place of worship, to continue using a facility for worship, or with applications to use existing church buildings.
• The trend for gaining legal status for the Protestant community through establishing associations came to a halt in 2020. Amendments made to the Law Relating to Associations have created serious concerns.
• In 2020 the trend for churches to form religious foundations increased greatly.
• There was no progress in relation to protecting the rights of Christians to train their own religious workers. Many foreign church leaders were deported, were denied entry into Turkey and/or faced problems with getting their residence permits renewed.

In 2020 there was a significant reduction in the human rights violations experienced by the Protestant community. The reason for this reduction is thought to be the uncertainty caused by the Covid-19 pandemic, the decrease in the visibility of Christians with lockdowns and the reduced communication. It is our hope and desire that when all the signs and effects of the pandemic are over, this culture of tolerance will have been fully embraced by our society.

 

Hate Crimes and Speech, Verbal and Physical Attacks

• On 22 July 2020, an individual with a criminal record who had previously attacked churches came to Antalya Bible Church in Kaleiçi and issued death threats against the pastor. The security forces were informed, and they removed the individual from the area. Following complaints by the church, the security forces later apprehended the attacker. The individual in question was released pending trial after his statement was taken. The case was later referred to a judicial arbitrator, but the arbitrator has claimed that they have been unable to reach perpetrator. The legal process is ongoing.

In 2020 there was a significant reduction in attacks on the Protestant community. However, the attacks on other Christian groups in 2020 have caused the Protestant community grave concern, including the disappearance of an elderly Chaldean Catholic couple followed by the discovery of the wife’s body and physical attacks perpetrated against traditional church buildings and graveyards.[5]

A development in 2020 which has particularly saddened our community has been the offer of inducements to church attendees to become informants. It has been reported that in many cities, especially in Eastern Anatolia and South-Eastern Anatolia, national and refugee Christians have been approached by individuals identifying themselves as members of the intelligence services, inviting them to become informants and provide information on certain Christian individuals and churches.

Protestant churches are open to society; they are supervised according to the laws of the land and in line with principles of transparency and accountability. Despite this legal framework, this type of suspicious and non-transparent approach is both significant and concerning.

 

Problems Related to Places of Worship
The right to establish and maintain a place of worship is an important component of the freedom of religion and belief. Limitations to the exercise of this freedom continue to be experienced.

Unlike historical Christian communities in Turkey, members of the Protestant community do not have religious buildings that are part of their cultural and religious inheritance. The number of historic church buildings available for use by the Protestant community is limited. Therefore, many Protestant fellowships try to overcome the problem of finding a place to worship by establishing an association (Turkish: dernek) or gaining representative status with an existing association or religious foundation and then renting or purchasing a property such as a shop or depot that has not traditionally been used for worship. A few congregations have been able to build their own free-standing buildings. However, many of these premises do not have official status as a place of worship and therefore, they cannot benefit from the advantages given to an officially recognized place of worship. When they introduce themselves to the authorities as a church, they receive warnings that they are not legal and may be closed down. However, worship is a freedom that must be able to be realized without any prior permission.

A breakdown of the properties used as places of worship by the Protestant community at the end of 2020 is as follows:

• 18 fellowships worship in their own detached/independent building (registered either in an individual or corporate name).
• 32 fellowships worship in their own building which is attached to other property (registered either in an individual or corporate name).
• 13 fellowships worship in a historic church building.
• 101 fellowships worship in rented property.
• 17 fellowships worship in a home or an office.
• 1 fellowship worships in a chapel.

When the situation for house fellowships and fellowships that rent premises is considered, it can be appreciated how fragile it leaves the fellowships and how significant this issue is for the Protestant community.

• On November 17, 2020, three Protestant places of worship that had association status and were used by Africans and South Koreans for worship were closed for an indefinite period in line with an official notice number E-60931568-450-5962 dated 16/11/2020 and issued by the District Governor of Istanbul’s Esenyurt District, stating “closure in line with the restrictions brought in to combat the pandemic and until the legal status of places of worship belonging to foreigners has been clarified.” In discussions that followed, the security services gave verbal assurances that permission will be given for activities once the pandemic restrictions have been lifted. The affected fellowships have accepted this situation and have not resorted to legal proceedings, stating that they do not believe they will gain any advantage through legal means.

For the continually growing Protestant community, the problems relating to places of worship continued to be significant in 2020.

 

The Right to Propagate Religion

During 2020 no violations of this right were reported. The most important reason for this is that activities in this area were limited due to the pandemic.

 

 

Problems Faced in Education and Compulsory Religious Knowledge Classes

During 2020 there was no reported violation that restricted the right to education. It is thought that the main reasons for this are the increased recognition of Christian students in the state education system and the fact that schools were generally closed (due to Covid-19).

During 2020 there were no reported negative incidents with regard to Religious Culture and Moral Knowledge classes (RCMK) and the right of exemption from this class.[6] Although the mandatory Religious Culture and Moral Knowledge classes have been declared by local courts and the European Court of Human Rights (ECHR) as being in infringement of religious freedom and the principles of a secular and scientific education and that they should no longer be mandatory, this practice continues.[7]

The curriculum of the mandatory Religious Culture and Moral Knowledge classes and the resources used in the classroom are currently far from being inclusive and pluralist. The section relating to Christianity is presented from the point of view of the Islamic religion and does not contain the opinions and views of Christians themselves.

 

The Problem of Being Unable to Train Religious Leaders, and Problems Faced by Foreign Protestants

In 2020, the existing laws in Turkey continued to deny the possibility of training Christian clergy and the opening of schools to provide religious education for the members of religious communities in any way. Yet the right to train and develop religious leaders is one of the foundation stones of freedom of religion and belief. The Protestant community presently solves this issue by providing on-the-job training, giving seminars within Turkey, sending students abroad or utilizing the support of foreign clergy.

In 2020, there continued to be frequent cases in which foreign clergy and church members were deported, denied entry into Turkey, refused residence permits, or denied entry visas, and many fellowships were left in exceedingly difficult situations as a result. Furthermore, foreign members of Protestant fellowships naturally experience anxiety that they too could be deported from Turkey.

There have been similar cases for many years, but our Association has only been keeping detailed records since January 2019. In 2019, 35 foreign Protestants were subjected to this treatment. A further 30 people were added to the records in 2020, despite the travel conditions caused by the pandemic.

During 2020 at least 30 foreign Protestants were barred from entering Turkey. Among these were 10 Americans, 1 British, 4 Germans, 3 Koreans, 2 Moldovans, 1 Norwegian, 1 Finn, 1 Armenian, 3 Latin Americans and 4 from other nationalities. When the family members of these people are also taken into account, more than 100 people have been affected by these bans. These numbers are significant and have a large impact in the context of a very small Protestant community.

These people and their families have been resident in our country for many years. Not one of them has a criminal record or conviction of any form. This situation represents a major humanitarian problem.  These entry bans, imposed with no forewarnings, disrupted family unity and created a state of chaos for all members of the individual’s family.

Nearly all of these individuals received an N82 code (which links entry to Turkey to a prior approval process). In their legal defense, the authorities who issued these codes state that the N82 restriction is not an entry ban, it is simply a requirement to obtain prior approval. However, in practice, all of those who have fallen victim to this situation and applied for a visa have had these applications rejected. Although the N82 is not an entry ban de jure it is a de facto entry ban in Turkey.

In court cases opened to challenge this situation, the authorities have claimed that these people are pursuing activities to the detriment of Turkey, have taken part in missionary activities and that some of them had attended the annual Family Conference (which our Association has held for twenty years), or other seminars and meetings that are similarly completely legal and transparent. Some of the court cases have reached a conclusion and a verdict was delivered against these people without any concrete reason being given. The Constitutional Court has now been appealed to for these cases which have been adjudged. To date no case has been won by the appellant. The majority of cases are still in progress.

In 2020, in at least 5 cases of mixed marriages with one spouse a citizen of the Republic of Turkey fell victim to this treatment. Most of these cases applied to a foreign wife married to a Turkish Pastor (religious leader). Many of the recipients did not have any clerical role in the church themselves. Most of them are housewives. This situation has meant that Protestant leaders who are citizens of Turkey have been compelled to emigrate, or face their family being torn apart. In addition, in 2020 one person’s application for citizenship was rejected because their spouse is a church leader and takes part in church activities.

Our Association respects our country’s sovereign rights, i.e. the right to decide who can and cannot be within the country’s borders, but at the same time we view this action applied solely because these people are Christian to be a grave violation of rights and to be discriminatory.

It saddens us deeply that the churches are portrayed as committing crimes and that people’s lives are turned upside down as if it was a crime to attend purely legal meetings. Especially when we consider the disruption caused to the families with mixed marriages of Turkish citizens and non-citizens, we are left with the impression that the Protestant community is being targeted. This causes grave concern to the national Protestant community.

 

Legal Entity / Right to Organize

The lack of Legal Entity is a problem for all religious groups in Turkey, but especially for minority groups. The Protestant community has tried to solve this issue mostly by establishing associations and foundations or becoming a representative of an existing association/foundation.

As of 2020, members of the Protestant community have established 10 religious foundations, 12 representative branches of foundations, 34 church associations and over 53 representative branches connected to these associations. The remaining fellowships do not possess any form of legal entity. This trend towards gaining legal entity continues. However, associations and foundations are not accepted as a “church” or a “place of worship.” The problem of a religious congregation becoming a legal entity has not been completely solved. The present legal path does not allow for a congregation to obtain a legal identity as a “religious congregation.” In addition, for small churches, the present “association formation” path appears complex and hard to implement. Furthermore, the cost of establishing a foundation is very high and the legal procedure is long, making it hard for small fellowships to gain legal entity. Small congregations try to resolve this problem through becoming a representative branch of an existing church association or religious foundation.

Since permission has been granted to establish foundations, the trend in recent years is for churches to become religious foundations.

The changes made to the Law governing Associations in 2020[8], in particular the ability for the government to appoint an administrator, put a stop to activities, seize the assets of the association and directors, the requirement to provide a list of members, changes to collection of charitable donations etc., have meant that there is a risk of the right to association being restricted. For these reasons, it will be more difficult for Protestant fellowships to form associations.

 

Obligatory Declaration of Faith

The risk of discrimination has been reduced by the recording of the bearer’s religious affiliation on a chip in the new generation of identity cards, instead of printing it visibly. As a result, complaints relating to this subject have decreased in recent years, becoming almost non-existent. However, we would like to see the complete removal of the religion section from official documents, being replaced instead by an individual’s verbal declaration.

The requirement to declare one’s faith to be exempt from Religious Culture and Moral Knowledge classes, or even to prove this faith, continues to be a violation of human rights. Decisions taken by the Constitutional Court and local courts need to be implemented for this problem to be solved.[9]

 

The Covid-19 Pandemic, Effect on Churches, and Discrimination

In 2020, the Covid-19 pandemic which affected our country as it did the whole world, also impacted the Protestant community along with the rest of society. However, because Sunday is our day of worship, the weekend lockdowns affected Christian citizens more than others.

Christian citizens have been overlooked when lockdown decisions were taken. No government circulars or directives set out rules that churches should adhere to in their meetings. Requests for information along these lines went unanswered and were instead addressed superficially with general statements. This caused confusion for the churches. Our Association provided its own advice to churches, based on the detailed restrictions set out for mosques.

The uncertainty as to whether the banning of activities of associations applied to church associations or not continued for many months. In response to a request for clarifying information, finally on 24 December 2020 the Civil Society Relations Office of the Ministry of Interior in Istanbul Province replied that church associations are subject to the restrictions. However, applying these restrictions to churches while leaving mosques exempt is discriminatory and is in violation of the principle of equal treatment.

In the same way, the closure of three churches in İstanbul’s Esenyurt District as part of the pandemic restrictions is concerning.

While the limited permissions given to church officials to travel on Sundays in order to provide online services is a positive development, when the whole situation is assessed, Christians have been put at greater disadvantage during the pandemic.

 

Dialogue

In 2020, the Protestant community/church representatives were not invited to participate in meetings of religious groups organized by the government or by official organizations. This shows that there is still a tendency to discount or ignore the presence of the Protestant Community of Turkey.

In 2020 this lack of communication, especially during the pandemic, has affected the churches negatively.

During 2020 there was close communication with several municipalities. However, we desire to have a similar level of communication with all public offices and institutions.

The Protestant community continues to attach great importance to the development of relationships with public institutions, especially the government, Parliament and municipalities.

 

Recommendations

• Dialogue between the government – or other public institutions – and the Protestant community on issues that involve us would go a long way towards overcoming prejudice and solving problems. Experience in this area shows that when the channels of communication are open, many problems are quickly solved.
• Hate crimes and intolerance against Christians continued to occur in 2020, albeit at a much-reduced level. In particular, when reported crimes go unpunished it creates serious concern and insecurity. An important step to solve the problem would be to revise existing laws so they are no longer ambiguous and to clearly define hate speech and hate crimes in legislation. At the same time, public broadcasting to raise awareness of the issue and educate the public concerning hate speech and hate crimes would create a paradigm shift in the education and cultural awareness of the public.
• The issue of establishing places of worship for the Protestant communities which do not possess historic church buildings has been a problem for years and has not been solved. This basic right of religious expression retains its relevance as a problematic issue. Immediate steps need to be taken by local and central authorities on this matter. Christians need to have the opportunity to open small places of worship (chapels) made available to them, similar to the masjid concept. Municipalities, the Ministry of Culture and other government institutions that own church buildings but use them for other purposes should at the very least allow church congregations to use the buildings for Sunday and/or religious holiday worship services. Where issues such as providing land for building of places of worship are concerned, officials should be inclined to be helpful.
• •Considering the problems faced by church associations, their right to gather for religious purposes, worship and to propagate religion should be secured.
• When deciding on restrictions for the pandemic period, the implications for Christian citizens should be considered.
• Within the framework of human rights education, relevant public officials should be trained in freedom of religion and conscience issues.
• Transparent channels of communication should be established in place of the attempt to gather information from informants.
• In the light of the risk of stigmatization and social pressure faced by Christian families and students, the Ministry of Education is expected to proactively inform schools regarding non-Muslims’ rights in schools and classrooms, as well as the issue of exemption from religion classes without waiting for the families to complain.

Steps beyond wishful thinking should be taken for the development of a culture based on coexistence and respect for beliefs, and its implementation should be monitored.

• Exemption from Religious Culture and Moral Knowledge lessons should be based on an individual’s self-declaration.
• Central and local government officials, especially through the Ministry of Education, need to actively place on the agenda and encourage the idea of a shared culture where understanding is shown to people of other religions and recognition that these people are citizens of the Republic of Turkey with equal rights.
• Within the framework of freedom of expression and freedom of the press, there needs to be an effective and rapid oversight mechanism established with regard to intolerance in the media, which can deal with visual and written publications using hate speech, inciteful rhetoric and prejudice. Judicial authorities need to instigate official actions against hate crimes and speech without needing an official complaint to be filed.
• There is a need for more action to be taken by journalistic bodies and other civil society organisations to raise awareness among members of the local media (whether journalists, correspondents, or columnists) of the problem of hate speech, and to require formal education to create a sensitivity towards this issue.
• Education to raise awareness of the problem of hate speech needs to be given to all personnel in the social media offices in Turkey or Turkish language units of social media companies, especially those that engage in monitoring. These types of complaints must be investigated more rigorously; accounts that violate these principles need to be closed and the relevant mechanisms or algorithms be implemented to stop these individuals simply opening another account. to promulgate hateful messages.
• The policy applied to expatriate members of the Protestant community suddenly prohibiting their entry to the country in a shocking manner must be lifted. Those affected have not been charged of any crime and are suffering purely because of their religious faith: this situation must cease. When deciding who are appropriate people to allow in our country, the policies pursued must be objective, apply to all people equally and be subject to the rule of law.

 

Respectfully submitted,
Association of Protestant Churches

 

[1] House fellowships refer to groups where the members gather together regularly in homes, and which have no public presence.

[2] It is planned to publish a wider report next year (2022) containing the opinions and experience of the community.

[3]  The name “Alliance” was used prior to 2009. http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[4]  Our society defends freedom of belief. This right includes the freedom not to have a belief.

[5] https://www.hristiyanhaber.net/2020/07/29/200-gundur-kayip/ https://www.hristiyanhaber.net/2020/07/29/hac-kararina-kuran-ayetli-gerekce/

https://www.hristiyanhaber.net/2020/05/09/kilisenin-kapisini-yakmak-istedi/

https://www.hristiyanhaber.net/2020/02/14/mezarda-bile-haca-tahammul-yok/

[6] The Right of Exemption has been applied based on the decision by the Education and Learning Higher Board of the Religious Education General Directorate on July 9, 1990. The decision’s first article reads: “It has been decided that those Turkish citizens of Christian and Jewish persuasion who are receiving education in primary and middle schools outside of minority schools who can document that they are members of those religions are not required to attend Religious, Cultural and Moral Knowledge classes. If they want to participate in those classes a written request is required from their parents.”

 

[7] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

[8] https://siviltoplum.gov.tr/ankara/cok-onemli-duyuru-5253-sayili-dernekler-kanununda-bazi-degisiklikler-yapildi

https://www.siviltoplum.gov.tr/ankara/dernekler-kanunu-ve-yardim-toplama-kanununda-onemli-degisiklikler-yapildi

[9] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

Prepared by

Association of Protestant Churches

05.03.2020

Introduction and Summary

The Turkish Protestant community is made up of over 170 small and large fellowships, the majority of which are found in Istanbul, Ankara and Izmir. 

The Protestant fellowships have established 9 religious foundations, 9 foundation representative branches, 35 church associations and over 43 representative branches tied to those associations. The remaining fellowships have no legal entity status. Approximately 26 of them are house fellowships. Approximately 13 Protestant churches meet in historical church buildings. The rest use public places for worship but they are congregations that do not possess legal status.

The Protestant community did not have the opportunity in 2019 to train its own religious personnel within the Turkish National Education system. In most cases, the Protestant community trains its own religious leaders. A small percentage obtain education at theological schools abroad. Some gain the necessary knowledge and skills for pastoral leadership through seminars given in-country. Because there are not enough local Protestant leaders the spiritual leadership of some churches is provided by foreign pastors (Protestant spiritual leaders). But during 2019 the frequent refusal to allow entry to Turkey, due to various reasons, for foreign clergy created serious problems for those Protestant fellowships which were lead by volunteer foreign clergy.

The Protestant community does not have a hierarchical or centralized structure. Every local church acts independently. However, church pastors began meeting together in the late 80’s for the purpose of unity, solidarity and partnership between the Protestant churches. In the mid 90’s this unity gained structural momentum, so they formed The Alliance of Protestant Churches, also known as TeK (Representative Committee). Due to limitations in the previous legislation relating to associations, TeK continued to experience difficulties in being able to be a representative body before the official government institutions in Turkey. As a result of the change in the Law of Associations, TeK chose to become an association. The Association of Protestant Churches was officially formed on 23.01.2009. The Association of Protestant Churches continues to act as the Turkish Protestant community’s representative and institution for unity. 

Since 2007 the Association/Alliance of Protestant Church has published these monitoring reports which explain the Protestant community’s situation in Turkey. The Association of Protestant Churches attaches great importance to freedom of religion and belief and strives to ensure these freedoms become a reality for everyone, everywhere. The Association desires to prepare and distribute this annual monitoring report, that describes the Protestant community’s situation, in order to serve this purpose and not a political one.

Freedom of religion and belief, as one of the basic rights found in national and international laws, as well as the Universal Declaration of Human Rights, is secured under national and international laws and the constitutional authority in our country. However, from the perspective of the Protestant community some basic problems still continued in 2019. With the aim of contributing to the development of freedom of belief in Turkey, this report has been prepared to present some of the experiences and problems as well as positive developments that have been experienced in 2019 by the Protestant community in the area of religious freedom. The situation in 2019 can be summarized briefly as follows:

• Compared with the previous year, there was a reduction in 2019 in hate crimes committed against Protestant Christians that resulted in physical attacks against the person or against organisations and churches purely due to their beliefs. 

• Although 2019 also saw a significant decrease in public hate speech designed to incite the public to hatred of Protestants and in written or verbal hate attacks on Protestants and Protestant churches purely due to their beliefs, this problem did continue to manifest itself in 2019. 

• Problems continued to be faced with regard to requests to establish a place of worship, to continue using a facility for worship, and to use an existing church building.

• During the Christmas and New Year season, there was some apprehension because of billboards and posters containing hate filled slogans, brochures distributed on the street containing hate language, and negative newspaper articles and television programs, all of which were directed at Christmas and New Year celebrations. 

• The trend for gaining legal status for the Protestant community through establishing associations slowed down in 2019. In its place the trend to form a foundation became on the rise. During 2019 church foundations and associations did not experience pressure and were not prevented from worshipping. 

• There was no movement forward in 2019 in regards to protecting the rights of Christians to train their own religious workers. Many foreign church leaders were deported, were denied entry back into Turkey or faced problems with getting their residence permits renewed. 

Hate Crimes and Speech, Verbal and Physical Attacks

• On 13 February 2019, the sign erected by the İstanbul Cankurtaran Church Association was dismantled by the Üsküdar Municipality without the knowledge of the Church authorities, on the grounds of it being large, attracting notice and making those who passed by on the street uncomfortable to see it.
• On 14 July 2019 in the Gebze county of İzmit province, two people broke a crucifix necklace that was being worn by a young Christian, and after swearing and throwing insults and slaps the perpetrators ran off.
• On 19 July 2019, the Malatya Regional Administrative Court rules that the Malatya Governor and the Ministry of the Interior were not at fault in the 18 Aprial 2007 murder of 3 Protestant Christians as a result of their faith and so ruled that the compensation paid to the victims’ families should be repaid along with interest. This decision has been appealed. The legal process is continuing.
• On 6 September 2019, in the Akçaabat country of Trabzon province, the frontage of several buildings that had been built for tourists were officially demolished as a result of complaints that their design resembled a cross. It is extremely sad that architectural design that is completely unrelated to Christianity is not tolerated simply because of a vague resemblance.
• On 18 September 2019, a person who visited the Antalya Saint Paul Cultural Centre/Church made threats and verbal insults to the church members. The incident was reported to the authorities and the individual was apprehended, but he was released by the prosecutors since he denied these actions and the CCTV footage did not contain audio recordings. 
• On 11 October 2019, a stand in front of the Malatya Church that contained New Testaments and other Christian books was overturned by youths, and the New Testaments and books were thrown in the trash. In addition they left a threatening note saying that such publications should be removed otherwise these books would be regularly burned. The perpetrators were caught as a result of security cameras, but released as they were under 18 years of age. The church withdrew its legal complaint when the youths and their families apologised.
• On 19 November 2019,  in Diyarbakır, South Korean citizen and Protestant Christian Jinwook Kim lost his life after a knife attack.Jinwook Kim was a volunteer in the church, had lived in Diyarbakır for 6 months and had a pregnant wife. His death resulted in great sadness and concern. The murder suspect – a 16 year old youth – surrendered to the police and stated that he had carried out the attack with the aim of robbery while he was under the influence of drugs. The court case concerning the crime is still ongoing. The Protestant community has requested that all aspects of the murder be investigated so as to avoid any lingering doubts about the event.
• During the 2019 Christmas and New Year season, various anti-Christmas and anti-New Year campaigns were carried out throughout the country. Antagonistic posters were hung on the streets, brochures were distributed, social media campaigns were conducted, and news was published in newspapers and on social media; the participation in these campaigns by various public institutions created an intense atmosphere of hate. In particular, there was a significant increase in abusive and insulting comments from users of social media and newspaper websites towards Christianity and Christians. These campaigns created apprehension during the various Christmas celebrations. The increase of such hate campaigns aimed at inciting hatred has caused deep disappointment within the Protestant Community.
• In 2019, it was observed that members of the Protestant community became more reluctant to complain to the security forces or report incidents due to hate-speech and perpetrators going unpunished, to being unable to get a satisfactory result from investigations by authorities, and due to the perpetrators usually remaining unidentified.

Problems Related to Places of Worship

Problems with regard to establishing a place of worship or continuing to use an established place of worship, an important part of freedom of religion and belief, continued in 2019 for the Protestant community..

Because the number of historic church buildings available for use by the Protestant community is so limited, Protestant communities try to overcome the problem of finding a place to worship by establishing an association or gaining representative status with an existing association or religious foundation and then renting or purchasing a property such as a shop or depot that has not traditionally been used for worship.. However in this case requests by the churches to redesignate these properties as places of worship are rejected by municipalities or not even tabled as an agenda item for the municipal council to discuss. As a result, meeting places are not recognized as a place of worship. Therefore, they cannot benefit from the advantages given to an officially recognized place of worship. When they introduce themselves to the authorities as a church they receive warnings that they are not legal and may be closed down. 

A breakdown of the properties used as places of worship by the Protestant community at the end of 2019 is as follows:

• 16 fellowships worship in their own (registered either in an individual or corporate name) detached/independent building.
• 33 fellowships worship in their own building (registered either in an individual or corporate name) which is attached to other property.
• 13 fellowships worship in a historic church building.
• 84 fellowships worship in rented property.
• 26 fellowships worship in a home or an office.

• On 21 March 2019 in Bolu, a house church used by Iranian refugees was sealed off by the Bolu Governorate
• The legal problems experienced by the Diyarbakir Protestant Church continued in 2019. Summary: along with other churches within the Diyarbakir Sur district, and 6300 other parcels of land were declared national property by a Cabinet decision announced in the Official Newspaper on March 25, 2016. Legal proceedings against this decision have begun. The problem concerning the current church building has been solved. But the  concern over the building owned by Diyarbakir Protestant Church next to the main church building along with 3 parcels of land that the church uses for a garden continues as does the legal proceedings associated with them. On February 15, 2017, the 6. Section of the Department of the State Council decided to block the implementation of the decision to nationalize church buildings. The petition to overturn the decision to nationalize the church’s annex and garden was rejected however. This decision created great frustration. The Diyarbakir Protestant community is still using their church building and worship continues there. But the failure to resolve the problems related to their adjacent property gives rise to fears that they could lose their main church building. Verbal assurances given to the church leaders by local authorities that they will not touch these parcels of land and it will not be a problem have eased the fears of the fellowship.

For the growing Protestant community, issues relating to the provision of places of worship continued to be a serious problem during 2019.

The Right to Propagate Religion

The Antalya Bible Church’s official request dated 17.12.2019 to open a stand in a public area for Christmas was rejected in 2019, despite them having opened a stand many times in the same area. Over the last 3 years the authorities refused permission, giving security/terrorism as a reason. However this year the reason given for refusal was an over-concentration of tourists in the area.

Problems Faced in Education and Compulsory Religious Knowledge Classes

During 2019 there has been no reported case of any negative incident with regard to Religious Culture and Moral Knowledge classes (RCMK) and the right of exemption from this class. 

The Right of Exemption has been applied based on the decision by the Education and Learning Higher Board of the Religious Education General Directorate on July 9, 1990. The decision’s first article reads: “It has been decided that those Turkish citizens of Christian and Jewish persuasion who are receiving education in primary and middle schools outside of minority schools who can document that they are members of those religions are not required to attend Religious, Cultural and Moral Knowledge classes. If they want to participate in those classes a written request is required from their parents.”  Although the mandatory Religious Culture and Moral Knowledge classes have been declared by local courts and the European Court of Human Rights (ECHR) as being in infringement of religious freedom and the principles of a secular and scientific education and that they should no longer be mandatory, this practice continues.

Despite propagation of the faith being a constitutional right, having not been listed as a crime in the national laws and being protected by national and international legislation, “Missionary Activity” continues to be a heading under the section related to National Threats in the 8th Grade Elementary School textbook entitled ‘Revolutionary History and Kemalism’. This teaching continues to be referenced in supplementary textbooks and tests related to this subject.

The Problem of Being Unable to Train Religious Leaders, and Problems Faced by Foreign Protestants

In 2019, the laws in Turkey continued not to allow the training of religious leaders and the opening of religious training schools to teach religious communities in any way. Yet the right to train and develop religious leaders is a foundation stone of the freedom of religion and faith. The Protestant community presently solves this issue by providing apprentice training, giving seminars within Turkey, sending students abroad or using the support of foreign clergy.

In 2019, there were frequent cases in which foreign clergy and church members were deported, denied entry into Turkey, refused residence permits, or denied entry visas, and many fellowships were left in very difficult situations as a resılt. Furthermore, foreign members of Protestant fellowships experience anxiety that they too could be deported from Turkey.

There had been many cases of this sort for a number of years, but we have only been keeping accurate statistics from January 2019.

During 2019 at least 35 foreign Protestants were barred from entering Turkey. Among these were 17 Americans, 6 British, 3 Germans, 3 Koreans, 2 İranians, 1 Spaniard, 1 Finn, 1 Mexican and 1 Brazilian. When the family members of these people are counted, more than 100 people have been affected by these bans.

These people have been resident in our country for many years, live here with their families, many have made investments in our country and sent their children to school, and all of them have no criminal record at all. This situation represents a major humanitarian problem.  These entry bans, imposed with no forewarnings, destroy the unity of the family and create chaos for all members of the individual’s family.

Nearly all of these individuals received an N82 code (which links entry to Turkey to a prior approval process). In their legal defence, the authorities who approved these codes state that N82 is not an entry ban, it is simply a requirement to obtain prior approval. However, in practice, all of those who have fallen victim to this situation and applied for a visa have had these applications rejected. Although N82 isn’t an entry ban de jure it is a de facto entry ban in Turkey.

In court cases opened to challenge this situation, the authorities have claimed that these people are pursuing activities to the detriment of Turkey, have taken part in missionary activities and that some of them had attended the annual Family Conference which we have held for twenty years. The Family Conference is attended by local and foreign leaders of churches in Turkey, along with their families, and it is held on the same dates each year in a transparent manner in a major hotel, and the conference has no secret agenda whatsoever. The subjects discussed are general topics that are of interest to all churches. The aim of the conference is to build unity and to increase fellowship.

We are deeply saddened at these attempts to allege that our church union is committing any crime and attending such a conference is a felony, and the resulting shocking disruption to the lives of many church leaders.

Legal Entity / Right to Organize 

The lack of Legal Entity is a problem for all religious groups, but in particular minority groups, in Turkey. This problem continues in 2019, despite some positive developments. The Protestant community has mostly tried to solve this issue by establishing associations or becoming a representative of an already existing association. As of 2019, members of the Protestant community have established 9 religious foundations, 9 foundation representative branches, 35 church associations and over 43 representative branches connected to these associations. The remaining fellowships do not possess legal entity. This trend towards gaining legal entity continues. However, associations and foundations  are not accepted as a “church” or a “place of worship.” The problem of a religious congregation becoming a legal entity has not been completely solved. The present legal path does not allow for a congregation to obtain a legal identity as a “religious congregation.” In addition, for small churches, the present “association formation” path appears complex and hard to implement. Small congregations continue to lack the means to become an association and a legal entity. They try to resolve this problem through becoming a representative branch of an existing church association or religious foundation. 

In 2019 3 Protestant churches formed religious foundations. This has started a trend toward forming foundations. It is noted that the granting of permission for the formation of a foundation is a positive development to solve the problem of legal entity.

Obligatory Declaration of Faith

The new identity cards that began to be distributed in 2017 do not have a section for religious affiliation but instead contain this information on a chip; this is regarded as a very positive step to minimize the risk of discrimination. However, we would like to see the complete removal of the religion section from official documents, being replaced instead by an individual’s verbal declaration. 

The requirement to declare one’s faith in order to be exempt from Religious Culture and Moral Knowledge classes, or even to prove this faith, continues to be a violation of human rights. Decisions taken by the Constitutional Court and local courts need to be implemented for this problem to be solved.

Discrimination

In the Kuşadası county of Aydın province, a Christian teacher was removed from their post because their faith was reported in the media and news outlets claimed that the teacher had been involved in missionary activities. Despite a petition signed by the students and colleagues of this teacher declaring that nothing of this sort had occurred, an official investigation was carried out into the teacher and they were removed from their post. The necessary legal action to protest this discriminatory treatment has commenced.

Although there was no negative allegation, situation or report about them, two Protestant Christians who worked as civil servants had their employment terminated – one from the State Theatre in Ankara, and the other from the State Opera and Ballet in Antalya. The necessary legal action to protest this has started, but there has been no progress on the cases so far.

Social Media, Media and Hate Speech

In 2019, as a large increase was seen in individual hate speech directed towards churches and their members, there was a reduction in the organised campaigns of hate speech in social and traditional media, in particular in relation to the Pastor Andrew Brunson case. 

There has been a continuation of sharing of expressions which overstep the bounds of freedom of speech and constitute hate speech, expletives, insults and threats in individual social media accounts and in comments on news reports about Christians and Christianity. Social media messages that contain hate speech are mainly assessed by the managers of Twitter and Facebook platforms under the heading of “freedom of speech”. Those whose accounts are closed open new accounts and continue to post messages containing an increased level of hatred.

Following the murder of JinWook Kim in Diyarbakır there was an increase in such postings due to the public perception of missionaries, but the corresponding increase in postings protesting against these is a source of hope.

Nefret söylemi içerikli yazılar özellikle yerel gazetelerin köşe yazarları tarafından kaleme alınmıştır. Ulusal basında yazı yazan köşe yazarlarının, birkaç gazete haricinde, nefret söylemine karşı bilinçlendiği gözlenmektedir.

Many newspaper columnists have published articles containing hate speech, notably in local newspapers. It has been observed that, with a few exceptions, columnists for national newspapers have become more conscious of the issue of hate-crime.

Dialogue

In 2019, the Protestant community or church representatives were not invited to meetings of religious groups organized by the government or by official organizations. This shows that the tendency to discount or ignore the presence of the Protestant Community of Turkey continues and demonstrated the importance of gaining a religious legal identity. 

During 2019, the best dialogue churches had was with the Police and Security forces. The Protestant community was able to continue to worship and celebrate religious holidays  without incident as a result of dialogue between the police and churches relating to security issues, carrying out security precautions in a way that did not disturb or abuse members and increasing security precautions. In particular in the wake of the murder of nearly 50 muslims in a terrorist attack on a mosque in New Zealand on 15 March 201, security precautions were raised to the highest level for a long period of time.

The Protestant community continues to attach great importance to the development of relationships with public institutions, especially the government, the Parliament and municipalities.

Recommendations

• Government or public institution dialogue with the Protestant community on issues that involve us would go a long way toward overcoming prejudice and solving problems. Experience in this area shows that when the channels of communication are open, many problems are quickly solved. 

• It is saddening that hate crimes and intolerance against Christians continued to increase in 2019. In particular reported crimes going unpunished creates serious concern and insecurity. An important step to solve the problem would be to revise existing laws so they are no longer ambiguous and to clearly define hate speech and hate crimes in legislation, while public broadcasting to raise awareness of the issue and educate the public concerning hate speech and hate crimes would create a paradigm shift in the education and cultural sensitivities of the public.

• The issue of establishing places of worship for the Protestant communities which do not owna historic church building has been a problem for years and has not been solved. This is considered a basic right of religious expression. There need to be immediate steps taken by local and central authorities on this issue. Christians need to have the opportunity to open small places of worship (chapels) made available to them, similar to the masjid concept. Municipalities, the Ministry of Culture and other government institutions that own church buildings but use them for other purposes should at the very least allow church congregations to use the buildings for Sunday or holiday worship services. Publication of a directive by a government department would be sufficient to achieve this. We call on the relevant government department to take action to achieve this.

• In light of the problems some church associations have experienced, rights to worship and propagate religion, in particular, need to be made more secure. 

• Within the framework of human rights education, relevant public officials should be instructed in freedom of religion and conscience issues. 

• In light of the risk of stigmatization and social pressure faced by Christian families and students, the Ministry of Education is expected to proactively inform schools regarding non-Muslims’ rights in schools and classrooms, as well as the issue of exemption from religion classes without waiting for the families to complain. A culture of living together and showing respect for faiths needs to be developed beyond wishful thoughts, with further steps taken and inspection of its application. 

• Exemption from Religious Culture and Moral Knowledge lessons should be based on an individual’s self-declaration.

• Central and local government officials, especially through the Ministry of Education, need to actively place on the agenda and encourage the idea of a shared culture where understanding is shown to people of other religions and recognition that these people are citizens of the Republic of Turkey who possess the same rights. 

• Within the framework of freedom of expression and press, there needs to be an effective and rapid oversight mechanism established with regard to the intolerance which occurs in the media and which can deal with visual and written publications which use hate speech, inciteful rhetoric and prejudice. Justice offices need to instigate official actions against hate crimes and speech without needing an official complaint to be filed.

• There is a need for more action to be taken by journalistic and other civil society organisations to raise awareness among members of the local media (whether journalists, correspondents or columnists) of the problem of hate speech, and to require formal education to create a sensitivity towards this issue.

• Education to raise awareness of the problem of hate speech needs to be given to all personnel who audit the offices in Turkey or Turkish units of social media companies, these types of complaints must be investigated more rigorously,  accounts that violate these principles need to be closed and the relevant mechanisms or algorithms be implemented to stop these individuals simply opening another account. to promulgate their hateful messages.

• The policy that was suddenly applied with shock tactics introducing entry bans to Turkey for foreign members of the Protestant Community must be lifted. Those affected have been informed of no charge of any crime and are suffering purely because of their religious faith: this situation must cease. When deciding who are appropriate people to allow in our country, the policies pursued must be objective, apply to all people equally and be subject to the rule of law.

With our respect and regards,

Association of Protestant Churches

Hazırlayan

Protestan Kiliseler Derneği

05.03.2020

Arka Plan, Giriş ve Özet

Türkiye Protestan Hristiyan toplumu, büyük çoğunluğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üzere, irili ufaklı yaklaşık 170’den fazla kilise/topluluktan oluşmaktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 9 vakıf, 9 vakıf temsilciliği, 35 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 43 temsilcilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların 26 tanesi ev topluluğudur. 13 Protestan kilisesi, tarihi kilise binalarında toplanmaktadır. Geri kalan topluluklar ise kendilerine ait veya kiralık kamusal bir mekânı kullanan, ancak tüzel kişiliği olmayan topluluklardır.

Protestan toplumu, Türk Milli Eğitim sistemi içerisinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına 2019 yılı içerisinde de sahip olamamıştır. Protestan toplumu, din adamlarının büyük çoğunluğunu kendi içerisinde yetiştirmekte, küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okullarında eğitim almakta, bir kısmı da yurt içinde düzenlenen seminerler aracılığı ile topluluk önderliği için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. İhtiyacı karşılayacak kadar yerli Protestan din adamı olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler (Protestan ruhani önder) yapmaktadır. Ancak 2019 yılında yabancı uyruklu dini önderlerin çok yoğun şekilde çeşitli nedenlerle Türkiye’ye girişine izin verilmemesi, yabancı din insanlarının gönüllü ruhsal önderlik yaptığı bazı Protestan topluluklarında ciddi sorunlara yol açmıştır.

Protestan Kiliseleri, hiyerarşik ve merkezi bir yapıya sahip değildir. Her kilise kendi içinde bağımsız olarak hareket etmektedir. Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve ortak hareket etme amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kiliseler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurulmuştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

Protestan Kiliseler Derneği/Birliği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının politik amaçlara değil, bu amaca hizmet etmesini amaçlanmaktadır. 

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslararası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2019 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2019 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bu rapor hazırlanmıştır. 2019 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak fiziksel saldırıyı içeren nefret suçlarında 2019 yılında da önceki yıllara göre azalma görülmüştür. 
• Protestan Hristiyanlara yönelik kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak bu nefretini sözlü veya yazılı olarak belirten, kamuoyunda nefretin oluşması için kışkırtan nefret söylemlerinde 2019 yılında önceki yıla göre ciddi bir azalma görülmesine rağmen 2019 yılında da devam etmiştir. 

• Hristiyan ibadetine mahsus ibadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir. 

• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmasına yönelik nefret söylemleri içeren billboard reklamları, afişler, sokaklarda dağıtılan nefret söylemli broşürler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmaktadır.

• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2019 yılında duraksamıştır. Dernek yerine vakıflaşma eğilimi güçlenmiştir. 2019 yılında kilise dernek ve vakıflarına yönelik baskı, ibadetin engellenmesi durumu yaşanmamıştır. 

• 2019 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Yoğun şekilde yabancı uyruklu kilise önderleri sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izni verilmemiş ve veya oturum izni yenilememe sorunları ile karşılaşılmıştır. 

Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 13 Şubat 2019 tarihinde İstanbul Cankurtaran Kilisesi Derneği tabelası büyük, dikkat çekici ve yoldan geçenlerin rahatsız olması nedeni ile Üsküdar Belediyesi ekiplerince gece yarısı Kilise yetkilileri bilgisi dışında indirilmiştir.
• 14 Temmuz 2019 tarihinde İzmit ili Gebze ilçesinde iki kişi bir Hristiyan gencin boynundaki Haç şekilli kolyeyi kopartmış, küfür, hakaret ederek ve tokat atarak kaçmışlardır. 
• 19 Temmuz 2019 tarihinde Malatya Bölge idare Mahkemesi, 18 Nisan 2007 tarihinde inançlarından dolayı öldürülen 3 Protestan Hristiyanın öldürülmesinde Malatya valiliği ve İç İşleri Bakanlığı’nı kusursuz bulup mağdur ailelere ödenen tazminatın faiziyle birlikte geri alınmasına hükmetti. Karara itiraz edildi. Hukuki süreç devam etmektedir.
• 06 Eylül 2019 tarihinde Trabzon ili Akçaabat ilçesinde turistler için inşaa edilen birkaç evin ön görüntüsü Haç sembolüne benzediği için gelen tepkiler üzerine binaların ön cephesi yıkılmıştır. Hristiyanlarla ilgisi olmayan mimari bir yapıda olan bir sembol benzerliğine bile hoşgörünün olmaması büyük üzüntü yaratmıştır.
• 18 Eylül 2019 tarihinde Antalya Aziz Pavlus Kültür Merkezi/Kilisesi’ne gelen bir kişi kilise üyelerine hakaret ve tehditte bulundu. Olayın emniyet güçlerine bildirilmesi üzerine şahıs yakalanmış ancak yaptığını inkar etmesi ve kamera kayıtlarında ses bulunmaması nedeni ile savcılıkça serbest bırakılmıştır.
• 11 Ekim 2019 tarihinde, Malatya’da Kilisenin önünde duran içinde İncil ve Hristiyanlık içerikli kitapların bulunduğu stand gençler tarafından dağıtılıp, İncil ve diğer kitaplar çöpe atılmıştır. Ayrıca bu tarz yayınların kaldırılması, aksi halde sürekli bu kitapları yakacaklarını belirten tehdit yazısı koymuşlardır. Failler kamera kayıtları sayesinde yakalanmış 18 yaşından küçük oldukları için serbest bırakılmıştır. Gençlerin ve ailelerinin özür dilemesi ile Kilise şikayetini geri çekmiştir.
• 19 Kasım 2019 tarihinde Diyarbakır’da Güney Kore vatandaşı Protestan Hristiyan Jinwook Kim bıçaklı bir saldırı sonrası hayatını kaybetmiştir. Kilisede gönüllü hizmet eden Jinwook Kim 6 aydır Diyarbakır’da yaşamaktaydı ve eşi hamileydi. Ölümü büyük bir üzüntü ve endişe yaratmıştır. Cinayet zanlısı 16 yaşındaki genç polise teslim olmuş, uyuşturucu etkisinde ve gasp amaçlı saldırıyı düzenlediğini ifade etmiştir. Cinayet ile ilgili dava devam etmektedir. Protestan toplumu kuşku yaratmayacak şekilde cinayetin tüm yönleri ile açığa çıkartılmasını talep etmektedir.
• 2019 yılında da Noel (Doğuş) Bayramı ve yılbaşı döneminde, ülke genelinde Noel ve yılbaşı kutlama karşıtı kampanyalar yapılmıştır. Sokaklarda Noel ve yılbaşı karşıtı afişler asılması, broşürler dağıtılması, sosyal medya paylaşımları yapılması ve gazetelerde, internet sitelerinde haberler yapılması bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bu kampanyalara katılması, yoğun bir nefret iklimine yol açmış, özellikle sosyal medya ve haber sitelerindeki kullanıcı yorumlarında Hristiyanlığa ve Hristiyanlara yönelik küfür ve hakaretlerde yoğun bir artış yaşanmıştır. Bu kampanyalar kutlamalar sırasında tedirginlik yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Bu tarz kışkırtıcı ve nefret yüklü, nefret ortamını arttıran kampanyalar Protestan toplumunda derin bir endişe ve hayal kırıklığı yaratmaktadır.
• 2019 yılında da Protestan toplumu üyelerinde, nefret söylemi ve suçlarında faillerin cezasız kalması, soruşturmalardan sonuç alınmaması, çoğu zaman faillerin tespit edilememesi nedeniyle şikâyet veya rapor etme isteğinin azaldığı gözlenmektedir.

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma ve var olan ibadet yerlerinin devam ettirilmesi konusunda sorunlar, 2019 yılında da Protestan toplumu için devam etmiştir.

Protestan toplumunun kullanımında tarihi kilise mekanları çok sınırlı sayıda olması nedeni ile, Protestan toplumunun çok büyük kısmı ibadet yeri sorununu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak klasik kilise yapısında olmayan, dükkan, depo vb. yerler kiralayarak/satın alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar kiliseler tarafından yapılan imar planı değişikliği talepleri belediyeler tarafından kabul edilmemekte, belediye meclislerinin gündemine dahi alınmamaktadır. Bu nedenle fiilen ibadethane olarak kullanılan mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamaktadır. Bunun sonucunda da ibadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajlar kullanılamamaktadır. Kamuya kilise olarak tanıtılmaları durumunda, yasal olmadıkları ve kapatılması konusunda uyarı almaktadırlar. 

2019 yılı sonu itibari ile Protestan toplumunun ibadet yeri kullanım durumu şöyledir:

• Kendilerine ait (şahıs veya tüzel kişilik) müstakil/bağımsız bina da ibadet eden topluluk sayısı 16’dır.
• Kendilerine ait (şahıs veya tüzel kişilik) müstakil/bağımsız olmayan bina da ibadet eden topluluk sayısı 33’tür.
• Geleneksel tarihi kilise binasında ibadet eden topluluk sayısı 13’tür.
• Kiralık bir mekanda ibadet eden topluluk sayısı 84’tür.
• Ev veya ofislerinde ibadet eden topluluk sayısı 26’dır.

• 21 Mart’ta Bolu’da yaşayan İranlı mültecilerin kullandığı ev kilisesi Bolu Valiliği tarafından mühürlenmiştir. 
• 2019 yılında da Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin hukuki sorunları devam etmiştir. Özet: Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan diğer kiliseler ve başka 6300 parsel ile birlikte 25 Mart 2016’da Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırılmıştır. Bu karara karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Mevcut kilise binası ile ilgili sorun çözülmüştür. Ancak Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin daha sonradan edindiği binaya bitişik ve bahçe olarak kullanılan 3 parsel ile ilgili endişeler ve hukuki süreç devam etmektedir. 15 Şubat 2017 tarihinde Danıştay 6. Dairesi kilise binasının kamulaştırılması ile ilgili yürütmenin durdurulması kararını vermiştir. Kilisenin müştemilatını ve bahçesini oluşturan 3 parselin yürütmesinin durdurulması talebini reddetmiştir. Bu karar büyük hayal kırıklığına yol açmıştır. Diyarbakır Protestan toplumu kilise binasının kullanımına ve ibadete devam etmektedir. Ancak mülkiyet sorununun çözüme kavuşmaması kilisenin kaybedilmesi endişelerine neden olmaktadır. Yerel idarenin söz konusu parsellere dokunulmayacağı ve sorun teşkil etmeyeceğine dair kilise yönetimine sözlü beyanları topluluğu rahatlatmıştır.

Büyümeye devam eden Protestan toplumu için ibadet yeri sorunu 2019 yılında da ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. 

Dini Yayma Hakkı

Antalya İncil Kilisesi 17.12.2019 tarihli dilekçesi ile daha önce defalarca kullandıkları halka açık bir mekanda Noel Bayramı için stand açma isteği 2019 yılında da reddedildi. Son 3 yıldır güvenlik/terör gerekçesiyle verilmeyen izin bu yıl turist yoğunluğu gerekçe gösterilerek verilmemiştir.

Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi 

2019 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili tarafımıza herhangi bir olumsuz durum bildirilmemiştir. 

Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır. Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi’nin inanç özgürlüğü, laiklik ve bilimsel eğitime aykırı olduğu yerel mahkemeler ve AHİM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) kararları ile belirlenmesine ve dersin zorunluluğunun kaldırılması gerektiği belirtilmesine rağmen uygulanmaya devam etmektedir.

İlköğretim 8. Sınıf  İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının, Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı, başta Anayasal bir hak olmak üzere, ceza kanununda herhangi bir suç olarak nitelendirilmemesine ve inanç yayma hakkının ulusal ve uluslararası yasalar ile koruma altında olmasına rağmen, inanç yayma hakkı ulusal tehdit olarak yer almaya devam etmektedir. Bu ders ile bağlantılı yardımcı kitaplarda ve kazanım testlerinde de açıkça konu işlenmeye devam etmektedir.

Din Görevlisi Yetiştirememe ve Yabancı Uyruklu Protestanların Sorunu

2019 yılında da Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışına öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din adamlarının ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaya devam etmektedir.

2019 yılında yabancı uyruklu din adamlarına ve topluluk üyelerine karşı sınır dışı edilme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni veya vize vermeme vakaları çok yoğun şekilde yaşanmış, birçok topluluk çok zor durumda kalmıştır. Ayrıca yabancı uyruklu Protestan toplumu üyeleri her an Türkiye’den gönderilme endişesi yaşamaktadır.

Uzun yıllardır aralıklarla bu tarz vakalar yaşanmaktaydı ancak 2019 ocak ayından itibaren tarafımızca sağlıklı kayıt tutulmaya başlanmıştır. 

2019 yılında 17 Amerika, 6 İngiltere, 3 Almanya, 3 Kore, 2 İran, 1 İspanya, 1 Finlandiya,1 Meksika ve 1 Brezilya vatandaşı olmak üzere en az 35 yabancı uyruklu Protestan Türkiye’ye girememiştir. Aile üyeleri ile birlikte bu sayı 100’ün üzerindedir. 

Bu kişiler uzun yıllardır ülkemizde yerleşik, aileleri ile yaşayan, büyük çoğunluğunun ülkemizde yatırımları olan ve çocukları okula giden, tamamının herhangi bir suç kaydı bulunmayan insanlardır. Bu durum büyük bir insani sorun da ortaya çıkarmıştır. Aileden birine verilen ön habersiz bu giriş yasağı aile birliğini bozmuş, tüm aile fertlerini büyük bir kaos ile başbaşa bırakmıştır.

Bu insanların tamamına yakını N82 (Türkiye’ye girişi ön izne bağlı) kodu almıştır. Yasağı koyan idare, mahkemeye sundukları savunmalarında N82’nin bir giriş yasağı olmadığını, sadece ön izin olduğunu belirtmektedir. Ancak pratikte bu duruma maruz kalıp da vize başvurusunda bulunan insanların tamamının başvurusu reddedilmiştir. N82 hukuken giriş yasağı olmamakla birlikte pratikte Türkiye’ye giriş yasağı olarak uygulanmaktadır.

Duruma karşı açılan davalarda bu kişilerin Türkiye aleyhine faaliyet yürüttüğü, misyonerlik yaptığı ve bazılarının tarafımızca organize edilen yirmi yıldır, her yıl düzenlenen Aile Konferansına katılmaları gerekçe gösterilmiştir. Aile Konferansı, Türkiye’de bulunan yerli ve yabancı kilise önderlerinin aileleri ile birlikte katıldıkları, hiçbir gizli gündem maddesi olmayan, tamamen şeffaf merkezi otellerde her yıl aynı tarihlerde yapılmaktadır. Konuşulan konular kiliseyi ilgilendiren genel konulardır. Amaç birliği güçlendirmek ve paydaşlığı artırmaktır.

Kilise birliğimizin suç işliyormuş gibi gösterilmesi ve bu toplantılara katılmanın suç olmamasına rağmen, toplantıya katılımın gerekçe gösterilerek katılan yabancıların hayatlarının alt üst edilmesi bizi derinden üzmüştür. 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’de özellikle azınlık grupların olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. 2019 yılında bu konuda olumlu gelişmeler olmakla birlikte sorun devam etmektedir. Protestan toplumu ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaya devam etmektedir. 2019 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 9 vakıf, 9 vakıf temsilciliği, 35 kilise derneği ve bunlara bağlı 43 temsilcilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların herhangi bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Tüzel kişilik kazanma eğilimi devam etmektedir. Ancak dernekler ve vakıflar ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır. Mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Bu sorun daha çok var olan bir kilise derneğinin veya vakfın temsilciliğini alarak çözülmeye çalışılmaktadır.

2019 yılında 3 Protestan kilisesi vakıflaşmıştır. Bu durum kiliselerde vakıflaşma eğilimi başlatmıştır. Vakıfların kurulmasına izin verilmesi tüzel kişilik sorununda çok olumlu bir gelişme olarak not edilmiştir.

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2017 yılında dağıtılmaya başlanan yeni kimliklerde, din hanesinin kimliğin görünen bölümünde değil de çip içinde olması bu riski azaltacağından çok olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması talep edilmektedir. 

Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinden muafiyet için kişinin inancını açıklamak, hatta ispat etmek zorunda kalması hak ihlali olarak devam etmektedir. Bu konunun çözülmesi için AHİM ve yerel mahkeme kararlarının uygulanması gerekmektedir.

Ayrımcılık

Aydın Kuşadası ilçesinde bir Hristiyan öğretmen inancının medyaya yansıması ve aleyhinde misyonerlik yapıyor iddiası ile haber çıkması nedeni ile açığa alındı. Öğrencilerin ve öğretmen arkadaşlarının imza toplayıp böyle bir şey olmadığını belirtmelerine rağmen hakkında idari soruşturma açıldı, görevinden uzaklaştırıldı. Gerekli hukuki girişimlerde bulunuldu.

Ankara’da Devlet Tiyatrolarında ve Antalya’da Devlet Opera ve Balesinde sözleşmeli memur olarak çalışan iki Protestan Hristiyan haklarında herhangi bir olumsuz durum, rapor vs. yokken aynı dönemde işlerine son verilmiştir. Gerekli hukuki adımlar atılmıştır. Ancak henüz bir gelişme söz konusu değildir.

Sosyal Medya,Basın ve Nefret Söylemi

2019 yılında kiliseler ve üyelerine karşı nefret söyleminde bireysel anlamda artış meydana gelirken önceki yıl özellikle Pastör Andrew Brunson davası üzerinden sosyal medya ve geleneksel medya üzerinden organize edilen nefret söylemi kampanyalarında azalma meydana gelmiştir. 

Özellikle ifade özgürlüğü kapsamının sınırlarını aşan bireysel sosyal medya paylaşımları ve Hristiyanlık ve/veya Hristiyanlarla ilgili haber ve paylaşımların altına yazılan yorumlarda nefret söylemi kapsamındaki ifadelerin yanı sıra küfür, hakaret ve aşağılamalar devam etmiştir. Nefret söylemi içeren sosyal medya iletileri Twitter ve Facebook yönetimi tarafından çoğu zaman “ifade özgürlüğü” kapsamında değerlendirilmiştir. Kapatılan hesapların sahipleri ise yeni hesaplar açarak nefret dozu daha da yüksek mesajlar atmaya devam etmiştir.

Diyarbakır’da öldürülen JinWook Kim cinayeti sonrasında kamuoyunda oluşturulan misyonerlik algısı çerçevesinde bu yöndeki paylaşımlarda artış görülmüş fakat bu paylaşımlara diğer sosyal medya kullanıcılarının tepki içeren paylaşımlarının da artması umut yaratmıştır. 

Nefret söylemi içerikli yazılar özellikle yerel gazetelerin köşe yazarları tarafından kaleme alınmıştır. Ulusal basında yazı yazan köşe yazarlarının, birkaç gazete haricinde, nefret söylemine karşı bilinçlendiği gözlenmektedir.

Diyalog

2019 yılında da Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Bu da var olan Türk Protestan Toplumu’nun yok sayılma, görmezden gelme eğiliminin devam ettiğini göstermekte ve dini tüzel kişilik ihtiyacının önemini ortaya koymaktadır.

2019 yılında da kiliseler en iyi iletişimi Emniyet güçleri ile gerçekleştirmiştir. Emniyet güçlerinin güvenlik konularında kiliselerle diyalog halinde olması, güvenlik önlemlerinin topluluğu rahatsız edecek veya taciz edecek şekilde uygulanmaması ve güven artırıcı önlemler neticesinde Protestan toplumu ibadet ve kutlamalarına sorunsuz devam edebilmiştir. Özellikle 15 Mart 2019 tarihinde Yeni Zelanda’da bir camide inançlarından dolayı yaklaşık 50 Müslümanın terör saldırısında katledilmesinden sonra güvenlik önlemleri üst düzeye çıkartılmış ve uzun süre uygulanmıştır.

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

Tavsiyeler 

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret söylemlerinin 2018 yılında artarak devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda cezasızlık ciddi bir endişe ve güvensizlik kaynağıdır. Var olan yasaların yoruma açık olmayacak şekilde güncellenmesi ve nefret söylemi ve nefret suçları ile ilgili yine yoruma açık olmayacak şekilde net ifadeler içeren yasal düzenleme yapılması sorunun çözümü için önemli bir adım olacak, nefret söylemi ve nefret suçu ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirici, farkındalığı artırıcı KAMU SPOTLARI hazırlanarak yayınlanmak ise halkın eğitiminde ve kültür düzeyinde paradigma değişikliğinin önünü açacaktır. 

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulmamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri (şapel) kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır. Bu konuda ilgili bakanlıkların genelge yayınlaması yeterli olacaktır. İlgili bakanlıkları bu yönde adım atmaya çağırıyoruz.

• Kilise derneklerinin yaşadığı sorunlar göz önüne alınarak, özellikle dini yayma ve ibadet konusunda haklarının güvence altına alınması gerekmektedir. 

• İnsan hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir. 

• Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden Muafiyet Hakkı için kişinin beyanı esas alınmalıdır.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir. 

• İfade ve basın özgürlüğüne saygı çerçevesinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe, nefret söylemine, kışkırtmaya ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır. 

• Yerel medya mensuplarının (muhabir ve köşe yazarlarının) nefret söylemi konusunda bilinçlendirilmesi, farkındalık oluşturulması için eğitimlere tâbi tutulması için gerek basın meslek kuruluşlarının gerekse diğer sivil toplum örgütlerinin çalışma yapması gerekmektedir.

• Sosyal Medya şirketlerinin Türkiye ofislerinde veya Türkçe bölümlerinde özellikle denetleme biriminde görevli personele nefret söylemi konusunda bilinçlendirme eğitimi verilmeli ve bu yöndeki şikayetlerin daha sıkı bir şekilde denetlenmesi, bu paylaşımların yapıldığı hesapların kapatılmasının yanı sıra aynı kişilerin yeni hesap açarak daha da nefret dolu paylaşım yapılmasının önüne geçilecek mekanizma veya algoritmalar oluşturulmalıdır.

• Yabancı uyruklu Protestan Toplumu üyelerinin büyük bir şok ile ani şekilde ülkemize sokulmama uygulanması kaldırılmalıdır. Herhangi bir suç delili olmadan, sadece dini inançlarından dolayı insanların maruz kaldığı bu durum sonlandırılmalıdır. Ülkemize kalması uygun görülmeyen kişilerin objektif, hukuka dayalı herkes için geçerli uygulamalara tabi tutulması gerekmektedir. 

Saygılarımızla,

Protestan Kiliseler Derneği

Arka Plan, Giriş ve Özet

Türkiye Protestan Hristiyan toplumu, büyük çoğun­luğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üze­re, irili ufaklı yaklaşık 150’den fazla kiliseden oluş­maktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 6 vakıf, 4 vakıf temsilciliği, 37 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 30’un üzerinde temsil­cilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların yaklaşık 25 tanesi ev topluluğudur. Yaklaşık 10 kilise, tarihi kilise binalarında toplanmaktadır. Geri kalan topluluklar ise kamusal bir mekânı kullanan, ancak tüzel kişiliği olmayan topluluklardır.

Protestan toplumu, Türk Milli Eğitim sistemi içerisinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına 2018 yılı içerisinde de sahip olamamıştır. Protes­tan toplumu, din adamlarının büyük çoğun­luğunu kendi içerisinde yetiştirmekte, küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okul­larında eğitim almakta, bir kısmı da yurt için­de düzenlenen seminerler aracılığı ile toplu­luk önderliği için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. İhtiyacı karşılayacak kadar yerli Protestan din adamı olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler yapmaktadır.

Protestan Kiliseleri, hiyerarşik ve merke­zi bir yapıya sahip değildir. Her kilise kendi içinde bağımsız olarak hareket etmektedir. Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve ortak hareket etme amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kili­seler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurul­muştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

Protestan Kiliseler Derneği/Birliği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[1] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının politik amaçlara değil, bu amaca hizmet etmesini amaçlanmaktadır.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslararası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2018 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2018 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bu rapor hazırlanmıştır.[2] 2018 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak fiziksel saldırıyı içeren nefret suçlarında 2018 yılında belirgin bir azalma görülmüştür. Ancak yönelik kişi veya kurumlara sadece inançlarından ötürü nefret duyarak bu nefretini sözlü veya yazılı olarak belirten, kamuoyunda nefretin oluşması için kışkırtan nefret söylemlerinde ciddi bir artış söz konusudur.

• Bazı ulusal basın yayın organlarında, yerel medyada ve sosyal medyada kiliselere ve Hristiyanlara yönelik nefret söylemlerinde artış meydana gelmiştir.Daha endişe verici şekilde, herhangi bir temelden veya kanıttan yoksun olarak ve kiliselerin veya kilise önderlerinin aksi beyan ve açıklamalarına rağmen  kiliseler ve Hristiyanları terör örgütleri ile yan yana getirici yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle bazı kiliselerin, yerli ve yabancı kilise üyelerinin direkt haber konusu olması, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun çıkarılmış olmasına rağmen kişilerin resimlerinin, isimlerinin, işlerinin yayınlanması, hedef kişileri, kiliseleri ve üyelerini büyük endişeye sevk etmiştir.

• Hristiyan ibadetine mahsus ibadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.

• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmasına yönelik nefret söylemleri içeren billboard reklamları, afişler, sokaklarda dağıtılan nefret söylemli broşürler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmaktadır.

• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2017 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirmemektedir. 2018 yılında kilise derneklerine yönelik baskı, ibadetin engellenmesi durumu yaşanmamıştır. Bu dönemde bir kilise vakıflaşmış, bir kilisenin de vakıf başvuru süreci devam etmektedir.

• 2018 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Bazı yabancı uyruklu kilise önderleri sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izni verilmemiş ve veya oturum izni yenilememe sorunları ile karşılaşılmıştır. İzmir’de yabancı uyruklu bir kilise önderi FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olma gerekçesi ile uzun süre tutuklu kalmıştır.

Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 4 Nisan 2018 tarihinde, Diyarbakır Protestan Kilisesi Pastörü Ahmet Güvener defalarca telefon ile aranmış, küfür ve hakaret edilmiştir. Yapılan suç duyurusunun ardından savcılık, şüphelinin telefonunu başkaları da kullanması ve yaşının küçük olması gerekçesi ile soruşturma açmaya gerek görmemiştir.
• 2018 Haziran ayı içerisinde Mardin Büyükşehir Belediyesi tarafından yerleştirilen, Mardin Protestan Kilisesi’ni tarihi mekân olarak belirten ve ziyaretçiler için yön gösterici tabelalar kimliği belirsiz kişiler tarafından birçok kere kırılmış ve yerlerinden sökülmüştür. Konu ile ilgili suç duyurusunda bulunulmuştur, ancak failler yakalanmamıştır.
• 2018 Noel döneminde Diyarbakır Protestan Kilisesi yaşları küçük çocuklar tarafından defalarca taşlanmıştır. Çocukları azmettirenlere veya kışkırtanlara yönelik herhangi bir çalışma yapılmamış, çocukların da yaşları küçük olduğu için bir işlem yapılmamıştır. Bu saldırılarda Noel döneminde artan nefret söyleminin etkisi olduğu kilise tarafından belirtilmiştir.
• 2018 Noel (Doğuş) Bayramı ve yılbaşı döneminde, ülke genelinde Noel ve yılbaşı kutlama karşıtı kampanyalar yapılmıştır. Sokaklarda Noel ve yılbaşı karşıtı afişler asılması, broşürler dağıtılması, sosyal medya paylaşımları yapılması ve gazetelerde, internet sitelerinde haberler yapılması bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bu kampanyalara katılması, yoğun bir nefret iklimine yol açmış, özellikle sosyal medya ve haber sitelerindeki kullanıcı yorumlarında Hristiyanlık’a ve Hristiyanlara yönelik küfür ve hakaretlerde yoğun bir artış yaşanmıştır. Bu kampanyalar kutlamalar sırasında tedirginlik yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Bu tarz kışkırtıcı ve nefret yüklü, nefret ortamını arttıran kampanyalara Hükümet ve Devlet yetkililerin sessiz kalması Protestan toplumunda derin bir hayal kırıklığı yaratmaktadır.
• Protestan toplumu üyelerinde, nefret söylemi ve suçlarında faillerin cezasız kalması, soruşturmalardan sonuç alınmaması, çoğu zaman faillerin tespit edilememesi nedeniyle şikâyet veya rapor etme isteğinin azaldığı gözlenmektedir.

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma ve var olan ibadet yerlerinin devam ettirilmesi konusunda sorunlar, 2018 yılında da Protestan toplumu için devam etmiştir.

Protestan toplumunun kullanımında tarihi kilise mekanları çok sınırlı sayıda olması nedeni ile, Protestan toplumunun çok büyük kısmı ibadet yeri sorununu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak klasik kilise yapısında olmayan, dükkan, depo vb. yerler kiralayarak/satın alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar  kiliseler tarafından yapılan imar planı değişikliği talepleri belediyeler tarafından kabul edilmemekte, belediye meclislerinin gündemine dahi alınmamaktadır. Bu nedenle fiilen ibadethane olarak kullanılan mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. Bunun sonucunda da ibadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajlar kullanılamamaktadır. Kamuya kilise olarak tanıtılmaları durumunda, yasal olmadıkları ve kapatılması konusunda uyarı almaktadırlar. 2018 yılı içerisinde birçok kilise/kilise derneği kolluk güçleri tarafından ziyaret edilmiştir. Çalışmalar hakkında bilgi verilmiş ancak herhangi bir olumsuz durum ile karşılaşılmamıştır.

• 2018 yılında da Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin hukuki sorunları devam etmiştir. Özet: Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan diğer kiliseler ve başka 6300 parsel ile birlikte 25 Mart 2016’da Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırılmıştır. Bu karara karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Mevcut kilise binası ile ilgili sorun çözülmüştür. Ancak Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin daha sonradan edindiği binaya bitişik ve bahçe olarak kullanılan 3 parsel ile ilgili endişeler ve hukuki süreç devam etmektedir. 15 Şubat 2017 tarihinde Danıştay 6. Dairesi kilise binasının kamulaştırılması ile ilgili yürütmenin durdurulması kararını vermiştir. Kilisenin müştemilatını ve bahçesini oluşturan 3 parselin yürütmesinin durdurulması talebini reddetmiştir. Bu karar büyük hayal kırıklığına yol açmıştır. Diyarbakır Protestan toplumu kilise binasının kullanımına ve ibadete devam etmektedir. Ancak mülkiyet sorununun çözüme kavuşmaması kilisenin kaybedilmesi endişelerine neden olmaktadır.

İbadet yeri sorunu ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. 150’nin üzerindeki Protestan kilisesi, büyük çoğunluğu tarihi bina olmak üzere sadece 10 resmi kilise binasına sahiptir.

Dini Yayma Hakkı

2018 yılı içerisinde Üsküdar Yaşam Kilisesi, İstanbul Üsküdar Belediyesi’nden tanıtım standı açma izni alamaması dışında bir olumsuz durum yaşanmamıştır.

Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi

2018 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili tarafımıza herhangi bir olumsuz durum bildirilmemiştir. Bazı yabancı uyruklu çocukların pasaport veya kimliklerinde din hanesi bulunmadığından dolayı muafiyet ile ilgili tereddüt oluşmuş ancak kısa sürede çözülmüştür.

Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır. Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi’nin inanç özgürlüğü, laiklik ve bilimsel eğitime aykırı olduğu yerel mahkemeler ve AHİM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) kararları ile belirlenmesine ve dersin zorunluluğunun kaldırılması gerektiği belirtilmesine rağmen uygulanmaya devam etmektedir.[3]

İlköğretim 8. Sınıf  ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının,[4] Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı, başta Anayasal bir hak olmak üzere, ceza kanununda herhangi bir suç olarak nitelendirilmemesine ve inanç yayma hakkının ulusal ve uluslararası yasalar ile koruma altında olmasına rağmen, inanç yayma hakkı ulusal tehdit olarak yer almaya devam etmektedir. Bu ders ile bağlantılı yardımcı kitaplarda ve kazanım testlerinde de açıkça konu işlenmeye devam etmektedir.[5]

Din Görevlisi Yetiştirememe ve Yabancı Uyruklu Protestanların Sorunu

2018 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışına öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din adamlarının ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaya devam etmektedir.

2018 yılında da yabancı uyruklu din adamlarına ve topluluk üyelerine karşı sınır dışı edilme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni veya vize vermeme vakaları yaşanmıştır.

• David Byle, ailesi ile birlikte yaklaşık 19 yıldır ülkemizde yaşayan yabancı uyruklu bir Protestan toplumu üyesidir. Bu süreç içinde “misyonerlik” yaptığı gerekçesi ile 2009 yılında sınır dışı edilmek için gözaltına alınmış, ancak mahkemenin engellemesi ile serbest bırakılmıştır. 2015 yılında tekrar sınır dışı edilmek istenmiş ancak başlayan hukuki süreç neticesinde 2017 yılında Anayasa Mahkemesi dava süreci bitene kadar yürütmenin durdurulmasına karar vermiştir. 14 Ekim 2018 tarihinde Ankara’da seyahatteyken gözaltına alınmış ve 2 gün sonra serbest bırakılmıştır. 15 gün içinde Türkiye’yi terk etmesi gerektiği, yoksa zorla sınır dışı edileceği belirtilmiştir. Aynı zamanda sözlü olarak kendisine daha sonra vize alarak Türkiye’ye girebileceği belirtilmiştir. 15 gün içinde çıkış yapan David Byle, çıkış yaptıktan 3 hafta sonra Türkiye’ye giriş yapmak istemiş, ancak havaalanından geri gönderilmiş, girişine izin verilmemiştir. Konu ile ilgili hukuki süreç başlamıştır.   

2018 yılında pastör olmamakla birlikte İstanbul, İzmir, Mersin vb. şehirlerde birçok yabancı uyruklu Protestan toplumu üyesi oturum izni yenileyememe gerekçesi ile Türkiye’yi terk etmek zorunda kalmıştır. Son yıllarda benzer uygulamalar neticesinde tam sayı bilinmemekle birlikte 50’nin üzerinde yabancı uyruklu Protestan aile ülkemizden ayrılmak zorunda kalmıştır.

Andrew Brunson Davası

Özet: 23 yıldır Türkiye’de yaşayan ve İzmir Diriliş Kilisesi ruhani önderliğini yapan Pastör Andrew Brunson ve eşi 07 Ekim 2016 tarihinde polis tarafından evlerine bırakılan karakola çağrı kâğıdı üzerine uzun süreli oturum izni başvurularının sonuçlandığını düşünerek karakola gitmiş ve burada eşi Norin Brunson ile birlikte sınır dışı edilmek üzere gözaltına alınıp geri gönderme merkezine gönderilmişlerdir. Eşi yaklaşık iki hafta sonra serbest bırakılmış, ancak Andrew Brunson idari gözetim süreleri uzatılarak merkezde tutulmaya devam edilmiştir. Bu süreç boyunca kendisine gözaltında tutulma gerekçesi söylenmemiş ve avukatı ile görüştürülmemiştir. 9 Aralık 2016 tarihinde ani bir karar ile ifadesi alınmış ve gizli bir tanığın iddiaları ile FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olmak iddiası ile tutuklanmıştır. Dosyada gizlilik kararı verilerek gerek kendisinin, gerek avukatının gerekse de kamuoyunun suçlamalar hakkında bilgi edinmesi engellenmiştir.

Ağustos 2017 tarihinde cezaevindeyken bir kez daha mahkemeye çıkartılarak, “Devletin gizli kalması gereken bilgilerini siyasi veya askeri casusluk amacıyla temin etme”, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek”, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek” ve “Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlarından tekrar tutuklanmıştır. Pastör Brunson en başından beri suçlamaları reddederek masum olduğunu vurgulamıştır. Göz altına alınmasından yaklaşık 18 ay sonra iddianame hazırlanmış ve mahkeme açılmıştır.

Pastör Brunson ve avukatının görüşüne göre suçlamalar kanıttan yoksun, kendisini hiç tanımayan bir kısım gizli ve açık tanıkların iftiraları ve Diriliş Kilisesi’nden sorunlu ayrılmış, Pastör Brunson’a karşı kişisel husumet besleyen kişilerin kanıttan yoksun ifadeleri ile mahkeme başlamıştır. Bu gizli ve açık tanıklar Protestan toplumu ve özellikle Diriliş Kilisesi üyesi birçok kişiyi suçlamış ve dosya kapsamında neredeyse kilisenin tamamı şüpheli hale getirilmiştir. Daha sonra bu yalan tanıklıklara karşı kilise içinden konulara hâkim, gizli tanıkların yalan söylediğini ispat edecek ve suçlamalara karşı Pastör Brunson lehine tanıklık yapacak kişiler mahkeme tarafından şüpheli oldukları gerekçesi ile tanıklık yapmaları engellenmiştir.

Pastör Brunson, müjdeleme (Tebliğ), mültecilere yardım, farklı dillerde ibadet, inancı konusunda öğretişlerde bulunma gibi her kilisenin yaptığı/yapabileceği alanlarda çalışmalardan dolayı suçlamalara maruz kalmıştır. Bu çalışmaları terör örgütlerine yardım ve casusluk faaliyeti kapsamında yaptığı iddia edilmiştir.

Kanıtlardan yoksun bu ciddi suçlamalar neticesinde tahliye talepleri reddedilmiş ve konu uluslararası bir sorun haline dönüşmüştür. Dava hukuk alanından çıkmış ve uluslararası bir mücadele alanı olmuştur. Bu durum davaya büyük zarar vermiştir.

25 Temmuz 2018 tarihinde sağlık sorunları gerekçe gösterilerek tutukluluğu ev hapsine çevrilen Pastör Brunson, 12 Ekim tarihinde izleyicilerin alınmadığı duruşmada, yargılama sonlandırılarak, terör örgütleri amaçları çerçevesinde hareket ettiği iddiası ile 3 yıl 1 ay hapis cezasına çarptırıldı. Tutuklu kaldığı süre göz önüne alınarak serbest bırakıldı ve yurt dışı yasağı kaldırıldı. Bu gelişmelerin ardından Pastör Brunson ülkesine döndü. Hukuki süreç ve cezaya itiraz devam etmektedir.

Sonuç olarak; Pastör Brunson davası Protestan toplumu açısından büyük üzüntü ve endişe ile takip edilmiştir. Yaklaşık 25 yıl ülkemizde yaşayan hiçbir suç kaydı olmayan, yasadışı hiçbir faaliyet içinde bulunmayan, bütün hayatı ve faaliyetleri kilise çevresinde geçmiş birinin böyle büyük suçlamalar ve yalancı tanık iddiaları ile uzun süre tutuklu kalması Protestan toplumunu şoke etmiştir. Bu süreçte kiliseler ve birçok Hristiyan birey hedef gösterilmiştir (Ayrıntılar Basın ve Nefret Söylemi başlığı altındadır). Birçok yabancı Protestan aile endişe etmeleri nedeni ile ülkemizi terk etmiştir. Bu dava sayısı zaten çok az olan Protestan toplumunda güvensizlik ikliminin egemen olmasına neden olmuştur.

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık gruplar olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2018 yılında da olumlu gelişmeler olmakla birlikte devam etmektedir. Protestan toplumu ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaya devam etmektedir. 2018 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 6 vakıf, 5 vakıf temsilciliği, 37 kilise derneği ve bunlara bağlı 30’un üzerinde temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Ancak dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır. Mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Bu sorun daha çok var olan bir kilise derneğinin veya vakfın temsilciliğini alarak çözülmeye çalışılmaktadır.

2018 yılında bir Protestan kilisesi 2000 yılından sonra ilk defa vakıflaşmış. Bir diğer Protestan kilisesinin de vakıflaşma süreci devam etmektedir. Bu kilisenin vakıflaşması gerçekleşirse Protestan toplumunda vakıflaşma eğilimi hız kazanacaktır. 2018 yılında Kilise dernekleri ile ilgili olumsuz bir durum tarafımıza bildirilmemiştir.

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2017 yılında dağıtılmaya başlanan yeni kimliklerde, din hanesinin kimliğin görünen bölümünde değil de çip içinde olması bu riski azaltacağından çok olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması talep edilmektedir. Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinden muaf olmak için kimlik beyanı/fotokopisi yeterli görülürken, yeni kimliklerle bu muafiyetin nasıl sağlanacağı konusunda bir belirsizlik bulunmaktadır. Ayrıca zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinden muafiyet için kişinin inancını açıklamak, hatta ispat etmek zorunda kalması hak ihlali olarak devam etmektedir. Bu konunun çözülmesi için AHİM ve yerel mahkeme kararlarının uygulanması gerekmektedir.[6]

Ayrımcılık

2018 yılında İzmir’de bir kilise üyesi kadının mobing şikâyeti dışında bir hak ihlali bildirilmemiştir.

Basın ve Nefret Söylemi

2018 yılında kiliseler ve üyelerine karşı özellikle Pastör Andrew Brunson davası üzerinden nefret söylemleri içeren yayınlarda büyük artış görülmüştür. Bu yayınlar 2007 yılında yaşanan Malatya Zirve Yayınevi Katliamı öncesi yayınlara benzediği için Protestan toplumunda ve özellikle adı geçen topluluklarda ve kişilerde ciddi bir endişeye neden olmaktadır. Ulusal ve yerel yayınlarda birçok kilise ya da kişinin resimlerinin yayınlanması, yalancı gizli tanık iddialarının gerçekmiş gibi kamuoyuna sunulması, anayasal bir hak olan düzeltme ve cevap hakkının bu yayın organlarında kullanımına izin verilmemesi veya ortam yaratılmaması adı geçen kilise ve kişilerde ciddi endişelere neden olmaktadır.

Van’da bir kiliseyi ibadet için ziyaret etmiş bir kilise üyesinin ulusal gazetelerde terör örgütü destekçisi olarak lanse edilerek isim ve işyeri isminin yayınlanması, birçok iş antlaşmasını kaybetmesine neden olmuştur.

Benzer şekilde Van, Diyarbakır, Mardin, İzmir, Manisa’da birçok kilise önderi gazetelerce hedef gösterilmiş, onlara yönelik kara propaganda yapılmıştır. Tüm bu yayınlara karşı hukuki yollar denenmiş ancak soruşturmaya gerek duyulmamış veya basın ve ifade özgürlüğü gerekçe gösterilerek cezasız bırakılmışlardır. Bu cezasızlık hali her geçen gün bu tarz yayınların dilini daha nefret dolu hale getirmektedir. Bu tarz nefret ve kışkırtıcı söylemlerin çoğunluk dini, ibadethaneleri, liderleri veya üyelerine yönelik gerçekleşmesi durumunda soruşturma makamlarının ve kararlarının tavırları ile azınlıklar söz konusu olduğunda farklılık göstermektedir. Yargının bu tarafsızlıktan uzak ve ayrımcılık endişesi yaratan tavrı, Protestan toplumunun adalete olan güvenini zedelemektedir.

Diyalog

2018 yılında da Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Bu da var olan Türk Protestan Toplumu’nun yok sayılma, görmezden gelme eğiliminin devam ettiğini göstermekte ve dini tüzel kişilik ihtiyacının önemini ortaya koymaktadır.

2018 yılında da kiliseler en iyi iletişimi Emniyet güçleri ile gerçekleştirmiştir. Emniyet güçlerinin güvenlik konularında kiliselerle diyalog halinde olması, güvenlik önlemlerinin topluluğu rahatsız edecek veya taciz edecek şekilde uygulanmaması ve güven artırıcı önlemler neticesinde Protestan toplumu ibadet ve kutlamalarına sorunsuz devam edebilmiştir.

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret söylemlerinin 2018 yılında artarak devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda cezasızlık ciddi bir endişe ve güvensizlik kaynağıdır. Var olan yasaların yoruma açık olmayacak şekilde güncellenmesi ve nefret söylemi ve nefret suçları ile ilgili yine yoruma açık olmayacak şekilde net ifadeler içeren yasal düzenleme yapılması sorunun çözümü için önemli bir adım olacak, nefret söylemi ve nefret suçu ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirici, farkındalığı artırıcı KAMU SPOTLARI hazırlanarak yayınlanmak ise halkın eğitiminde ve kültür düzeyinde paradigma değişikliğinin önünü açacaktır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulmamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri (şapel) kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır. Bu konuda ilgili bakanlıkların genelge yayınlaması yeterli olacaktır. İlgili bakanlıkları bu yönde adım atmaya çağırıyoruz.

• Kilise derneklerinin yaşadığı sorunlar göz önüne alınarak, özellikle dini yayma ve ibadet konusunda haklarının güvence altına alınması gerekmektedir.

• Diğer bir tüzel kişilik olarak kiliselerin vakıflaşmasının önü açılmalıdır.

• İnsan hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden Muafiyet Hakkı için kişinin beyanı esas alınmalıdır.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• İfade ve basın özgürlüğüne saygı çerçevesinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe, nefret söylemine, kışkırtmaya ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır.

                                                                               Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

---

[1]  2009 Yılından önce “Birlik” ifadesi kullanılmaktaydı. http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[2]  Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[3] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

[4] MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” ders kitabı, Devlet Kitapları Yayınları. ISBN: 978975-11-3073-0 

[5] MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” Atatürk’ten Sonra Türkiye-2 Kazanım Kavrama Testleri 31.-32. testler 9. ve 10. sorular

[6] https://www.hukukihaber.net/egitim/mahkeme-zorunlu-din-dersinden-muafiyet-sartini-hukuka-aykiri-buldu-h344451.html

Giriş ve Özet

Türkiye Protestan Hristiyan toplumu, büyük çoğun­luğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üze­re, irili ufaklı yaklaşık 150’den fazla topluluktan oluş­maktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 36 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 30’un üzerinde temsil­cilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların yaklaşık 25 tanesi ev topluluğudur. Yaklaşık 10 kilise tarihi kilise binalarında toplanmaktadır. Geri kalan topluluklar ise kamusal bir mekânı kullanan, ancak tüzel kişiliği olmayan topluluklardır.

Protestan toplumu, Türk Milli Eğitim sistemi içerisinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına sahip değildir. Protes­tan toplumu, din adamlarının büyük çoğun­luğunu kendi içerisinde yetiştirmekte, küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okul­larında eğitim almakta, bir kısmı da yurt için­de düzenlenen seminerler aracılığı ile toplu­luk önderliği için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. Yeterli yerli Protestan din adamı olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler yapmaktadır.

Protestan toplumu, hiyerarşik ve merke­zi bir yapıya sahip değildir. Her topluluk kendi içinde bağımsız olarak hareket etmektedir. Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve ortak hareket etme amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kili­seler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurul­muştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

Protestan Kiliseler Derneği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[1] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının politik amaçlara değil, bu amaca hizmet etmesini amaçlanmaktadır.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslararası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2017 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2017 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bu rapor hazırlanmıştır.[2] 2017 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

 

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2017 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür.
• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmasına yönelik nefret söylemleri içeren billboard reklamları, afişler, sokaklarda dağıtılan nefret söylemli broşürler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmaktadır.
• Bazı ulusal basın yayın organlarında, yerel medyada ve sosyal medyada kiliselere ve Hristiyanlara yönelik nefret söylemlerinde artış meydana gelmiş, kilise ve terör örgütlerini yan yana getirici yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle bazı kiliselerin direkt haber konusu olması o kiliseleri ve üyelerini endişeye sevk etmiştir.
• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2017 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirmemektedir. 2017 yılında kilise derneklerine yönelik baskılarda artış gözlenmiştir.
• 2017 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Bazı yabancı uyruklu kilise önderleri sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izin verilmemiş ve veya oturum izni yenilenmeme sorunları ile karşılaşılmıştır. İzmir’de yabancı uyruklu bir kilise önderi FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olma gerekçesi ile tutuklu kalmaya devam etmektedir.

 

 Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 27 Mart 2017 tarihinde Ankara’da Hristiyanlık içerikli yayınlar yapan Radyo Shema adlı radyo kanalına tehdit içerikli mektup gönderilmiştir. Konu emniyet güçlerine bildirilmiş ve radyo sorumlusu ve radyonun koruma tedbirleri artırılmıştır.
• 20 Temmuz 2017 tarihinde İzmir Yeni Doğuş Kilisesi’nin önünde İncil yakılmış ve yakılan İncil kilisenin kapısının önüne bırakılmıştır. Olay emniyet güçlerine bildirilmiş ancak kamera sistemi arızalı olduğu için saldırıyı yapan kişi ya da kişiler tespit edilememiştir.
• 28 Temmuz 2017 tarihinde Balıkesir Kilisesi’nin duvarına geceleyin İslam dini içerikli slogan yazılmıştır. Durumun polise bildirilmesi üzerine şüpheli şahıslar kısa sürede yakalanmıştır. Tutuksuz yargılanan şahıslar 5 Aralık 2017 tarihli mahkemede pişman olduklarını ve özür dilediklerini beyan etmeleri üzerine kilise şikâyetinden vazgeçmiştir.
• 06 Ağustos 2017 tarihinde Balıkesir Kilisesi’nin tabelası geceleyin, Balıkesir’de bir sivil toplum örgütünün liderliğini yapan şahıs tarafından sökülmek istenmiştir. Kişi ile görüşülmesi ve özür dilenmesi üzerine şikâyetten vazgeçilmiştir.
• 23 Kasım 2017 tarihinde Malatya Kurtuluş Kilisesi ofisinin camları bir şahıs tarafından kırılmıştır. Konunun emniyet güçlerine bildirilmesi ile zanlı kısa sürede yakalanmıştır. Şahsın ailesinin özür dilemesi, camı tamir etmeleri ve şahsın akli dengesinin yerinde olmadığına dair raporu olması nedeni ile şikâyetten vazgeçilmiştir.
• 27 Kasım 2017 tarihinde Bahçelievler Lütuf Kilisesi’nin tabelası yerinden sökülmüş ve çalınmıştır. Konu emniyet güçlerine bildirilmiştir. Hukuki süreç devam etmektedir.
• 05 Aralık 2017 tarihinde İstanbul Kadıköy Uluslararası Kilisesi’nin camları gece bir şahıs tarafından kırılmıştır. Konunun emniyet güçlerine bildirilmesi ile zanlı kısa sürede yakalanmıştır. Saldırgan savcılık tarafından serbest bırakılmıştır, hukuki süreç devam etmektedir.
• 07 Aralık 2017 tarihinde, Balıkesir Kilisesi’nin kapısının altından kilise önderi ve bir kilise görevlisinin ismi yazılı ölüm tehdidi içerikli bir kâğıt bırakılmıştır. Konu emniyet güçlerine ve savcılığa iletilmiştir. Yazının ardında, kilise görevlisinin evinin camları kırılmıştır. Emniyet güçleri güvenlik tedbirlerini artırmıştır. Soruşturma devam etmektedir.
• 2017 Noel (Doğuş) Bayramı ve yılbaşı döneminde, Noel ve yılbaşı kutlama karşıtı kampanyalar yapılmıştır. Sokaklarda karşıt afişler asılması, broşürler dağıtılması, bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bu kampanyalara katılması, yoğun bir nefret iklimine yol açmıştır. Bu kampanyalar kutlamalar sırasında tedirginlik yaşanmasına sebebiyet vermektedir.

 

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma ve var olan ibadet yerlerinin devam ettirilmesi konusunda sorunlar, 2017 yılında da geçmiş yıllara göre artan şekilde Protestan toplumu için devam etmiştir.

Protestan toplumunun önemli bir kısmı ibadet yeri sorununu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

 

• 25 Ağustos 2017 tarihinde İstanbul Bahçelievler Lütuf Kilisesi, ek toplantı salonu kiralayıp tadilatına devam ederken Bahçelievler Belediyesi tarafından gerekçe gösterilmeden, tutanaksız şekilde mühürlenmiştir. Yapılan görüşmelerde Belediye yetkilileri orada bir kilise veya kilise derneğine müsaade etmeyeceklerini, eğer kilise kurma amacından vazgeçilirse mührün kaldırılacağını sözlü olarak belirtmişlerdir. Yaklaşık bir ay mühürlü kalan toplantı yeri, mal sahibini mağdur etmemek amacıyla kilisenin toplantı yeri olmayacağını beyan etmesi neticesinde belediye ekiplerince açılmıştır. Yeni toplantı yeri oluşturma ve kilise derneği kurma fikrinden vazgeçilmiştir.
• 05 Eylül 2017 tarihinde İsevi Topluluklar Derneği bünyesinde bulunan İzmir Çiğli Kilisesi hakkında çıkan olumsuz gazete haberleri ve tabelasında ‘kilise’ yazması nedeni ile Çiğli Belediyesi tarafından tabelası sökülerek mühürlenip kapatılmıştır. Belediye ile yapılan görüşmeler neticesinde bir hafta kapalı kalan kilise, yerinin dernek olması ve tabelanın indirilmesi neticesinde açılmıştır. Kilise faaliyetlerine devam etmektedir.
• 25 Ekim 2017 tarihinde İsevi Topluluklar Derneği bünyesinde bulunan İzmir Karataş Kilisesi hakkında çıkan olumsuz haberler ve tabelasında ‘kilise’ yazması nedeni ile Konak Belediyesince kapatılmak istenmiş, ancak yerin dernek olması ve ‘kilise’ tabelasının indirilmesi neticesinde kapatma işlemi olmamış, herhangi bir olumsuz durum yaşanmamıştır.
• 3 Kasım 2017 tarihinde Samsun Protestan Kilisesi’nin yeni hizmet binası ruhsata uygun yapıldığı halde açılışından hemen önce Atakum Belediyesi tarafından mühürlenmiştir. Yapılan görüşmeler neticesinde binanın mührü kaldırılmış, resmi işlemler tamamlanarak Samsun Protestan toplumunun kullanımına açılmıştır.
• Diyarbakır Protestan Kilisesi, Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan diğer kiliseler ve başka 6300 parsel ile birlikte 25 Mart 2016’da Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırılmıştır. Bu karara karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Bu süreçte resmi yetkililer tarafından kiliselerin asli sahiplerine iade edileceği belirtilmiştir. Ancak Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin daha sonradan edindiği binaya bitişik ve bahçe olarak kullanılan 3 parsel ile ilgili endişeler ve hukuki süreç devam etmektedir. 15 Şubat 2017 tarihinde Danıştay 6. Dairesi kilise binasının kamulaştırması ile ilgili yürütmenin durdurulması kararını vermiştir. Kilisenin müştemilatını ve bahçesini oluşturan 3 parselin yürütmesinin durdurulması talebini reddetmiştir. Bu karar büyük hayal kırıklığına yol açmıştır. Diyarbakır Protestan toplumu kilise binasının kullanımına ve ibadete devam etmektedir.

 

İbadet yeri sorunu ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. 150’nin üzerindeki Protestan toplumu, sadece büyük çoğunluğu tarihi bina olmak üzere 10 resmi kilise binasına sahiptir.

 

Dini Yayma Hakkı

15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra Protestan Kiliseler Derneği tüm Protestan topluluklara bir mektup göndermiştir. Ülkemizin bu hassas döneminde provokasyona ve provokatörlere fırsat vermemek için halka açık alanlarda müjdeleme (tebliğ), broşür dağıtımı vb. çalışmaların yapılmamasının uygun ve yararlı olacağı belirtilmiştir. Birkaç istisna dışında Protestan toplulukların bu tavsiyeye uymaya devam ettiği gözlemlenmiştir.

 

Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi

2017 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili tarafımıza herhangi bir olumsuz durum bildirilmemiştir. Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır.

2017 yılında İzmir, Ankara ve İstanbul’da bazı Protestan çocukları “akran zorbalığı” diyebileceğimiz okul arkadaşları tarafından inançlarından dolayı tacize uğradıkları rapor edilmiştir. Okul yönetimleri ve veliler ile yapılan görüşmelerle sorunlar çözülmüştür.

 

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2017 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışına öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din adamlarının ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

2017 yılında da yabancı uyruklu din adamlarına ve topluluk üyelerine karşı sınır dışı edilme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni veya vize vermeme vakaları yaşanmıştır.

 

• 25 Mart 2017 tarihinde Güney Kore uyruklu İzmir Karşıyaka Protestan Kilisesi Pastörü Shinhyung KANG, kaçak olarak din adamlığı yaptığı gerekçesi ile para cezası kesilip sınır dışı edilmiştir. Pastör Shinhyung KANG dokuz yıla yakındır ülkemizde ikamet etmekte ve pastörlük yapmaktaydı.

 

2017 yılında pastör olmamakla birlikte İstanbul, Mersin, Gaziantep, Trabzon, İzmir, Erzurum, Bursa vb. şehirlerde birçok yabancı uyruklu Protestan toplumu üyesi sınır dışı edilmiş veya ikametgâhları yenilenmeyerek 10 gün içinde ülkemizi terk etmeleri istenmiştir. Yukarıdaki durumlara benzer birkaç vakalar daha yaşanmış, ancak bu raporda yer almak istemedikleri ya da sağlıklı bilgiye ulaşamadığımız için yer verilmemiştir. Son yıllarda benzer uygulamalarla çok sık karşılaşılmaktadır.

2016 Ekim ayından beri FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olmak iddiası ile tutuklu olan İzmir Diriliş Kilisesi Pastörü Andrew Brunson’un tutukluluğu devam etmektedir. Henüz iddianame hazırlanmamıştır ve dosya üzerinde gizlilik kararı devam etmektedir.

Bu yaşanan olaylar özellikle yabancı uyruklu kilise üyeleri ve önderleri arasında büyük endişe yaratmıştır. Bu nedenle bazı kişiler aileleri ile birlikte kendi istekleri ile Türkiye’den ayrılmaya devam etmektedir.

 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık gruplar olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2017 yılında da ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaya devam etmektedir. 2017 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 36 kilise derneği ve bunlara bağlı 30’un üzerinde temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Ancak dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Bu sorun daha çok var olan bir kilise derneğinin temsilciliğini alarak çözülmeye çalışılmaktadır.

2017 yılında kiliselerde vakıflaşma tartışmaları başlamış ve iki kilise vakıf olmak için başvuruda bulunmuştur. Bu başvuruların olumlu sonuçlanması durumunda vakıflaşma konusunda artış beklenmektedir.

 

• İzmir Bornova Protestan Kiliseleri Derneği’ne, derneğin İzmir Karşıyaka temsilcisi olarak gönüllü hizmet eden Güney Kore uyruklu Shinhyung KANG’ı kaçak çalıştırdığı iddiası ile 03 Mart 2017 tarihinde kaçak işçi çalıştırma cezası kesilmiştir. Cezaya itiraz edilmiştir. Hukuki süreç devam etmektedir.
• İstanbul Yeşil Çayır Kardeşliği isminde faaliyet sürdüren Kilise Derneği’ne Dernekler Müdürlüğü’nce yapılan olağan denetimler neticesinde derneğin bazı diğer eksikliklerle birlikte, “Pazar günleri ibadet toplantıları yaptığı, dernek merkezinde Türkçe, Korece İnciller bulunduğu vb. nedenlerle bu faaliyetlerin durdurulması, aksi taktirde derneğin faaliyetten men edileceği” içerikli resmi yazı tebliğ edilmiştir. Bu yazı Protestan toplumunda büyük endişeye neden olmuştur. Denetleme sonrası adı geçen dernek diğer eksikliklerini tamamlayarak yasal süresi içerisinde Dernekler Müdürlüğü’ne başvurmuştur. Süreç devam etmektedir.

 

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2017 yılında dağıtılmaya başlanan yeni kimliklerde, din hanesinin kimliğin görünen bölümünde değil de çip içinde olması bu riski azaltacağından çok olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması talep edilmektedir. Zorunlu din derslerinden muaf olmak için kimlik beyanı/fotokopisi yeterli görülürken, yeni kimliklerle bu muafiyetin nasıl sağlanacağı konusunda bir belirsizlik bulunmaktadır.

 

Ayrımcılık

2017 yılında İzmir, İstanbul ve Diyarbakır’da içlerinde bazı kamu görevlilerinin de bulunduğu bazı Protestan toplumu üyeleri, Hristiyan oldukları, misyoner oldukları vb. gerekçelerle iş sözleşmelerinin yenilenmediğini bildirmişlerdir. Bazıları için hukuki süreç başlatılmıştır. Raporda isimlerinin yer almasını istemediklerinden dolayı detay verilmemiştir.

 

Basın

2017 yılında kiliseler ve üyelerine karşı özellikle yerel gazete yayınlarında ciddi artış gözlenmektedir. Bu yayınlar 2007 yılında yaşanan Malatya Zirve Yayınevi Katliamı öncesi yayınlara benzediği için Protestan toplumunda ve özellikle adı geçen topluluklarda ciddi bir endişeye neden olmaktadır.

Özellikle İzmir, Balıkesir, Samsun ve Van’da kiliseleri terör örgütleri veya bazı yabancı ülkeler ile ilişkili gösteren, toplumu kışkırtan yayınlar gözlenmektedir. Bazılarına karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Ancak tekzip talepleri mahkemelerce basın özgürlüğü gerekçesi ile reddedilmektedir.

Kışkırtıcı haberlerin yapıldığı yerlerde kiliselere saldırılarda ve idari yaptırımlarda artış gözlenmektedir. Ayrıca bazı kamu yetkilileri basın haberlerinden dolayı harekete geçtiklerini sözlü olarak ifade etmiştir.

 

Diyalog

2017 yılında da Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir.

2017 yılında da emniyet güçlerinin güvenlik konularında kiliselerle diyalog halinde olması, güvenlik önlemlerinin topluluğu rahatsız edecek veya taciz edecek şekilde uygulanmaması ve güven artırıcı önlemler neticesinde Protestan toplumu ibadet ve kutlamalarına sorunsuz devam edebilmiştir.

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

 

Tavsiyeler

Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.

 

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2017 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda, süreç hakkında mağdurların ve toplumun bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.
• Kilise derneklerinin yaşadığı sorunlar göz önüne alınarak, özellikle dini yayma ve ibadet konusunda haklarının güvence altına alınması gerekmektedir.
• Diğer bir tüzel kişilik olarak kiliselerin vakıflaşmasının önü açılmalıdır.
• İnsan hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.
• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.
• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.
• İfade ve basın özgürlüğüne saygı çerçevesinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe, nefret söylemine, kışkırtmaya ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır.

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

[1]  http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[2]  Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

 

Giriş ve Özet

Türkiye Protestan toplumu, büyük çoğun­luğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de olmak üze­re, irili ufaklı yaklaşık 140’dan fazla topluluktan oluş­maktadır.

Protestan toplulukların kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 34 kilise derneği ve bu derneklere bağlı 30’un üzerinde temsil­cilik bulunmaktadır. Geri kalan toplulukların bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Bunların yaklaşık 25 tanesi ev topluluğudur, geri kalan ise kamusal bir mekânı kullanan, ancak tüzel kişiliği olmayan topluluklardır.

Protestan toplumu, Türk Milli Eğitim sistemi içerisinde kendi din görevlilerini yetiştirme olanağına sahip değildir. Protes­tan toplumu, din adamlarının büyük çoğun­luğunu kendi içerisinde yetiştirmekte, küçük bir kısmı yurt dışında bulunan ilahiyat okul­larında eğitim almakta, bir kısmı da yurt için­de düzenlenen seminerler aracılığı ile toplu­luk önderliği için gerekli bilgi ve becerileri edinebilmektedir. Yeterli yerli Protestan din adamı olmadığı için bazı kiliselerin ruhani liderliğini yabancı uyruklu pastörler yapmaktadır.

Protestan toplumu, hiyerarşik ve merke­zi bir yapıya sahip değildir. Her topluluk kendi içinde bağımsız olarak hareket etmektedir. Ancak Protestan Kiliseleri arasında birlik, dayanışma ve ortak hareket etme amacı ile 80’li yılların sonundan itibaren kilise pastörleri bir araya gelmeye başlamış ve 90’lı yılların ortalarından itibaren bu birliktelik yapısal bir ivme kazanarak kısa adı TeK (Temsilciler Kurulu) olan Protestan Kiliseler Birliği kurulmuştur. Eski dernek yasalarındaki sınırlamalar nedeniyle uzun yıllar TeK’in resmi makamlar önünde temsil sorunu olmasından dolayı, Dernekler Kanunu’nun değişmesi ile dernek kurulmasına karar verilmiştir. Protestan Kili­seler Derneği 23.01.2009 tarihinde kurul­muştur. Şu anda Protestan Kiliseler Derneği, Türkiye Protestan toplumunun temsil ve birlik kurumu olarak faaliyetini sürdürmektedir.

Protestan Kiliseler Derneği, 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[1] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının bu amaca hizmet etmesini amaçlamaktadır.

2016 yılında Türkiye her yönden bir terör ve şiddet dalgasıyla karşı karşıya kalmış, 15 Temmuz’da vahim bir darbe girişimi yaşamış, tüm bu nedenler ile OHAL ilan edilmiş ve hâlâ bu durum devam etmektedir. Protestan toplumu, toplumun geri kalanı ile birlikte bu zorlu süreçten etkilenmektedir. Ancak Protestan toplumu ilk günden itibaren terör ve darbe girişiminin karşısında, demokrasinin yanında yer almıştır ve almaya devam etmektedir.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslararası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2016 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2016 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bir rapor hazırlanmıştır.[2] 2016 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2016 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür. 2016 yılında kiliseler ciddi bir terör tehdidi ile karşı karşıya kalmış, yoğun güvenlik önlemleri alınmıştır.

• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.

• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmasına yönelik nefret söylemleri içeren billboard reklamları, afişler, sokaklarda dağıtılan nefret söylemli broşürler ve özellikle Noel Baba’nın başına silah dayanması mizansenleri, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmuştur. Noel kutlamaları tüm bu söylemler ve terör tehdidi nedeniyle yoğun güvenlik önlemleri altında gerçekleştirilmiştir.

• Bazı ulusal basın yayın organlarında, yerel medyada ve sosyal medyada kiliselere ve Hristiyanlara yönelik nefret söylemlerinde artış meydana gelmiş, kilise ve terör örgütlerini yan yana getirici yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle bazı kiliselerin direkt haber konusu olması o kiliseleri ve üyelerini endişeye sevk etmiştir.

• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2016 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirmemektedir.

• Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersleri çerçevesinde sorunlar ve muafiyet hakkının kullanımının zorlaştırılması gibi sorunlar yaşanmaya devam etmektedir.

• Hristiyan öğrenciler için okullarda seçmeli olarak öğretilmesi düşünülen Temel Dini Bilgiler dersine ait ders kitabı hazırlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı onayına sunulmuştur. Ders kitabının onaylandığı bildirilmesine rağmen bu konuda bir ilerleme olmamıştır.

• 2016 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır. Bazı yabancı uyruklu kilise önderleri sınır dışı edilmiş, ülkeye girişe izin verilmemiş ve veya oturum izni yenilenmeme sorunları ile karşılaşılmıştır. İzmir’de bir kilise önderi Fetö/PDY terör örgütü üyesi olma gerekçesi ile tutuklanmıştır.

• Kimliklerde bulunan din hanesi 2016 yılında da yerini korumuş ve ayrımcılık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.

• Malatya’da üç Hristiyan’ın 2007 yılında öldürülmesi ile ilgili davanın ilk mahkemesi sonuçlanmıştır.

• 2016 yılında başta Doğuş Bayramı (Noel) ve Diriliş (Paskalya) kutlamaları olmak üzere kamuya açık alanda kutlama yapılması güvenlik nedeniyle gerçekleştirilmemiştir.

 

Nefret Suçları, Söylemleri, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 14 Şubat 2016 tarihinde Adana Yüreğir’de “Sevgililer Günü” vesilesi ile kilise üyeleri kilisenin önünde komşulara ve yoldan geçenlere çiçek dağıtımı yapmışlardır. Kilise üyeleri kiliseden ayrıldıktan sonra bir grup kilise önüne gelerek protesto ve tehditlerde bulunmuştur. Pazar günü tekrar geleceklerini belirterek oradan ayrılmışlardır. Konu emniyet güçlerine bildirilmiş, o günden sonra emniyet güçleri düzenli olarak güvenlik önlemi almış ve olumsuz bir olay yaşanmamıştır.
• 23 Şubat 2016 tarihinde Diyarbakır Protestan Kilisesi önderi Ahmet Güvener ve ailesine yönelik radikal dini örgütlerden saldırı tehdidi olduğu ve güvenlik önlemlerinin artırılacağı ve kendisinin de güvenlik konularında dikkatli olması yönünde Diyarbakır İl Emniyet Müdürlüğü tarafından resmi yazı tebliğ edilmiştir.
• 25 Şubat 2016 tarihinde bir grup, geceleyin Samsun Protestan Kilisesi’nin güvenlik kamerasını kırarak ve kapıyı tekmeleyerek içeri girmek istemiş ancak başarılı olamamıştır. Yapılan şikâyet üzerine şahıslar 4 gün sonra yakalanmış ve alkollü olduklarını belirtmişlerdir. Şahıslara mala zarar verme ve ibadethaneye zarar verme suçlarından dava açılmıştır. Kilise mala zarar verme suçundan şikâyetini geri çekmiştir. İbadethaneye zarar verme davası devam etmektedir.
• 31 Mart 2016 tarihinde, Genelkurmay Başkalığına ait olduğu iddia edilen ve İŞİD terör örgütününAnkara’da kiliselere saldıracağını belirten bir yazı basında ve sosyal medyada yer almıştır. Bu belge 2015 yılındaki benzer tehditler ile beraber Protestan toplumunda ciddi kaygı ve korku yaratmıştır. Bu yazının ardından emniyet güçleri Ankara’daki Protestan Kiliseleri ve Hristiyanlık içerikli radyo yayını yapan Radyo Shema başta olmak üzere tüm Türkiye’de kiliselere ve Protestan kurumlarına yönelik koruma önlemlerini çok ciddi oranda artırmış, birçok kilisede kilise üyeleri dahil aranarak ibadete alınmış, ibadet, toplantı ve kurumların çalışma saatlerinde ciddi fiziki önlemler alınmıştır. Bu süreç emniyet güçleri ile iletişim halinde atlatılmıştır. Bazı kiliselerde koruma önlemleri ve bazı Kilise önderlerinin yakın polis koruması devam etmektedir.
• 16 Temmuz 2016 tarihinde Malatya’da geceleyin darbe girişiminin yarattığı kaostan yararlanıp provokasyon çıkarmak isteyen birkaç kişi Malatya Kilisesi’nin camlarını kırmıştır. Komşuların müdahalesi ile polis olay yerine gelmiş ve bu kişiler içeri giremeden kaçmışlardır.
• 22 Kasım 2016 tarihinde Çanakkale Esenlik Kilisesi Pastörü telefon ile tehdit edilmiş ve konu adli makamlara iletilmiştir.
• 2016 yılında özellikle bazı ulusal medya, yerel medya ve sosyal medyada kiliseleri ve Hristiyanları karalayıcı, aşağılayıcı ve toplumu provoke edici tarzda yayınlarda artış gözlemlenmiştir. Özellikle Kutsal Kitabımız İncil’in bazı terörist sığınaklarında bulunması ve örgütsel bir materyal gibi sergilenmesi, resmi açıklamalara konu edilmesi ve bunun basın yayın kuruluşlarında yer bulması toplumumuzda derin bir üzüntüye yol açmıştır. Bu yayınların bazılarına karşı hukuki süreç başlatılmıştır.
• 2016 Noel Bayramı ve yılbaşı döneminde, geçen yıllara göre artan oranda bir Noel ve yılbaşı kutlama karşıtı kampanyalar yapılmıştır: Özellikle temsili Noel Baba’nın başına silah dayanması, sünnet edilmesi, sokaklarda afişler asılması, broşürler dağıtılması gibi… Bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bu kampanyalara katılması, yoğun bir nefret iklimine yol açmıştır. Bu nefret kampanyalarına karşı adli makamlardan ve kamu otoritelerinden yeterli tepki görülmemektedir.

2015 yılında artış gösteren sosyal medya kaynaklı tehditler, 2016 yılında azalmıştır. 2015 yılındaki tehditlerle ilgili hukuki süreç başlamış, bazı zanlılar yakalanmış, bir kısmı ceza almış bir kısmının da mahkemesi devam etmektedir. Bu zanlılar örgütlü bir yapıdan daha çok basın yayından ve ülkemizin bulunduğu coğrafyanın yaşadığı acılardan etkilenmiş gençler görünümü vermektedir. Bu nedenle mağdurlar bazı şikâyetlerden vazgeçmiştir.

 

İbadet Yerleriyle İlgili Sorunlar

Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma konusunda sorunlar, 2016 yılında da geçmiş yıllara benzer şekilde Protestanlar için devam etmiştir.

Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin ‘kilise yapılmasını onaylayan kişi’ olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Geçmiş yıllarda yapılan başvuruların olumsuzlukla sonuçlanması veya hâlâ sonuçlanmaması bu durumun belirgin kanıtıdır.

Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların tasarrufunda bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından, bazı istisnalar hariç,[3] pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir. Protestan toplumunun önemli bir kısmı bu sorunu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

• Bursa’da bulunan, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait tarihi “Fransız Kilisesi Kültür Evi” Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne tahsisi ve Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin protokolü ile Katolik, Protestan ve Ortodoks cemaatlerince 2004 yılından beri kullanılmaktaydı. Ancak 2015 yılının sonunda Bursa Büyükşehir Belediyesi kiliselerin bilgisi dışında Vakıflar ile tahsisi kapatması sonucunda  ibadet yeri sorunuyla karşılaşıldı. Yapılan görüşmeler sonucunda ibadet için kullanıma engele oluşturmayacak çözüm sürecine girilmiştir.  Katolik, Ortodoks ve Protestan cemaatlerinin kiliseyi kullanması kesintiye uğramadan devam etmektedir.
• Yalova ilinde yaklaşık 1000 Hristiyan yaşamaktadır ve resmi bir kilise binasına sahip değillerdir. Yıllardır Yalova Belediyesi’nden ibadet yeri talep edilmektedir. Yalova Belediyesi Meclisi 06 Ocak 2016 tarihinde Yalova Işık Kilisesi Derneği’ne ait arazi ve taşınmazı oy çokluğu ile ibadet yeri olarak onaylamıştır, bu karar büyük sevinç yaratmıştır. Ancak bir aylık itiraz süresinin son gününde bir meclis üyesi karara itiraz etmiş ve tekrar oylama yapılarak bu sefer oy çokluğu ile önceki karar iptal edilmiştir. Bu karar Protestan toplumunda büyük üzüntüye neden olmuştur. Yalova Belediyesi ile görüşmeler devam etmektedir. İnanıyoruz ki yakın gelecekte bu sorunun çözümü için olumlu adımlar atılacaktır. Yalova Işık Kilisesi ibadetlerini mevcut dernek binasında sürdürmektedir.

Yalova Protestan toplumunun uzun süredir talep ettiği Hristiyan Mezarlığı Yalova Belediyesi tarafından 27.10.2016 tarihinde açılmıştır.

• Ordu ilinde yaşayan yaklaşık 250 Hristiyan’ı temsilen Protestan Kilisesi, kültür merkezi olarak kullanılan tarihi Taşbaşı Kilisesi’nin haftada bir gün ibadete açılması için başvuruda bulunmuş, ancak Ordu İl Turizm Müdürlüğü tarafından kilisenin arkeoloji müzesi olacağı gerekçesi ile talep reddedilmiştir.
• Diyarbakır Protestan Kilisesi, Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan diğer kiliseler ve başka 6300 parsel ile birlikte 25 Mart 2016’da Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırılmıştır. Bu karara karşı hukuki süreç başlatılmıştır. Bu süreçte resmi yetkililer tarafından kiliselerin asli sahiplerine iade edileceği belirtilmiştir. Ancak Diyarbakır Protestan Kilisesi’nin daha sonradan edindiği binaya bitişik ve bahçe olarak kullanılan 3 parsel ile ilgili endişeler ve hukuki süreç devam etmektedir. Diyarbakır Protestan toplumu kilise binasının kullanımına ve ibadete devam etmektedir.

İbadet yeri sorunu ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. 140’ın üzerindeki Protestan toplumu sadece 10 resmi kilise binasına sahiptir. Bunların 3 tanesi hariç diğerleri tarihi binalardır.

 

Dini Yayma Hakkı

2016 yılı içinde bu hakkın yasal olarak kullanılmasında çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Çoğunluğun inancı haricinde inanca sahip grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam etmektedir.

• 7 Nisan 2016 tarihinde Yalova’da Diriliş (Paskalya) Bayramı kutlaması nedeniyle tüm izinler alınarak stant kurulmuş ve insanlara davetiye dağıtılmıştır. Davetiye dağıtılması sırasında bir grup standın yanına gelerek küfür, tehdit ve hakaretlerde bulunmuş davetiyeleri yırtarak yerlere atmıştır. Polisin gelmesi üzerine saldırganlar uzaklaşmıştır. Polis koruma önlemleri almıştır. Polisin korumasına ve dağıtım izni olmasına rağmen olumsuz olaylara sebebiyet vermemek için davetiye dağıtımı iptal edilmiştir. Kişiler hakkında şikâyetçi olunmamıştır.

• Antep ve Çanakkale’de kamuya açık yerlerde inancını paylaşan bazı yerli ve yabancı uyruklu kişiler engelleme ve gözaltı ile karşılaşmıştır, daha sonra bu kişiler serbest bırakılmıştır.

15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra Protestan Kiliseler Derneği tüm Protestan topluluklara bir mektup göndermiştir. Ülkemizin bu hassas döneminde provokasyona ve provokatörlere fırsat vermemek için halka açık alanlarda müjdeleme (tebliğ), broşür dağıtımı vb. çalışmaların yapılmamasının uygun ve yararlı olacağı belirtilmiştir. Birkaç istisna dışında Protestan toplulukların bu tavsiyeye uyduğu gözlemlenmiştir.

 

 Eğitimde Karşılaşılan Problemler ve Zorunlu Din Dersi

2016 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili sorunlar yaşanmaya devam etmiştir. Muafiyet Hakkı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 9 Temmuz 1990 gün ve 1 sayılı “Azınlık okulları dışında kalan ilk ve orta öğretim okullarında öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, Hristiyanlık ve Musevi dinlerine mensup öğrencilerin bu dinlerden birine mensup olduklarını belgelendirmeleri kaydıyla Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine girmelerinin zorunlu olmadığı, ancak bu derse girmek istedikleri takdirde velilerinden yazılı dilekçe getirmelerinin gerekli olduğu hususunun kabulü kararlaştırıldı” kararına istinaden uygulanmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın 3 Şubat 2015 tarihli il valiliklerine gönderilen yazısında, kimliğinde sadece Hristiyan ve Musevi yazanların DKAB dersinden muaf olacağının belirtilmesi, kimlik kartında din hanesi boş olanların veya Hristiyan mültecilerin bu derse girmek zorunda olmasına ve muafiyet hakkından yararlanamamasına neden olmuştur.[4]

2016 yılında kimliklerinde din hanesi kısmında Hristiyan yazmasına rağmen, bazı okul yönetimleri ve İl, İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri yukarıdaki kararlara ek olarak  “Hristiyanlık ya da Musevilik (Yahudilik) dinlerinden birine mensup olduklarını bağlı bulundukları dini merkezden belgelendirmeleri gerekmektedir” talebinde bulunmuşlardır.

İzmir’de 3 okulda, İstanbul ve Ankara’da en az bir okulda benzer talep iletilmiştir. Hatta bir okulda sözlü olarak vaftiz belgesi talep edilmiştir. Milli Eğitim Müdürlükleri veya okullar ile yapılan görüşmeler neticesinde sorunlar çözülmüştür, ancak tüm bu veriler göstermektedir ki, muafiyet hakkının kullanımı giderek zorlaştırılmaktadır. Bu konuda Milli Eğitim Bakanlığı’nın muafiyet hakkının korunması ve kolaylaştırılması konusunda sorumluluk alıp okul yönetimlerini ve Milli Eğitim Müdürlükleri’ni bu konuda bilgilendirmesi, olası hak ihlallerinin yaşanmasının önüne geçecektir.

2016 yılında birden çok vakada muafiyet hakkını kullanan Hristiyan çocuklar bu ders saatinde sınıfı terk ettikleri için, inançlarını açıklamak zorunda bırakıldıkları, öğrencilerin arkadaşları tarafından taciz edildiği, Müslüman olmaları telkini yapıldığı tarafımıza bildirilmiştir. Okul yönetimlerinin ve özellikle DKAB dersi öğretmenlerinin sorumluluk alması ve dini çoğulculuğun ve farklılığın normalliğinin tüm çocuklarca anlaşılabilmesinin çalışmaları, bu sorunların çözülmesinde önemli bir adım olacaktır.

Okullarda 5. ve 6. sınıf Hristiyan öğrencilerin kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli dersin müfredatı ve kitabının hazırlanması çalışmaları 2014 yılında tamamlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuş olmasına rağmen, 2016 yılında da bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır.

 

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2016 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemiştir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler, yurt dışına öğrenci gönderme ve yabancı uyruklu din adamlarının ruhani desteği gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

2016 yılında özellikle yabancı uyruklu din adamlarına ve üyelerine karşı sınır dışı edilme, Türkiye’ye girişe izin verilmeme ve oturum izni veya vize vermeme vakaları yaşanmıştır.

• Gaziantep Kilisesi önderi Patric Jansen 26 Ağustos 2016 tarihinde Türkiye’ye girmek isterken ülkeye “Milli Güvenliğe Tehdit” nedeni ile sokulmamış ve geri gönderilmiştir. Patric Jansen önceki yıllarda sınır dışı edilmek istenmiş, ancak açtığı mahkemeyi kazanmasına rağmen OHAL kararnameleri gerekçe gösterilmiştir.
• İzmir Diriliş Kilisesi önderi Andrew Craig Brunson 7 Ekim 2016 tarihinde karakolun evlerine bıraktığı çağrı kâğıdı üzerine eşi Norine Brunson ile birlikte gittikleri karakolda “Milli Güvenliğe Tehdit” nedeni ile sınır dışı edilmek üzere gözaltına alınmış ve geri gönderme merkezine gönderilmiştir. Norine Brunson yaklaşık 2 hafta sonra serbest bırakılmıştır. Andrew Craig Brunson 64 gün boyunca geri gönderme merkezinde tutulmuş, gönüllü olarak ülkeyi terk etme isteği kabul edilmemiş ve 09 Aralık 2016 tarihinde çıkarıldığı mahkemece FETÖ/PDY terör örgütü üyesi olması gerekçesi ile tutuklanmış ve ceza evine gönderilmiştir. Hâlâ tutukluluğu ve mahkeme süreci devam etmektedir. Dosya üzerinde gizlilik ve kısıtlama kararı olduğu için suçlama gerekçelerine ve bilgilere ulaşma olasılığı şimdilik bulunmamaktadır.
• Ankara Kurtuluş Kilisesi üyesi Ryan Keating 8 Ekim 2016 tarihinde bir konferans için yurt dışına çıkarken ikamet izninin “Milli Güvenliğe Tehdit” nedeni ile iptal edildiği ve geri dönemeyeceği kendisine bildirilmiştir. Ailesi ve çocukları Türkiye’de olduğu için 17 Ekim 2016 tarihinde yeni vize alarak Türkiye’ye girmek istemiş, ancak ülkeye sokulmamış ve geri gönderilmiştir.

Yukarıdaki durumlara benzer birkaç vakalar daha yaşanmış, ancak bu raporda yer almak istemedikleri ya da sağlıklı bilgiye ulaşamadığımız için yer verilmemiştir. Son yıllarda benzer uygulamalarla karşılaşılmıştır, ancak elimizde sağlıklı bir istatistik bulunmamaktadır.

Bu yaşanan olaylar özellikle yabancı uyruklu kilise üyeleri ve önderleri arasında büyük endişe yaratmıştır. Bu nedenle bazı kişiler kendi istekleri ile Türkiye’den ayrılmaya başlamıştır ve bu süreç devam etmektedir.

 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık grupları olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2016 yılında da ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır. 2016 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 5 vakıf, 3 vakıf temsilciliği, 34 kilise derneği ve bunlara bağlı 30’un üzerinde temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Ancak dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler. Bu sorun daha çok var olan bir kilise derneğinin temsilciliğini alarak çözülmeye çalışılmaktadır.

• İstanbul Yaşam Aile Kilisesi Derneği Üsküdar Temsilciliği, yerel ve bazı ulusal basında çıkan olumsuz ve karalayıcı haberlerin ardından Üsküdar Kaymakamlığı ve Emniyet güçleri tarafından mesai saatleri dışında iki kez Dernekler Kanunu’na aykırı şekilde denetlenmiştir.[5] Konu İç İşleri Bakanlığı Dernekler Genel Müdürlüğü’ne iletilmiştir.[6]

 

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2016 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlamakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. 2017’de dağıtılmaya başlanacak yeni kimliklerde, din hanesinin kimliğin görünen bölümde değil de çip içinde olması bu riski azaltacağından çok olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ancak din hanesinin kayıtlardan tamamen kaldırılması ve kişinin sözlü beyanının esas alınması talep edilmektedir.

 

Malatya Davası

18 Nisan 2007 tarihinde Malatya’da üç Hristiyan’ın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 9 yıl geçtikten sonra davanın ilk mahkeme aşaması 115. duruşmada sonuçlandı. Olay yerinde suçüstü yakalanan ve 2 yıldan uzun zamandır tutuksuz yargılanan 5 sanık, üçer kez ağırlaştırılmış ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Büyük çoğunluğu kamu görevlisi olan 14 sanık beraat etti ve 2 askeri komutan yasadışı telefon dinlemeleri nedeni ile 6 yıl hapis cezası aldı. Mahkeme, 5 katil sanığa üçer kez ömür boyu hapis cezası vermesine rağmen, sanıkların yüksek mahkeme aşaması bitene kadar tutuksuz kalmalarına karar verdi. Bu karar mağdur yakınlarında ve toplumda büyük bir üzüntüye ve tepkiye neden oldu. Karara yapılan itirazdan bir gün sonra beş sanık kaçma şüphesi nedeniyle başka bir mahkeme tarafından tutuklanarak cezaevine gönderildi. Ayrıca mahkeme kararında bu beş kişinin kendiliğinden bu suçu işleyemeyecekleri ve arkalarında bir örgütün olduğu düşüncesi belirtilmesine rağmen, örgütle ilgili kanıt bulunamadığından, sanıklara terör örgütü üyeliğinden ceza verilmediği belirtildi.

Genel olarak kararın 9 yıl sonra olsa da çıkması memnuniyetle karşılanmış, ancak eylemin terör eylemi olarak nitelendirilmesi mağdur yakınlarını tatmin etmemiş ve kamu vicdanını yaralamıştır. Ancak mahkeme sonraki aşamalarda devam etmektedir. Bölge idare mahkemesi ve ardından Yargıtay aşaması olacaktır. Anayasa Mahkemesi’ne ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gitme olasılığı devam etmektedir.

 

Diyalog

2016 yılında Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Bursa Protestan Kilisesi’nin ibadet yeri ile ilgili Vakıflar Müdürlüğü’nün ve vakıflardan sorumlu Devlet Bakanı’nın sorunun çözümüyle ilgili diyalog kurması ve olumlu adımların atılması kilise tarafından memnuniyetle karşılanmıştır.

Kiliseler açısından büyük terör riski yaşanan 2016 yılında emniyet güçlerinin güvenlik konularında kiliselerle diyalog halinde olması, güvenlik önlemlerinin topluluğu rahatsız edecek veya taciz edecek şekilde uygulanmaması ve güven artırıcı önlemler neticesinde Protestan toplumu ibadet ve kutlamalarına sorunsuz devam edebilmiştir.

Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

 

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuzla diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır. Yaşanılan tecrübeler göstermiştir ki, iletişim kanalları açık olduğunda birçok sorun hızlıca çözüme kavuşturulmuştur.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2016 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikâyet konusu olan suçlarda, süreç hakkında mağdurların ve toplumun bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yerleri kurabilmelerinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.

• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikâyet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir. Bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• İfade özgürlüğü sınırları içinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir. Adli makamların şikâyet beklemeden nefret suçları ve söylemleri ile ilgili resen harekete geçmeleri sağlanmalıdır.

 

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

 

[1]  http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[2]  Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[3] Yılda bir kez bazı tarihi kiliselerde Ortodoks cemaatlere izin verilmektedir. Sümela Manastırı, Ahtamar Kilisesi vb.

[4] Ülkemizde Protestan toplumunun büyük kısmının kimliklerinde İslam yazmakta veya boş bırakılmaktadır. Muafiyet hakkının daraltılması birçok aileyi çok yakından etkilemektedir. Hristiyan mültecilerin bu dersi almaya zorlanması ayrıca dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

[5] 5253 Sayılı Dernekler Kanunu’nun ilgili maddesi şöyledir: Madde 19-  …Gerekli görülen hallerde, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kayıtlarını mevzuata uygun olarak tutup tutmadıkları İçişleri Bakanı veya mülkî idare amiri tarafından denetlenebilir. Bu denetimlerde kolluk kuvveti mensupları görevlendirilemez. İçişleri Bakanlığı ve mülkî idare amirlerinin yapacağı denetimler mesai saatleri içerisinde yapılır. Bu denetimler en az yirmidört saat önce derneklere bildirilir.

[6] Rapor yazım sürecinde yapılan faaliyetler tüzükte açıkça belirtilmesine ve kanunlara uygun olduğu halde,  İstanbul Valiliği’nden Derneğin ve temsilciliğin faaliyetlerinin mevzuata uygun olmadığı ve yaptırım uygulanacağını belirten bir yazı derneğe tebliğ edilmiştir.

Giriş ve Özet
Protestan Kiliseler Derneği[1], 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[2] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, bunların herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bu yönde çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının bu amaca hizmet etmesini amaçlamaktadır. Özellikle yeni Anayasa tartışmalarının başladığı bu dönemde Anayasa tartışmalarına katkı sağlamasını ümit ediyoruz.

Ulusal ve uluslararası yasalarda ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, ülkemizde ulusal ve uluslar arası kanunlar ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2015 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2015 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bir rapor hazırlanmıştır.[3] 2015 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2015 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür. İnternet ve sosyal medya kaynaklı ciddi ve yoğun tehditler ile karşı karşıya kalınmıştır.
• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
• Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2015 yılında da sürmüştür. Ancak dernekleşme Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına önemli yarar sağlamış olsa da, tam olarak istenen çözümü getirememiştir.
• Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) derslerine katılmaya zorlama, müfredata yeni konan İslam Dini içerikli seçmeli dersler çerçevesinde halen bazı sorunlar yaşanmaktadır.
• TEOG sınavlarında DKAB derslerinden muaf olan öğrencilerin puanları yanlış hesaplanmıştır. Daha sonra düzeltilmekle birlikte aileler ve çocuklar stres yaşamış, okul seçmede önemli bir zaman kaybetmişlerdir.
• Hristiyan öğrenciler için okullarda seçmeli olarak öğretilmesi düşünülen Temel Dini Bilgiler dersine ait ders kitabı hazırlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı onayına sunulmuştur. Ders kitabının onaylandığı bildirilmesine rağmen bu konuda bir ilerleme olmamıştır.
• 2015 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır.
• Kimliklerde bulunan din hanesi 2015 yılında da varlığını sürdürmeye ve ayrımcılık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.
• Malatya’da üç Hristiyanın 2007 yılında öldürülmesi ile ilgili dava belirsiz şekilde devam etmektedir.
• 2015 yılında bazı Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarının kamuya açık alanda ve toplum içinde yapılması talebine karşılık izin konusunda sorunlar yaşanmıştır. Önceki yıl izin verilen birçok etkinliğe güvenlik vb. nedenlerle izin verilmemiştir.
• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmaması ile ilgili nefret söylemleri içeren bilbort reklamları, afişler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmuştur. Ancak kapalı alan kutlamaları sırasında herhangi bir taciz veya engelleme ile karşılaşılmamıştır.

 

Nefret Suçları, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar
30 Mart 2015 tarihinde Balıkesir Protestan Kilisesi kapısına ‘’TÜRK İSLAM BİRLİĞİ’’ yazılı bir kağıt asılmıştır. Kilise kapısının tam karşısında kullanılmayan binanın duvarına boya ile harf büyüklüğü yaklaşık 25 cm olacak şekilde ‘’ALLAH BİRDİR’’ ibaresi yazılmıştır. Konu ile ilgili Emniyet Müdürlüğü’ne bilgi verilmiş, polisler kağıt ve yazıyı incelemiş, ancak faillerin yakalanması ile ilgili bir gelişme olmamıştır.

• 16 Mayıs 2015 tarihinde, eli sopalı erkek bir şahıs Samsun Agape Kilisesi’nin kapısına gelerek küfür ve hakaretlerde bulunmuştur. Kapı zilinin çalınması üzerine polise haber verilmiştir. Polis gelip şahsın elindeki sopayı alıp kendisini gözaltına almamıştır. Şahıs bir süre sonra tekrar kapıya gelmiş ve sonra uzaklaşmıştır. Kilise şikayetçi olmamıştır. Konu ile ilgili idari bir işlem yapılıp yapılmadığı bilinmemektedir.
• 27 Haziran 2015 tarihinde, İskenderun İncil Kilisesi’nde kilise faaliyetlerini ve Hristiyanlığı tanıtıcı broşürlerin koyulduğu posta kutusuna benzer tanıtım kutusu, kimliği belirsiz kişiler tarafından kırılmış, broşürler yırtılmıştır. Saldırı ile ilgili bir şikayette bulunulmamıştır.
• 3 Eylül 2015 tarihinde, İzmir Torbalı Baptist Kilisesi önderi, kendisine ait tarlada ailesi ile birlikte çalışırken, kendilerine doğru orman içinden birkaç defa av silahı ile ateş edilmiştir. 21 Ağustos tarihinde, tarlanın bulunduğu köyün camiinde cuma hutbesi sırasında hoparlörden kilise önderinin de duyacağı şekilde Hristiyanlara yönelik nefret söylemine varan ifadelerin kullanılması nedeni ile kilise önderi bu atışların bilinçli yapıldığını düşünerek jandarma kuvvetlerine haber vermiştir. Yapılan araştırmada herhangi bir sonuç çıkmamıştır. Kilise önderine olay tekrarlanırsa jandarmanın tekrar aranması tavsiyesi verilmiştir. Olay tekrarlanmamıştır.
• 10 Eylül 2015 tarihinde, Ankara Batıkent Bereket Kilisesi’ne gelen bir kişi küfür ve hakaretler ederek kilise önderine darp girişiminde bulunmuştur. Emniyet kuvvetlerine haber verilmesi üzerine polis gelip bu şahsı karakola götürmüş ve sonra bu şahıs işlem yapılmadan serbest bırakılmıştır. Bu şahıs karakoldan çıktıktan sonra tekrar kiliseye gelmiş kilise önderini kiliseyi kapatması için tehdit etmiştir. Tekrar polis aranmış ancak ekipler gelmemiştir. Bunun üzerine kilise önderi kiliseyi kapatıp karakola gitmiş ve olayı anlatmıştır. Ancak bu şahıs ile ilgili bir işlem yapılmamıştır. Daha sonra olay tekrarlanmamıştır.
• Noel ve yılbaşı döneminde Noel ve yılbaşının kutlanmaması ile ilgili nefret söylemleri, bilbort reklamları, afişler, gazete haberleri ve televizyon programları, kutlamalar döneminde tedirginlik yaşanmasına neden olmuştur. Ancak kapalı alan kutlamaları sırasında herhangi bir taciz veya engelleme ile karşılaşılmamıştır.
• Ağustos ayının ikinci yarısında başlamak üzere, Protestan Kiliselerine yönelik birçok tehdit mesajı alınmıştır. Bu tehdit mesajları SMS, e-mail, internet sitesi ve sosyal medya kaynaklarından gelmiştir.

Türkiye genelinde aşağıda listesi bulunan 15 kilise ve 20’ye yakın kilise önderi bu tehditlere maruz kalmıştır:

• Kadıköy Uluslararası Protestan Kilisesi (KUT), İstanbul: 3 farklı dönemde SMS, e-mail, Facebook ve Youtube video yolu ile tehdide maruz kalmıştır. Gerekli tüm şikayetler yapılmıştır.
• Zeytinburnu İsa Mesih Kilisesi, İstanbul: Facebook üzerinden tehdit almış ve yumurtalı saldırıya maruz kalmıştır. Zaman zaman cemaat içerideyken dışarıdan “tekbir” sesleri duyulmuştur. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Diri Su Protestan Kilisesi, İstanbul: Facebook üzerinden tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Antalya İncil Kilisesi: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Bursa Protestan Kilisesi: E-mail yolu ile tehdit almıştır.
• Kayseri Protestan Kilisesi: Telefon ve SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• İstanbul Yeni Umut Kilisesi: E-mail, Facebook ve SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Ankara Umut Kilisesi: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Sözlü olarak emniyet güçlerine bildirilmiştir.
• İzmir Diriliş Kilisesi: Facebook aracılığı ile tehdit almıştır. Şikayette bulunmamıştır.
• Bakırköy Baptist Kilisesi, İstanbul: Facebook, e-mail ve SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Ümraniye Kilisesi, İstanbul: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Tanrı Evi Baptist Kilisesi, İstanbul: Facebook aracılığı ile tehdit almıştır. Gerekli şikayetlerde bulunulmuştur.
• Harikalar ve Belirtiler Kilisesi, İstanbul: SMS aracılığı ile tehdit almıştır. Şikayette bulunulmamıştır.
• Son Buyruk Kilisesi, İstanbul: Facebook aracılığı ile tehdit almıştır. Şikayette bulunulmamıştır.
• Müjde Kilisesi, İstanbul: SMS, E-mail ve Facebook aracılığı ile tehditler almıştır. Şikayette bulunulmamıştır.

Tehdit içerikleri, tehdidin geldiği telefon numarası, e-mail adresleri, Facebook profilleri ve Youtube video linkleri şikayet dilekçelerinde belirtilmelerine, konu ile ilgili 7 Eylül tarihinde TBMM’de basın açıklaması yapılmış ve soru önergesinde bulunulmasına[4] rağmen bugüne kadar faillerin ortaya çıkartılması ile ilgili bir gelişme olmamıştır. Tehdit içeren Youtube videosuna erişim hala mümkündür.

Tehdit içeriklerine örnekler:

• Date: Tue, 25 Aug 2015 20:38:11 +0000
  Subject: Sonunuz yakın sapkın kafirler gerçekleri inkar edenler
  From: cihadagidenler@gmail.com
  To: ……
• Date: Wed, 26 Aug 2015 16:52:19 +0000
  Subject: Sapık kafirler sizlerin boynunu vuracagımız zaman yakındır. Allah cc. And olsun ki.
  From: ihvangrubu@gmail.com

• From: cihadagidenler@hotmail.com
  To:
  Subject: Allah’ın gazabını bizim elimizle göreceksiniz kafir mürtetler…
  Date: Thu, 27 Aug 2015 20:10:48 +0000
• SMS 05……. ‘Kendi sapkınlıklarınızla gençlerimizde kandırdınız. Allah’a and olsun ki Allah’ın emri ile biz size gazab olacağız.’
• Facebook: 19 Eylül 21:36
  Sonunuz yakın sonunuz ey mürted kafirler…
  Nisa: 76 İman edenler Allah yolunda cenk ederler, küfredenler ise Tağut (=azgın şeytan) yolunda çarpışırlar. O halde şeytanın taraftarlarını öldürmeye bakın! Her zaman şeytanın hilesi çürüktür[5].

Tehdit içerikleri, kullanılan görseller, marşlar ve kullanılan hesap isimleri bu tehditlerin radikal dini terör örgütleri (IŞİD) kaynaklı olduğunu göstermektedir. Tehditlerden sonra yaşanan 10 Ekim 2015 tarihli 102 kişinin öldüğü Ankara saldırısından sonra, basına yansıyan haberlere göre ve 30 Aralık günü Ankara’da yakalanan IŞİD üyesi iki canlı bombanın ifadelerinde kiliselerde keşif yaptıkları ortaya çıkmıştır[6]. Bu durumun kendisi bile bu tehditlerin hafife alınamayacağını, önemle üzerine gidilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

 

İbadet Yeri Kurma Hakkına İlişkin Sorunlar[7]
Din ve inanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma konusunda sorunlar, 2015 yılında da geçmiş yıllara benzer şekilde Protestanlar için devam etmiştir. 2003 yılında Avrupa Birliği 6. Uyum Paketi çerçevesinde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nda yapılan değişikliklerde, ‘cami’ kelimesi yerine kullanılan ‘ibadet yeri’ sözcüğü ile gayrimüslim vatandaşlarımızın ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanabilmesi hedeflenmiştir. Ancak, Türkiye’deki Protestan toplumunun ibadet yeri edinmedeki olumsuz tecrübeleri, bu olumlu yasal gelişmelerin yorum ve uygulanmasında Protestan toplumunun ciddi engeller ve hak ihlalleri ile karşılaştığını ve yasal haklarını kullanamadığını ortaya koymaktadır.

Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri de, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin ‘kilise yapılmasını onaylayan kişi’ olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Geçmiş yıllarda yapılan başvuruların olumsuzlukla sonuçlanması veya hala sonuçlanmaması bu durumun belirgin kanıtıdır. Ayrıca kilise kurulması veya onaylanması taleplerinin, başvurunun yapıldığı kurumlar tarafından, sadece İslam inancının temsilcisi olduğunu belirten ve bu konuda çalışmalar yürüten Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirilmesi veya Başkanlıktan görüş istenmesi de dikkat çekmektedir.

Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların tasarrufunda bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından, bazı istisnalar hariç[8], pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir. Protestan toplumunun önemli bir kısmı bu sorunu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

• Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nin kullanımında olan ve geçmişte spor salonu olarak kullanılan tarihi Meryem Ana Kilisesi’nin, Kayseri’de yaşayan Hristiyan vatandaşların ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanması için kendilerine tahsis edilmesi konusunda İstanbul Protestan Kilisesi Vakfı’nın başvurusuna henüz bir yanıt verilmemiştir. Ancak Büyükşehir Belediyesi ile yapılan görüşmelerde, resmi bir cevap olmamakla birlikte, kilisenin müze olacağı veya camiye çevrileceği belirtilmiştir. Kilisenin bu konudaki çabaları 2015 yılında da sürmüştür.
• Ankara Kurtuluş Kilisesi’nin yıllardır ibadet yeri edinme mücadelesi 2015 yılında da olumsuz sonuçlanmıştır. Çankaya Belediyesi’nin olumlu görüş bildirmesine ve yer göstermesine rağmen Çankaya Kaymakamlığı talebe olumsuz yaklaşmıştır ve Milli Emlak Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kilise yapılmak istenen yere cami inşa etme görüşünü dikkate alarak o yerin cami yapılmasına karar vermiştir. Kurtuluş Kilisesi’nin kilise yeri edinme ile ilgili hukuki süreci AİHM’de devam etmektedir.
• İstanbul Pendik Protestan Kilisesi’nin, Pendik ilçesinde bulunan tarihi kiliseyi ibadete açma ve kullanma isteği 2015 yılında da olumlu sonuçlanmamıştır. Kilisenin çabası devam etmektedir.
• Bursa’nın İnegöl ilçesinde bulunan alışveriş merkezi içindeki kilise (şapel) yoğun baskılar nedeni ile alışveriş merkezi tarafından kapatıldı.

Uzun yıllardır yaşanan benzer tecrübeler, Protestan toplumunda, hukuki prosedürü izleyerek kilise kurma veya inşa etme hakkının pratikte mümkün olmadığı, bu hakkın sadece kağıt üzerinde kaldığı inancını kökleştirmiştir. Bu nedenle prosedüre uygun ibadet yeri edinme çabaları azalmıştır. Bunun yerine dernek vb. ara çözümler yoğunluk kazanmıştır.

 

Dini Yayma Hakkı
2015 yılı içinde bu hakkın yasal olarak kullanılmasında çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Çoğunluğun inancı haricinde inanca sahip grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam edilmektedir. İlköğretim 8. Sınıf  ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının[9], Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı, inanç yaymanın ulusal tehdit olarak yer almaya devam ettiğini göstermektedir.

• 16 Mart 2015 tarihinde, İzmir Işık Kilisesi’nin isteyenlere ve merak edenlere inançlarını anlatmak ve broşür vermek için stant talebi Karşıyaka Belediyesi tarafından önceki yıllarda izin verilmesine rağmen reddedilmiştir.
• 27 Haziran 2015 tarihinde, İskenderun İncil Kilisesi’nde kilise faaliyetlerini ve Hristiyanlığı tanıtıcı broşürlerin koyulduğu posta kutusu benzeri tanıtım kutusu kimliği belirsiz kişiler tarafından kırılmış, broşürler yırtılmıştır.
• 12 Kasım 2015 tarihinde, Noel döneminde İzmir Işık Kilisesi üyelerine ve misafirlerine yönelik kutlama yapmak için Bornova Belediyesi’ne bildirilen yer talebi uygun yer olmadığı gerekçesi ile reddedilmiştir.

2015 yılında, geçmiş yıllarda izin verilen birçok stant izni veya açık alan kutlama izni özellikle güvenlik gerekçesi ve çeşitli gerekçeler ile uygun görülmemiştir.

 

Eğitimde Karşılaşılan Problemler Ve Zorunlu Din Dersi
2015 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili ve muafiyet hakkı ile ilgili sorunlar yaşanmaya devam etmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın 3 Şubat 2015 tarihli il valiliklerine gönderilen yazısında, kimliğinde sadece Hristiyan ve Musevi yazanların DKAB dersinden muaf olacağının belirtilmesi, kimlik kartında din hanesi boş olanların veya Hristiyan mültecilerin bu derse girmek zorunda olmasına ve muafiyet hakkından yararlanamamasına neden olmuştur[10].

2015 yılı başında DKAB dersinden muaf bazı öğrenciler önceki yıldan sınıfını geçtiği halde DKAB dersini almadıkları için sistemde sınıf tekrarı gözükmüştür. Sistemsel hata karnelerin Milli Eğitim Bakanlığı’na gönderilmesi ile çözülmüştür.

2015 yılında birden çok vakada Hristiyan çocukların muafiyet hakkını kullanmada zorluk çıkarma, aileyi çocuğun DKAB dersine katılması konusunda teşvik etme, muafiyet hakkında okul yönetimlerin bilgisizliği vb. şikayetler aileler tarafından tarafımıza bildirilmiştir. Ailelerin ve Derneğimizin okul yönetimleri ile görüşmeleri neticesinde sorunlar çözülmüştür.

2015 yılında da ortaöğretim (TEOG) ve yükseköğretim giriş sınavlarında DKAB dersi içeriğinden soru geleceği ve muafiyet hakkını kullanan öğrencilerin bu durumdan olumsuz etkileneceği endişeleri aileler tarafından bildirilmeye devam etmiştir.

TEOG sınavlarında DKAB derslerinden muaf olan öğrencilerin puanları yanlış hesaplanmıştır. Daha sonra düzeltilmekle birlikte aileler ve çocuklar stres yaşamış, okul seçmede önemli bir zaman kaybetmişlerdir.

2015 yılında da öğretmen olmadığı, sınıf olmadığı, yeterli öğrencinin başka dersleri seçmediği gerekçesi ile Hristiyan öğrencilerin seçmeli İslam dini içerikli dersi seçmeye zorlandığı birden çok vakada tarafımıza bildirilmiştir. Bazı vakalarda okul yönetiminin inisiyatifi ile çocuk bu seçmeli dersi pratikte almasa da, alacak başka ders olmadığı için dersi almış ve sınıfı geçmiş gösterilmektedir[11].

Okullarda 5. ve 6. sınıf Hristiyan öğrencilerin kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli dersin müfredatı ve kitabının hazırlanması çalışmaları 2014 yılında tamamlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuş olmasına rağmen 2015 yılında bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır.

 

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu
2015 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemektedir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler ve yurt dışına öğrenci gönderme gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

 

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı
Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık grupları olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu 2015 yılında da ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır. 2015 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 1 vakıf, 35 kilise derneği ve bunlara bağlı 18 temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler.

 

İnancı Açıklama Zorunluluğu
2015 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlamakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. İnancın kimliğe yazılmasının seçmeli olması sorunu çözmemektedir. Örneğin, din derslerinden muafiyet hakkını kullanmak isteyenler bu haneyi boş bırakma olanağına sahip değildir, çünkü bu kişiler çocuklarının din derslerinden muaf olması için Hristiyan olduklarını kanıtlamak zorundadırlar. Yeni oluşturulacak kimliklerde din hanesinin bulunmaya devam edeceğinin belirtilmesi büyük hayal kırıklığına neden olmuştur.

 

Malatya Davası
2007 yılında Malatya’da üç Hristiyanın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 9 yıl, davanın başlamasının üzerinden 8 yıl geçmiştir. Rapor dönemi itibari ile 109 duruşma yapılmıştır.

Mart 2014’te çıkarılan, tutukluluğu beş yıl ile sınırlayan yasayla, olay yerinde suç üstü ve suç aletleri ile yakalanan beş zanlı başta olmak üzere tüm sanıklar tutuksuz yargılanmaya devam etmektedir[12]. Protestan toplumu dava sürecinin uzatılarak davanın sonuçsuzluğa gitme endişesi yaşamaktadır. Ayrıca bu tür davalarda görülen cezasızlık hali benzer acı olayların yaşanması ve faillere cesaret verme endişesine neden olmaktadır. Süren davanın maddi gerçeği ortaya çıkararak kısa sürede sonuçlanmasını, gerek aileler, gerekse Protestan toplumu beklemektedir.

 

Diyalog
2015 yılında Hükümet tarafından veya resmi kurumlar tarafından düzenlenen dini grupların davet edildiği toplantılara Protestan toplumu/kilise temsilcileri davet edilmemiştir. Protestan toplumu başta Hükümet, TBMM ve belediyeler olmak üzere tüm kamu kurumları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermeye devam etmektedir.

 

Tavsiyeler
Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuz ile diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2015 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Özellikle şikayet konusu olan suçlarda, süreç hakkında mağdurların ve toplumun bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışavurma hakkının temel bir unsuru olarak güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yeri kurulabilmesinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.Her zaman ayrımcılık riski oluşturan, kimlik kartlarındaki ve kayıtlardaki din hanesi kaldırılmalıdır.
• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.
• Okul kitaplarında, özellikle “misyonerlik” başlıkları altında yer alan ayrımcı ifadelerle dolu, Hristiyanlara karşı nefret ve önyargı oluşturan bütün veri ve açıklamalar kaldırılmalı, bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.
• Milli Eğitim Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikayet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir.
• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.
• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.
• İfade özgürlüğü sınırları içinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir.

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

[1]  Ocak 2009 tarihinden itibaren, 1989’da kurulan ‘Türkiye Protestan Kiliseler Birliği (TeK)’, bir dernek olarak ‘Protestan Kiliseler Derneği’ adı altında faaliyetini sürdürmektedir.

[2]  http://www.protestankiliseler.org/?page_id=638

[3]  Raporun Protestan toplumu ile sınırlı olmasının nedeni, kaynaklarımızın kısıtlı oluşu ve en iyi bu toplumu tanımamızdır. Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[4] http://www.hurriyet.com.tr/tehdit-var-onlem-yok-30012630

[5] Tehdit mesajlarında kullanılan Kuran ayetlerinin Arapça ve İngilizcesi de mesajın içeriğinde bulunmaktadır. Ayrıca Youtube video linki videonun daha fazla yaygınlaşmaması için verilmemiştir.

[6] http://www.haberler.com/isid-den-turkiye-ye-karsi-intikam-operasyonu-8018347-haberi/

[7] Protestan cemaatinin ibadet yeri sorununa ilişkin uzun rapora  http://www.protestankiliseler.org/?p=802 adresinden ulaşabilirsiniz.

[8] Bazı tarihi kiliselerde yılda bir kez Ortodoks cemaatlere izin verilmektedir. Sümela Manastırı, Ahtamar Kilisesi vb.

[9]  MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” ders kitabı, sayfa 205, Devlet Kitapları Yayınları. ISBN: 978-975-11-3073-0

[10] Ülkemizde Protestan toplumunun büyük kısmının kimliklerinde İslam yazmakta veya boş bırakılmaktadır. Muafiyet hakkının daraltılması birçok aileyi çok yakından etkilemektedir. Hristiyan Mültecilerin bu dersi almaya zorlanması ayrıca dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

[11] Okul yönetiminin, çocuğun ve ailelerin olumsuz sonuçlarla karşılaşmaması için detay verilmemektedir.

[12] Sanıklardan Bülent Varol Aral’ın tutukluluk hali devam etmektedir. Ancak tutukluluk nedeni dava dosyası değil, mahkeme heyetine tehdit ve hakarettir.

İbadet Yeri Raporu dosyasını okumak için tıklayın

Giriş ve Özet

Protestan Kiliseler Derneği,[1] 2007 yılından itibaren Türkiye’deki Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan izleme raporları[2] yayınlamaktadır. Protestan Kiliseler Derneği, inanç ve fikir özgürlüğüne büyük önem vermekte, herkes için ve her yerde hayata geçmesini istemekte ve bunun için çaba sarf etmektedir. Her yıl yayınlanan, Protestan toplumunun durumunu ortaya koyan, izleme raporlarının bu amaca hizmet etmesini istemektedir.

Ulusal ve uluslararası yasalarda, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer verilen en temel insan haklarından olan din ve inanç özgürlüğü, genel olarak ülkemizde uluslararası insan hakları ve anayasal güvence altındadır. Ancak 2014 yılında da Protestan toplumu açısından bazı temel sorunlar varlığını sürdürmüştür. Türkiye’de inanç özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlaması amacıyla, Protestan toplumunun 2014 yılında din ve inanç özgürlüğü açısından yaşamış olduğu bazı deneyimleri, sorunları ve olumlu gelişmeleri ortaya koyan bir rapor hazırlanmıştır.[3] 2014 yılındaki durum kısaca şöyle özetlenebilir:

• Protestan Hristiyanlara yönelik nefret suçları 2014 yılında da devam etmiş, Protestanlara ve kiliselerine yönelik fiziksel saldırılar görülmüştür.
• İbadet yeri kurma ve ibadet için kullanılan mekânların kullanımını sürdürme ve var olan ibadethaneleri kullanma talepleri ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
• Dernekleşme, Protestan toplulukların tüzel kişilik kazanmasına kısmi bir yarar sağlamış olsa da tam olarak istenilen çözümü getirememiştir. Ancak Protestan toplumunda dernekleşerek tüzel kişilik kazanma eğilimi 2014 yılında da sürmüştür.
• Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersleri ve özellikle müfredata yeni konan İslam Dini içerikli seçmeli dersler çerçevesinde halen bazı sorunlar yaşanmaktadır.
• Hristiyan öğrenciler için okullarda seçmeli olarak öğretilmesi düşünülen Temel Dini Bilgiler dersine ait ders kitabı hazırlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı onayına sunulmuştur. Ders kitabının onaylandığı bildirilmesine rağmen bu konuda bir ilerleme olmamıştır.
• 2014 yılında da, Hristiyan din görevlisi yetiştirme hakkının korunması yönünde herhangi bir ilerleme olmamıştır.
• Bazı yabancı uyruklu Protestan din adamları ve cemaat üyeleri, vize alamamaları nedeni ile Türkiye’yi terk etmek zorunda bırakılmışlardır. Bu konuda bazı mahkemeler açılmış ve bir kısmı kazanılmıştır.
• Kimliklerde bulunan din hanesi 2014 yılında da varlığını sürdürmeye ve ayrımcılık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.
• Malatya’da üç Hristiyan’ın 2007 yılında öldürülmesi ile ilgili dava belirsiz şekilde devam etmektedir. Olay yerinde, suçüstü yakalanan beş fail sanığın uzun tutukluluk nedeni ile denetimli serbestlik çerçevesinde serbest bırakılması Protestan toplumunda travma etkisi yapmış ve adalete olan inancı sarsmıştır.

2014 yılında bazı Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarının kamuya açık alanda ve toplum içinde yapılması talebine karşılık izin konusunda sorun yaşanmamıştır. Kutlamalar sırasında herhangi bir taciz veya engelleme ile karşılaşılmamış olması ve bayram kutlamalarının halkla iç içe gerçekleştirilmiş olması son derece sevindiricidir. Bazı belediyelerin bu kutlamalara destek vermesi, büyük toplantı salonlarını ücretsiz tahsis etmeleri ve bu toplantılara katılım göstermeleri Protestan toplumu açısından olumlu gelişmeler olarak bildirilmiştir.

Nefret Suçları, Sözlü ve Fiziksel Saldırılar

• 19 Ocak 2014 tarihinde, İstanbul Ataşehir Yeni Umut Kilisesinin üyelerinin toplantı yaptığı evin kapısına tehdit notu asılmıştır. Yıl içinde kilise binasının tabelası üç defa kırılmış ve yenilenmek zorunda kalmıştır.
• 09 Mart 2014 tarihinde, İstanbul Kadıköy Uluslararası Kilisesi’nin(KUT) camları kırılmıştır. Olay Malatya Zirve Yayınevi Davası cinayet sanıklarının tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmasının hemen ardından gerçekleşmiş ve tedirginliğe neden olmuş. Ancak zanlı daha sonra kamera kayıtları aracılığı ile yakalanmış ve sarhoş olduğu anlaşıldığından hakkında şikayetçi olunmamıştır.
• 28 Nisan 2014 tarihinde, Mardin Artuklu Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan bir kişi, kardeşinin Hristiyanlığı seçmesi nedeni ile Mardin’deki Protestan Kilise Önderine küfür ve hakaretlerde bulunarak tehdit etmiştir. Söz konusu şahıs kilise önderinin uyarılarına rağmen hakaret ve tehditlere devam etmiş; bunun üzerine hakkında suç duyurusunda bulunulmuştur. Şahsın birkaç hafta sonra özür dilemesi üzerine kilise önderi şikayetini geri çekmiştir.
• 23 Mayıs 2014 tarihinde, sosyal medya aracılığıyla İstanbul Bahçelievler Presbiteryen Lütuf Kilisesi’ne saldırı yapılacağı tehdidinde bulunulmuştur. Konu emniyet yetkililerine bildirilmiş ancak tehdidin kaynağı ortaya çıkarılamamıştır.
• 28 Mayıs 2014 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) bir milletvekilimiz Diyarbakır Kilisesi’nin internet sitesine girmek istemiş ancak girememiştir. Sebebini araştırdığında TBMM internet ağında Diyarbakır Kilisesi ve birkaç daha kilise internet sitesinin “pornografik” içerik nedeni ile sansürlendiği ortaya çıkmıştır. Kilise sitesinin sansürlenmesi ve yanı sıra böyle bir niteleme, Protestan toplumunu incitmiştir. Gösterilen tepki üzerine TBMM sistemsel bir sorun olduğunu belirtmiş ve sorun düzeltilmiştir.
• 15 Haziran 2014 tarihinde, Kayseri Erciyes Üniversitesi’nde bir Hristiyan erkek öğrenci, sosyal paylaşım sitelerinde yazdıkları ve Hristiyanlık propagandası yaptığı gerekçesi ile bir kısım okul öğrencisi ve öğrenci olmayan başka kişilerce tehdit edilmiştir. Söz konusu kişiler öğrenciyi bir arabaya bindirmeye çalışmış ve tehdit etmişlerdir. Konu savcılığa bildirilmiş ancak bir gelişme olmamıştır. Söz konusu öğrenci, tehditler ve okula adapte olamaması nedeni ile okulu bırakmıştır.
• 07 Aralık 2014 tarihinde Kadıköy Uluslararası Kilisesi(KUT) ve Kutsal Kitap Bilgilendirme Derneği’nin bulunduğu binada akşam saatlerinde yangın çıkmış; yangının yavaş ilerlemesi sayesinde itfaiye yangına zamanında müdahale edebilmiştir. Yangının çıktığı katta büyük maddi hasar oluşmuştur. İtfaiye yangının kaza sonucu çıktığını belirtse de, daha sonra izlenen kamera görüntülerinde şüpheli bir şahsın görünmesi ve daire kapısının zorlanmış olması kundaklama şüphesini güçlendirmiş ve suç duyurusunda bulunulmuştur. Ancak şüpheli şahıs hala yakalanamamıştır.
• 2014 yılı içerisinde, Mardin’de Diyarbakır Protestan Kilisesi, Mardin Temsilciliğini gösteren tabelalar kimliği belirsiz kişilerce beş kez kırılmış, yenisi ile değiştirilmiştir. Bu durumun önüne geçebilmek için güvenlik kameraları yerleştirilmiştir. Aynı kilisenin Ağustos, Eylül aylarında bir sinemada “İsa Mesih’in Yaşamı” adlı filmin tanıtımı için astıkları afişlerin büyük kısmı yerlerinden sökülerek yırtılmıştır[4].
• 2014 yılı içerisinde Samsun’da bulunan Agape Kilisesi’nde kimliklerini gizleyerek, kendilerini Hristiyan olarak tanıtan bazı kişiler, topluluk üyesi kişilerin görüntülerini ve kimlik bilgilerini almışlar ve bu bilgileri, topluluk üyelerinin aileleri ve işyerleri ile paylaşarak üzerlerinde baskı oluşturmuşlardır.[5]
• 2014 yılı Temmuz ayında Mardin’de biri 4 yıl, diğeri 6 yıldır kiliseye katılan iki kişinin Jitem tarafından Kiliseye yerleştirildikleri ve istihbarat faaliyetlerinde bulundukları, kişilerden birinin itirafı üzerine ortaya çıkmıştır. Kişiler bu durumu itiraf edip topluluktan ayrılmıştır. Bu kişilerin verdikleri yanlış bilgiler ile cemaat üyelerinin fişlendiği, bazı yabancı uyruklu kilise üyelerinin sınır dışı edildiği anlaşılmıştır.
• Kamuya yansımış yukarıdaki ihlaller dışında İstanbul’da tehdit, taciz ve saldırı haberleri tarafımıza iletilmiş, adli birimlere ve kolluk güçlerine resmi olarak yansıtılmadığından rapor içinde ayrıntısına yer verilmemiştir.

İbadet Yeri Kurma Hakkına İlişkin Sorunlar[6]

Din ve İnanç özgürlüğünün önemli bir parçası olan yasal olarak ibadet yeri kurma konusunda sorunlar 2014 yılında da geçmiş yıllara benze şekilde Protestanlar için devam etmiştir. 2003 yılında Avrupa Birliği 6. Uyum Paketi çerçevesinde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nda yapılan değişikliklerde, ‘cami’ kelimesi yerine kullanılan ‘ibadet yeri’ sözcüğü ile gayrimüslim vatandaşlarımızın ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanabilmesi hedeflenmiştir. Ancak, Türkiye’deki Protestan toplumunun ibadet yeri edinmedeki olumsuz tecrübeleri, bu olumlu yasal gelişmelerin yorum ve uygulanmasında Protestan toplumunun ciddi engeller ve hak ihlalleri ile karşılaştığını ve yasal haklarını kullanamadığını ortaya koymaktadır. Konu ile ilgili önemli sorunlardan biri de, belediyelerin oy kaybetme korkusu ve idarecilerin ‘kilise yapılmasını onaylayan kişi’ olmak istememesi nedeniyle, ibadet yeri başvurularının reddedilmesi veya bürokratik süreç içinde sonuçsuzluğa terk edilmesidir. Geçmiş yıllarda yapılan başvuruların olumsuzlukla sonuçlanması veya hala sonuçlanmaması bu durumun belirgin kanıtıdır. Ayrıca kilise kurulması veya onaylanması taleplerinin, başvurunun yapıldığı kurumlar tarafından, sadece İslam inancının temsilcisi olduğunu belirten ve bu konuda çalışmalar yürüten Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirilmesi veya Başkanlıktan görüş istenmesi de dikkat çekmektedir. Tüm bunların yanında, resmi kuruluşların tasarrufunda bulunan ve amacı dışında kullanılan tarihi kilise binalarından pazar günleri ve/veya bayram günlerinde dahi Hristiyan toplulukların yararlanması engellenmektedir. Protestan toplumunun önemli bir kısmı bu sorunu dernekler kurarak veya var olan derneklerin veya vakfın temsilciliğini alarak aşmaya çalışmaktadır. Ancak bu durumda bu mekânlar ibadet yeri olarak tanınmamakta, dernek yeri olarak kabul edilmektedirler. İbadet yeri statüsüne sahip mekânlar için sağlanan kolaylık ve avantajları kullanamamaktadırlar.

• Kayseri Büyükşehir Belediyesi kullanımında olan ve geçmişte spor salonu olarak kullanılan tarihi Meryem Ana Kilisesi’nin, Kayseri’de yaşayan Hristiyan vatandaşların ibadet yeri ihtiyaçlarının karşılanması için kendilerine tahsis edilmesi konusunda İstanbul Protestan Kilisesi Vakfı’nın başvurusuna henüz bir yanıt verilmemiştir. Ancak Büyükşehir Belediyesi ile yapılan görüşmelerde, resmi bir cevap olmamakla birlikte, kilisenin müze olacağı veya camiye çevrileceği belirtilmiştir.
• İstanbul Üsküdar Son Buyruk Kilisesi’nin toplandığı binanın ibadet için uygun olmadığı, başvurulması durumunda ibadet yeri için kolaylık sağlanacağı Üsküdar Kaymakamlığı tarafından Üsküdar Son Buyruk Kilisesi’ne resmi yazı ile bildirilmiştir. Kilise binayı boşaltmak zorunda kalınca Üsküdar Belediye’sine yazı eki ile başvuruda bulunmuştur. Üsküdar Belediyesi bütün ibadet yerlerinin kullanılmakta olduğunu ve bu nedenle İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne başvurulması gerektiği bildirmiştir. Kilise Büyükşehir’e başvurmuş ancak herhangi bir cevap alamamıştır. Kilise halen toplantı yeri sorunları yaşamaktadır.
• 25 Ağustos 2014 tarihinde, Gaziantep Yeni Yaşam Kilisesi’nin yabancı uyruklu önderine, kilisede çalışmadığı halde, vaaz verdiği ve kiliseye önderlik ettiği gerekçesi ile kaçak çalışma cezası verilmiş ve kendisi sınır dışı edilmek istenmiştir. Kilise binası da Gaziantep Büyükşehir Belediyesi görevlileri tarafından kaçak işyeri tutanağı tutularak mühürlenmiş ve kapatılmıştır. Kaçak çalışma ve sınır dışı kararına mahkeme aracılığı ile itiraz edilmiş ve kazanılmıştır. Ancak Kilise kapalı tutulmaya devam edilmiştir.

Uzun yıllardır yaşanan benzer tecrübeler, Protestan toplumunda, hukuki prosedürü izleyerek kilise kurma veya inşa etme hakkının pratikte mümkün olmadığı, bu hakkın sadece kağıt üzerinde kaldığı inancını kökleştirmiştir.

Dini Yayma Hakkı

2014 yılı içerisinde bu hakkın yasal olarak kullanılmasında çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Çoğunluğun inancı dışındaki grupların inançlarını yayma girişimleri tehdit olarak algılanmaya devam edilmektedir. İlköğretim 8. Sınıf ‘İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’ kitabının[7], Ulusal Tehditler kısmında yer alan ‘Misyonerlik Faaliyetleri’ başlığı İnanç yaymanın ulusal tehdit olarak yer almaya devam ettiğini göstermektedir. Bu bölümün kaldırılması ile ilgili 2010 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile yazışmalar yapılmıştır. Bu ve benzeri bölümlerin toplumda Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlüğü arttırdığının, çeşitli saldırılara yol açtığının ifade edilmesine rağmen talebimizle ilgili olumsuz yanıt alınmıştır[8].

• 4 Ekim 2014 tarihinde, İzmir’de inancını paylaşan yabancı uyruklu bir grup “misyonerlik” yapıldığı gerekçesi ile gözaltına alınmıştır. Gözaltında iken inançlarını paylaşmamaları aksi halde sınır dışı edilecekleri belirtilerek serbest bırakılmışlardır.
• 22 Aralık 2014 tarihinde, İstanbul Ataşehir Yeni umut Kilisesi önünde bulunan Hristiyanlık içerikli kitapların bulunduğu kitap standı kimliği belirsiz kişilerce yerinden sökülüp atılmıştır.
• 24 Aralık 2014 tarihinde, Antalya İncil Kilisesinin gerekli izinleri alarak halka açık alanda kutladıkları Noel Bayramı etkinliği sırasında bir İncil standına, dağıtım yapıldığı gerekçesi ile polis ve zabıta ekipleri tarafından müdahale edilmiş ve stand kaldırılmıştır. Etkinliğin devamına izin verilmiştir.

Zorunlu Din Dersi

2014 yılında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (DKAB) ile ilgili muafiyet hakkını kullanma konusunda bildirilen şikâyetlerde geçen yıla göre artış gözlemlenmiştir.

İstanbul, İzmir, Antalya’da birden çok vakada Hristiyan çocukların muafiyet hakkını kullanmada zorluk çıkarma, aileyi çocuğun DKAB dersine katılması konusunda zorlama, DKAB dersine giren öğrenciye Kelime-i Şahadet getirtme vb. şikayetler aileler tarafından tarafımıza bildirilmiştir. Ailelerin ve Derneğimizin okul yönetimleri ile görüşmeleri neticesinde sorunların büyük kısmı çözülmüştür.

İstanbul Sancaktepe ilçesinde bir İlköğretim okulunda 5. Sınıfa giden bir Hristiyan kız öğrenci DKAB dersine katılmak istememiştir. Okul yönetimi mevzuatta olmamasına rağmen ailesinden dilekçe istemiştir. Ailesi 18 Eylül’de dilekçeyi okul yönetimine vermiştir. Okul yönetimi bu konuda kendilerinin karar veremeyeceğini konuyu ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne taşıyacaklarını belirtmiştir. Cevap gelene kadar öğrencinin derse girmesi gerektiği aileye bildirilmiştir. Aile sürekli gelişmeler hakkında okuldan bilgi almaya çalışmış ancak ilgili Müdür yardımcısı sürekli şekilde “cevap gelmedi, isterseniz bir dilekçe daha yazın, kızımız da derse girmeye devam etsin” cevabını vermiştir. Sınavların başlaması ve karne dönemine yaklaşılması nedeni ile dilekçe tarihinden yaklaşık 2,5 ay sonra veli İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne gidip dilekçenin durumunu öğrenmek istemiştir. Cevap olarak dilekçe tarihinden bir gün sonra ilgili okula muafiyet hakkının sağlanması gerektiği ile ilgili cevap yazıldığı bildirilmiştir. Bunun üzerine yapılan araştırmada ilgili okulun Müdür Yardımcısının kendi insiyatifi ile yazıyı işleme koymayıp öğrenciyi DKAB dersine girmeye zorladığı anlaşılmış ve müdür muavini hakkında şikayette bulunulmuştur. Okul Müdürü aileden özür dilemiş ve muafiyet hakkı sağlanmıştır.

2014 yılında da Ortaöğretim(TEOG) ve Yükseköğretim giriş sınavlarında DKAB dersi içeriğinden soru geleceği ve muafiyet hakkını kullanan öğrencilerin bu durumdan olumsuz etkileneceği endişeleri aileler tarafından sıklıkla bildirilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı ve ÖSYM bu konuda tatmin edici ve net açıklamalar yapmalıdır.

2014 yılında seçmeli İslam dini içerikli derslerin öğretmen olmadığı, sınıf olmadığı, yeterli öğrencinin başka dersleri seçmediği gerekçesi ile Hristiyan öğrencilerin bu dersi seçmeye zorlandığı İzmir, Kayseri, Van, Diyarbakır da birden çok vakada tarafımıza bildirilmiştir.

Okullarda 5. ve 6. sınıf Hristiyan öğrencilerin, kendi inançlarını öğrenebileceği seçmeli ders çalışmalarının başlanmış, dersin müfredatı ve kitabının hazırlanması çalışmaları 2014 yılında tamamlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuştur. Ancak bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır. Bu projenin en kısa zamanda uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir.

Din Görevlisi Yetiştirememe Sorunu

2014 yılında da, Türkiye’deki mevcut yasalar, Hristiyan din görevlisi yetiştirilmesine veya herhangi bir şekilde dini topluluk üyelerinin eğitilmesi amacıyla dinsel eğitim verecek okullar açılmasına olanak vermemektedir. Oysa din görevlisi yetiştirme hakkı, din ve inanç özgürlüğünün temel taşlarından biridir. Protestan toplumu bu sorunu şimdilik usta çırak yöntemi, yurt içinde verilen seminerler ve yurt dışına öğrenci gönderme gibi yöntemlerle çözmeye çalışmaktadır.

Tüzel Kişilik / Örgütlenme Hakkı

Tüzel Kişilik sorunu Türkiye’deki özellikle azınlık grupları olmakla birlikte tüm dini grupların sorunudur. Protestan toplumu ağırlıklı olarak bu sorunu dernekler kurarak veya kurulu bir derneğin temsilciliğini alarak çözmeye çalışmaktadır. 2014 yılı itibariyle, Protestan toplumu üyelerinin kurduğu 1 vakıf 32 kilise derneği ve bunlara bağlı 16 temsilcilik bulunmaktadır. Dernekleşme eğilimi devam etmektedir. Dernekler ‘kilise’ veya ‘ibadet yeri’ olarak kabul edilmemektedir. Ancak kilise kurmak için tüzel kişiliğe sahip olma zorunluluğunun olduğu, 2004 yılında dönemin Adalet Bakanı Cemil Çiçek tarafından belirtilmiştir.[9] Dini toplulukların tüzel kişilik kazanma sorunu tam olarak çözüme kavuşturulamamıştır ve mevcut yasal yol, toplulukların ‘dini topluluk’ olarak yasal bir kimliği olmasına fırsat vermemektedir. Buna ek olarak, mevcut ‘dernekleşme’ yolu, pek çok küçük kilise için karmaşık ve uygulaması zor görünmekte ve küçük topluluklar dernekleşme yolu ile yasal bir kimlik edinme konusunda çaresizlik yaşamaya devam etmektedirler.

İnancı Açıklama Zorunluluğu

2014 yılında da kimliklerdeki din hanesi varlığını sürdürmüştür. Kimliklerdeki din hanesi, kişileri inançlarını açıklamaya zorlamakta ve yaşamın her alanında ayrımcılıkla karşılaşma riskini artırmaktadır. İnancın kimliğe yazılmasının seçmeli olması da sorunu çözmemektedir. Örneğin, din derslerinden muafiyet hakkını kullanmak isteyenler bu haneyi boş bırakma olanağına sahip değildir, çünkü bu kişiler çocuklarının din derslerinden muaf olması için Hristiyan olduklarını kanıtlamak zorundadırlar. Yeni oluşturulacak kimliklerde din hanesinin olmamasını beklemekte ve talep etmekteyiz.

Ayrımcılık

Hristiyanlara yönelik ayrımcılık, hem bireysel hem de topluluk düzeyinde devam etmektedir. Kimliklerde bulunan din hanesi, gündelik yaşamda ayrımcılık riskini artıran bir unsur olmaya devam etmektedir. Ayrımcılığın Protestan toplumu tarafından içselleştirilmiş olması, kanıtlamaya dair zorluklar, bu konuda mevzuat ve uygulamanın zayıf olması, ayrımcılık konusunda şikayet ve davaların yokluğunu açıklamaktadır. Ayrımcılık ile Mücadele ve Eşitlik Kanun Tasarısı olumlu bir gelişme olarak görülmektedir. Bir an önce yasalaşması beklenmektedir. Protestan Kiliseler Derneği Türkiye Protestan toplumunun da ayrımcılık konusunda farkındalık yaratmak için 2014 yılında 6 şehirde seminerler vermiştir.

• 2014 Aralık ayında İstanbul Protestan Kiliseler Vakfı, Adapazarı’nda halka açık bir Noel Bayramı Kutlaması için başvuruda bulunmuş ve kamuya ait bir kültür merkezi kiralanmıştır. Ancak daha sonra kutlama tarihinde salonun tadilata alınacağı bildirilmiş ve kutlama iptal edilmek zorunda bırakılmıştır.
• 2014 Aralık ayında, İstanbul Aile Yaşam Kilisesi Derneği, dernek merkezlerinde Noel Bayramı kutlaması yapacaklarını yazılı dilekçe ile Sancaktepe Kaymakamlığı’na bildirmiştir. Ancak bunu yapmalarına izin vermeyecekleri, kaymakamın onaylamadığı, kendilerine sözlü olarak bildirilmiş. Kaymakam ile yapılan görüşmede konunun tekrar ele alınacağı bildirilmesine rağmen bir herhangi gelişme yaşanmamıştır.

Malatya Davası

2007 yılında Malatya’da üç Hristiyanın acımasızca katledilişinin üzerinden neredeyse 8 yıl, davanın başlamasının üzerinden 7 yıl geçmiştir. 25 Aralık 2014 itibari ile 100 duruşma yapılmıştır.

Mart 2014’de çıkarılan, tutukluluğu beş yıl ile sınırlayan yasa ile olay yerinde suçüstü ve şuç aletleri ile yakalanan beş zanlı tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmıştır. Bu durum Protestan toplumunda büyük bir travmaya neden olmuş ve adalete olan inancı sarsmıştır. Katil zanlısı sanıkların serbest bırakılması ile aynı anda mahkeme heyetinin bütünüyle değişmesi 140 bin sayfayı aşan dosya büyüklüğü düşünüldüğünde Protestan toplumu açısından dava sürecinin uzatılarak davanın sonuçsuzluğa gitme endişesi yaşanmaktadır. Süreç içinde endişeler başta Adalet Bakanlığı olmak üzere gerekli yerler ile paylaşılmıştır. Süren davanın maddi gerçeği ortaya çıkararak kısa sürede sonuçlanmasını, gerek aileler, gerekse Protestan toplumu beklemektedir.

Diyalog

İstenilen düzeyde olmamakla birlikte Protestan toplumu 2014 yılında Sivil toplum kuruluşları, Hükümet, başta belediyeler olmak kamu kuruluşları ile ilişkilerin gelişmesine önem vermiştir.

2014 yılında, yurt genelinde, bazıları açık havada, kamuya açık olarak yapılan Diriliş(Paskalya), Doğuş Bayramı (Noel) kutlamalarında gözle görülür artış yaşanmıştır. İzin konusunda genellikle bir problem yaşanmaması ve etkinliklerin çoğunun sorunsuz geçmesi önemli ve olumlu bir gelişmedir. Birçok belediyelerin, belediyeye ait salonların ve merkezlerin ücretsiz şekilde kullanımını bayram etkinlikleri için kiliselere tahsis etmesi olumlu bir gelişme olarak görülmektedir.

Yeni Anayasa çalışmalarının durması hayal kırıklığı yaratmıştır.

Tavsiyeler

• Hükümet veya kamu kuruluşlarının Protestan toplumunu ilgilendiren konulardaki çalışmalarında toplumumuz ile diyalog halinde olması, önyargıların aşılmasına ve sorunların çözülmesine katkı sunacaktır.

• Hristiyanlara karşı hoşgörüsüzlük ve nefret suçlarının 2014 yılında da devam etmiş olması üzücüdür. Nefret suçlarının (hangi topluluklara yönelik olduğu da dahil olacak şekilde) Adalet Bakanlığı’nca etkin bir şekilde kaydedilmesi ve her şeyden önce bu suçların işlenmesine zemin hazırlayan nedenlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir.

• Nefret Suçları Yasası çıkartılmalı, etkin soruşturma yapılmalı ve nefret suçlarında cezasızlık yaygın hale gelmemelidir.

• Ayrımcılığa karşı geniş kapsamlı ve etkili bir yasa çıkarılmalıdır.

• Türkiye’de tarihsel olarak kilise binaları bulunmayan Protestan toplumu için ibadet yeri kurma sorunu, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış, dini dışa vurma hakkının temel bir unsuru olarak, güncelliğini korumaktadır. Bu konuda acil olarak merkezi ve yerel yetkililerin gereken adımları atmaları gerekmektedir. Hristiyanların da mescit benzeri küçük ibadet yeri kurulabilmesinin önü açılmalıdır. Belediyeler, Kültür Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlar, ellerinde bulunan ve amacı dışında kullanılan kilise binalarını en azından pazar günleri ve/veya dini bayramlarda kilise cemaatlerinin kullanımına açmalıdır.

• Her zaman ayrımcılık riski oluşturan, kimlik kartlarındaki ve kayıtlardaki din hanesi kaldırılmalıdır.

• Güvenlik kuvvetleri, inanç yayma hakkı ve Müslüman olmayan vatandaşların hakları konusunda bilgilendirilmeye devam edilmeli, temel hak ve özgürlüklerin “misyonerlik yapılıyor” gerekçesiyle kamu görevlileri veya başka kişiler tarafından gasp edilmesine izin verilmemelidir.

• Yabancı uyruklu kilise üyelerine yönelik, “misyonerlik yapıyor” gerekçesiyle, vize yenilememe ve sınır dışı etme uygulamalarına son verilmelidir.

• İnsan Hakları eğitimi çerçevesinde, ilgili kamu görevlilerine din ve vicdan özgürlüğü hakkının içeriği konusunda eğitim verilmelidir.

• Okul kitaplarında, özellikle “misyonerlik” başlıkları altında yer alan ayrımcı ifadelerle dolu, Hristiyanlara karşı nefret ve önyargı oluşturan bütün veri ve açıklamalar kaldırılmalı, bir arada yaşamaya ve inançlara saygıya dayalı kültürün gelişmesi konusunda temenninin ötesinde adımlar atılmalı ve uygulama denetlenmelidir.

• Milli Eğitimin Bakanlığı’nın, Hristiyan ailelerin ve çocukların maruz kaldıkları ve maruz kalma riskleri bulunan sosyal baskıyı ve damgalanmayı göz önünde bulundurarak, şikayet edilmesini beklemeden, okullarda ve sınıflarda gayrimüslim öğrencilerin haklarını gözetmesi ve okulları muafiyet konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi beklenmektedir.

• Seçmeli derslerle ilgili düzenlemeler yapılırken, okullardaki gayrimüslim öğrenciler de dikkate alınarak, İslam dini içerikli olmayan seçmeli derslere mutlaka yer verilmelidir.

• Toplum içinde farklı dinlere mensup kişilere karşı anlayış ve bu kişilerin de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak eşit haklara sahip olduğu fikri ve bir arada yaşama kültürü, başta Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimlerce aktif olarak gündeme getirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• İfade özgürlüğü sınırları içerisinde, medyada yer alan hoşgörüsüzlüğe ve ayrımcılığa neden olabilecek yazılı ve görsel yayınlar hakkında, hızlı ve etkin bir şekilde denetim mekanizması kurulması ve medyanın kendi içinde bir ‘etik yayıncılık kodu’ oluşturması gerekmektedir.

Saygılarımızla,
Protestan Kiliseler Derneği

[1]              Ocak 2009 tarihinden itibaren, 1989’da kurulan ‘Türkiye Protestan Kiliseler Birliği(TeK)’, bir dernek olarak ‘Protestan Kiliseler Derneği’ adı altında faaliyetini sürdürmektedir.

[2]           http://www.protestankiliseler.org

[3]              Raporun Protestan toplumu ile sınırlı olmasının nedeni, kaynaklarımızın kısıtlı oluşu ve en iyi bu toplumu tanımamızdır. Toplumumuz, herkes için inanç özgürlüğünü savunmaktadır. Bu hak inanmama özgürlüğünü de içermektedir.

[4] Norveç Helsinki Komitesi, İnanç Özgürlüğü Girişimi Temmuz 2013- Haziran 2014 Türkiye’de İnanç Özgürlüğü Hakkını İzleme Raporu s.23

[5] A.g.e s. 12

[6] Protestan cemaatinin ibadet yeri sorununa ilişkin olarak Kasım 2008 tarihli ayrıntılı raporumuza web sitemizden ulaşılabilir. Maalesef bu rapordaki sorunlar güncelliğini korumaktadır. http://protestankiliseler.org/index.php/raporlar/6-turkiye-deki-protestan-cemaati-nin-ibadet-yeri-sorunu

[7]          MEB İlköğretim 8. sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” ders kitabı, sayfa 205, Devlet Kitapları Yayınları. ISBN: 978-975-11-3073-0

[8]              Bu konu ile ilgili yazışmaları İnternet sitemizde yer alan Duyurular kısmında bulabilirsiniz. www.protestankiliseler.org

[9] Çiçek: “Kilise için dernek kurun.” 22.06.2004 http://www.milliyet.com.tr/2004/06/22/siyaset/siy05.html